ดินเป็นสิ่งธรรมชาติที่อยู่ใกล้ตัวเรามาก ๆ พบเจอได้บนพื้นผิวโลกที่เราเดินย่ำผ่านไปผ่านไปมาทุกวัน ส่วนประกอบของดินที่เป็นแร่ และฮิวมัส จะเป็นแหล่งอาหารของพืช และส่วนประกอบที่เป็นช่องว่าง จะเป็นช่องทางให้น้ำไหลผ่านไปทำละลายสารอาหาร รวมถึงเป็นช่องอากาศให้พืชหายใจ โดยสัดส่วนที่แตกต่างกันไปขององค์ประกอบเหล่านี้ ทำให้ดินแต่ละแหล่งมีคุณสมบัติที่แตกต่างกันนั่นเอง

ส่วนประกอบครึ่งหนึ่งของดินเป็นของแข็ง มาจากการผสมคลุกเคล้าเป็นเนื้อเดียวกันระหว่าง หินและแร่ที่ผุพังสลายตัวตามกาลเวลา และซากพืชซากสัตว์ที่ทับถมกันมานาน อีกครึ่งหนึ่งเป็นช่องว่างให้น้ำและอากาศไหลผ่าน

ดินชั้นบนที่มีความอุดมสมบูรณ์นั้น มีความลึกเพียงแค่ 30 เซนติเมตรเท่านั้น ซึ่งต้องใช้กระบวนการย่อยสลายนับล้านปีเลยทีเดียว ดินที่เหมาะสมแก่การเพาะปลูก โดยทั่วไปจะมีส่วนประกอบดังนี้

1. แร่ต่างๆ (Mineral)

หรืออนินทรียสาร (Inorganic Matter) มีสัดส่วนถึงร้อยละ 45 หรือเกือบครึ่งหนึ่งของเนื้อดิน มาจากการผุพังสลายตัวของหินและแร่ธาตุต่าง ๆ กว่า 100 ชนิด ซึ่งจะแตกต่างกันไปตามภูมิภาค ถือเป็นแหล่งอาหารหลักของทั้งพืช และจุรินทรีย์ในดิน

2. ฮิวมัส (Humus)

หรืออินทรียสาร (Organic Matter) ทำให้ดินมีสีดำ ได้มาจากการสะสมเศษกิ่งไม้ ใบ้ไม้ ซากสัตว์ที่ตายทับถมกันบนดิน จุลินทรีย์ทั้งที่มีชีวิตอยู่และตายแล้ว ตลอดจนอินทรียสารที่ได้จากการย่อยสลายหรือสังเคราะห์ขึ้นมาใหม่ แม้จะมีสัดส่วนเพียงร้อยละ 5 ของดิน แต่เป็นตัวชี้วัดระดับความอุดมสมบูรณ์ และความสามารถในการให้ผลผลิตของดินอีกด้วย

3. น้ำ (Water) และสารละลายในดิน

คือส่วนที่เป็นของเหลวตามช่องว่างในดิน มีสัดส่วนร้อยละ 25 ของดิน อาจมาจากน้ำฝนที่ตกลงมา หรือน้ำใต้ดินที่ซึมขึ้นมาก็ได้ มีความสำคัญต่อการงอกและการเจริญเติบโตของพืช โดยช่วยทำละลายสารอาหารต่าง ๆ ในดินเพื่อให้พืชสามารถดูดซึมเป็นอาหาร รวมถึงทำให้ดินมีความชุ่มชื้นและอ่อนนุ่ม

4. อากาศ (Air) หรือก๊าซ

ที่แทรกอยู่ตามเนื้อดิน รากพืช หรืออยู่ในรูพรุนและช่องว่างระหว่างเม็ดดินที่ไม่มีน้ำ มีสัดส่วนร้อยละ 25 ของดิน ก๊าซที่พบเจอในดินมีหลายชนิด เช่น ไนโตรเจน (N2), ออกซิเจน (O2), คาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) ช่วยให้รากพืชและจุลินทรีย์ที่อยู่ใต้ดิน ใช้แก๊สออกซิเจนที่มีอยู่ในดินในการหายใจเพื่อการเจริญเติบโต และช่วยให้ดินโปร่ง มีความร่วนซุย

เรียบเรียงโดย : ​ภาคิน ลิขิตธนกุล