ประวัติพิพิธภัณฑ์บ้านแพรก

               บริเวณโรงเรียนบ้านแพรกประชาสรรค์ อำเภอบ้านแพรก จังหวัดพระนครศรีอยุธยามีการขุดพบวัตถุโบราณสมัยสุโขทัยและสมัยอยุธยาจำนวนมากตามแนวแม่น้ำลพบุรีสายเก่า เช่นเครื่องปั้นดินเผาจากแหล่งเตาเผาบ้านบางปูน ตำบลพิหารแดง อำเภอเมืองสุพรรณบุรี จากแหล่งเตาเผาศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัยและจากแหล่งเตาเผาแม่น้ำน้อย ตำบลเชิงกลัด อำเภอบางระจัน จังหวัดสิงห์บุรี โดยเฉพาะอย่างยิ่งในบริเวณโรงเรียนบ้านแพรกประชาสรรค์ เป็นที่ตั้งของวัดหลายวัด วัดที่สำคัญคือวัดสังคโลกซึ่งเป็นสถานที่ขุดพบเครื่องสังคโลกสมัยสุโขทัยจำนวนมาก

               อาจารย์ประสาน เสถียรพันธุ์ ได้เล็งเห็นความสำคัญของวัตถุโบราณต่างๆ เหล่านี้ จึงได้ชักชวนบุคลสำคัญของชุมชนและกรรมการหมู่บ้านร่วมกันอนุรักษ์วัตถุโบราณ เล่านี้ไว้ให้เป็นมรดกและแหล่งความรู้ของชุมชน จนกระทั่งมีวัตถุโบราณจำนวนมากมาย จึงได้จัดตั้งเป็นพิพิธภัณฑ์บ้านแพรกขึ้น โดยมีวัตถุประสงค์ที่จะให้เป็นแหล่งรวบรวมและศึกษาค้นคว้าข้อมูลทางด้าน ประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมของชุมชนลุ่มแม่น้ำลพบุรี อันเป็นมรดกตกทอดมาจากบรรพบุรุษของชาวบ้านแพรกสู่ลูกหลานในสมัยปัจจุบัน นับว่าเป็นสิ่งที่น่าภาคภูมิใจและหวงแหนเป็นอย่างยิ่ง สมควรที่ชาวบ้านแพรกทุกคนจะได้ช่วยกันอนุรักษ์ไว้

              พิพิธภัณฑ์พื้นบ้านแห่งนี้ก่อตั้งขึ้นเพื่อประโยชน์ทางการศึกษาค้นคว้า เกี่ยวกับภูมิปัญญาท้องถิ่นก่อตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2526 โดยการริเริ่มของอาจารย์ประสาน เสถียรพันธุ์ หัวหน้าฝ่ายสัมพันธ์ชุมชน โรงเรียนบ้านแพรกประชาสรรค์ อำเภอบ้านแพรก จังหวัดพระนครศรีอยุธยา มีเรื่องราวที่น่าสนใจ ดังต่อไปนี้

               1. ศึกษาและค้นคว้าการตั้งถิ่นฐานของชุมชนโบราณของชาวบ้านแพรก บนเส้นทางแนวแม่น้ำลพบุรีสายเก่า ซึ่งมีจำนวนวัดตั้งอยู่ถึง 25 วัด พบหลักฐานทางด้านประวัติศาสตร์เก่าแก่ถึงสมัยสุโขทัยสืบทอดมาถึงกรุงศรีอยุธยา แสดงให้เห็นถึงความเชื่อมโยงทางการค้า การคมนาคม การเมืองการปกครองของอาณาจักรใกล้เคียงกับชุมชนโบราณบ้านแพรก เมื่อประมาณ 600 – 700 ปี
              2. ศึกษาและค้นคว้าเกี่ยวกับเครื่องปั้นดินเผา ที่ขุดพบในเขตชุมชนโบราณของชาวบ้านแพรก เช่น เครื่องปั้นดินเผาที่มาจากแหล่งเตาเผาบ้านบางปูน จ.สุพรรณบุรี เครื่องปั้นดินเผาที่มาจากแหล่งเตาเผาศรีสัชนาลัย จ.สุโขทัย และเครื่องปั้นดินเผาที่มาจากแหล่งเตาเผาแม่น้ำน้อย จ.สิงห์บุรี ตุ๊กตาโบราณ สมัยสุโขทัย สมัยกรุงศรีอยุธยา เครื่องปั้นดินเผาจำนวนนับ 1,000 ชิ้นที่ขุดพบในเขตชุมชนโบราณของชาวบ้านแพรก
              3. เป็นแหล่งจัดเก็บและรวบรวมสมุดข่อยโบราณ (สมุดไทย) มีเรื่องราวที่น่าสนใจ เช่น วรรณคดีไทย สมัยอยุธยา กฎหมายสมัยอยุธยา เรื่องทาส เรื่องเรือ การชกมวย การเก็บภาษีอากร บันทึกบัญชีไพร่พลที่มีชื่อบ้านแพรกปรากฏอยู่ จุลศักราช 1245 พิธีเรียงหมอน ตำรายาโบราณ จำนวน 200 เล่ม
              4. ศึกษาวัฒนธรรมของชาวบ้านแพรก เช่น เพลงพื้นบ้าน เพลงกล่อมเด็ก เพลงเกี่ยวข้าว เพลงเรือ เพลงฉ่อง เพลงแห่นางแมว ลิเกหอมหวล (ราชาลิเกชื่อดังแห่งเมืองไทย) งานหัตถกรรมพื้นบ้านที่มีชื่อเสียงพัดสานบ้านแพรก ตุ๊กตาเสียกบาล บ้านแพรกสำพะเนียง ประเพณีแห่นางแมว

              พิพิธภัณฑ์พื้นบ้านแห่งนี้ในอนาคตอันใกล้นี้จะเป็นแหล่งที่ก่อประโยชน์ต่อการศึกษา เป็นศูนย์ศึกษาข้อมูลในระดับท้องถิ่น เป็นประโยชน์ต่อเยาวชน และบุคคลที่สนใจ ศึกษาค้นคว้าประวัติศาสตร์ท้องถิ่นทางด้านวัฒนธรรมของชุมชนชาวบ้านแพรก สนใจติดต่อเข้าชมได้ สถานที่ตั้ง บริเวณโรงเรียนบ้านแพรกประชาสรรค์ อ.บ้านแพรก จังหวัดพระนครศรีอยุธยา

ที่มา : https://school.obec.go.th/prbr/wisdom/pipit.htm