ภูมิคุ้มกันก่อเอง หรือเรียกว่า วัคซีน (vaccine) เป็นการกระตุ้นให้ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกัน โดยการใช้สารที่เป็นแอนติเจน หรือเชื้อโรคที่อ่อนกำลัง ไม่สามารถที่จะทำอันตรายต่อร่างกาย นำมาฉีด กิน หรือทาที่ผิวหนัง เพื่อกระตุ้นให้ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกัน หรือแอนติบอดีที่ทำปฏิกิริยาเฉพาะต่อแอนติเจนชนิดนั้นๆ
วัคซีน ได้จากเชื้อโรคที่ถูกทำให้อ่อนฤทธิ์ หรือได้จากจุลินทรีย์ที่ตายแล้ว เช่น วัคซีนป้องกันโรคอหิวาตกโรค ไทฟอยด์ ไอกรน เป็นต้น
.jpg)
ทอกซอยด์ (toxoid) ได้จากการสกัดสารเป็นพิษที่ทำให้หมดสภาพความเป็นพิษ เช่น วัคซีนป้องกันโรคคอตีบ บาดทะยัก
เมื่อร่างกายเราติดเชื้อโรค และสามารถผลิตแอนติบอดีมาต่อสู้จนหายจากอาการป่วยแล้ว จะมี Memory B-Cell ซึ่งเป็นเม็ดเลือดขาว ที่สามารถจดจำเชื้อโรคได้ ทำให้เรามีภูมิต้านทานต่อโรคนั้นๆ เมื่อได้รับเชื้อตัวเดิมเข้ามาก็จะไม่เป็นโรค เช่น โรคอีสุกอีใส
ภูมิคุ้มกันก่อเองมีข้อดีคือ ทำให้ร่างกายเกิดภูมิคุ้มกันอยู่นาน ส่วนข้อเสียคือ ใช้เวลานานในการสร้างภูมิคุ้มกัน และมีข้อควรระวังในหญิงมีครรภ์ คือไม่ควรรับวัคซีนที่เตรียมจากจุลินทรีย์ที่ยังมีชิวิตอยู่ เพราะจุลินทรีย์อาจเข้าไปเจริญในตัวทารกที่อยู่ในครรภ์ ซึ่งระบบภูมิคุ้มกันยังไม่พัฒนา ทำให้เป็นอันตรายได้
เรียบเรียงโดย : ปิตุพร พิมพาเพชร
