13,571 Views
Favorite
ในชนบทของประเทศไทย บ้านเรือนของชาวไร่ชาวนามักจะปลูกเป็นแบบใต้ถุนสูง เพื่อใช้ที่ว่างทำกิจกรรมต่างๆ ของคนในครอบครัว เช่น สานกระบุง ตะกร้า และทอผ้า แทบทุกบ้านจะมีหูกทอผ้าวางอยู่
"ว่างจากไร่นา หญิงทอผ้า ชายตีหลัก"
เมื่อว่างจากการทำนา ผู้หญิงชาวพื้นเมืองก็จะทอผ้า ส่วนผู้ชายก็จะตีเหล็ก และยังช่วยจัดหา และเตรียมเครื่องมือเครื่องใช้ในการทอผ้าให้ด้วย
ตามหมู่บ้านต่างๆ ส่วนมากจะนิยมทอผ้าฝ้าย ชาวไร่ชาวนาจะปลูกฝ้าย ในเดือนพฤษภาคม และมิถุนายน ประมาณ ๖ เดือน ฝ้ายจะแก่ ชาวบ้านจะเก็บฝ้ายทั้งเมล็ด นำปุยฝ้ายขาวๆ มาผึ่งแดดไว้ แล้วนำไปหั่น ปั่น และย้อม เพื่อนำไปทอเป็นผ้าต่อไป
นอกจากผ้าฝ้าย ยังมีผ้าอีกอย่างหนึ่งที่นิยมทอกันคือ ผ้าไหม ซึ่งต้องเริ่มจากการปลูกต้นหม่อน และเลี้ยงไหม
ต้นหม่อนเป็นอาหารของตัวไหม
ตัวไหมเป็นสัตว์ชนิดหนึ่งคล้ายตัวหนอน
ชาวบ้านเลี้ยงตัวไหม ใส่กระด้ง วางตามระเบียงบ้าน และคอยหั่นใบหม่อนเป็นฝอย โปรยให้ตัวไหมกิน
ตัวไหมกินใบหม่อนจนตัวอ้วน พอตัวแก่ มันจะชักใยหุ้มตัวมันเอง ชาวบ้านจะนำรังไหมไปต้ม และสาวเอาเส้นไหมให้ยาวติดต่อเป็นเส้นเดียวกัน ต่อจากนั้นจะนำไปฟอกหรือย้อมสีต่างๆ ตามต้องการ
คนโบราณรู้จักนำส่วนต่างๆ ของพืชหลายชนิด เช่น เปลือกไม้ แก่น ดอก ผล ใบ ราก และเมล็ด มาต้มเคี่ยวเป็นสีต่างๆ เช่น สีเหลืองได้มา จากขมิ้นชัน สีส้มปนแดงจากดอกกรรณิการ์ สีม่วงจากลูกหว้า เป็นต้น
ใยพืชหลายชนิดก็นำมาทอเป็นผ้าได้ ได้แก่ กล้วย สับปะรด ป่าน ปอ ฯลฯ
สัตว์หลายชนิด เช่น แกะ สุนัขจิ้งจอก ก็นำขนมาทำเป็นผ้าได้ เหมาะสำหรับประเทศที่มีอากาศหนาว
สำหรับประเทศไทย ซึ่งมีอากาศร้อน เรานิยมใช้ผ้าฝ้าย และผ้าไหม มากกว่าผ้าชนิดอื่น
ผ้าไหมไทยมีชื่อเสียงเลื่องลือไปทั่วโลก
นอกจากเนื้อผ้าที่ละเอียด นุ่ม มีสีสันสะดุดตาแล้ว ยังมีลวดลายสวยงาม มีทั้งลายแบบเรขาคณิต ลายต้นไม้ ดอกไม้ และลายสัตว์ สอดสีสลับได้อย่างน่าชมทีเดียว
ศิลปะการทอผ้าสวยงามเหล่านี้ เกิดจากปัญญา ความคิด และฝีมือของชาวไร่ชาวนาไทย สืบทอดกันมาหลายร้อยปีทีเดียว
ท่านเคยรู้สึกภาคภูมิใจบ้างไหม เมื่อเห็นผ้าไทยลายสวย สี สดใส วางขาย หรือจัดแสดงตามเมืองต่างๆ ทั่วโลก
การทอผ้าเป็นศิลปะอย่างหนึ่ง ที่คนไทยรุ่นปัจจุบันต้องช่วยกันอนุรักษ์ไว้ ในสมัยก่อนผู้หญิงไทยจะทำเครื่องใช้ต่างๆ ในบ้านเอง งานสำคัญอย่างหนึ่งคือ การทำเสื้อผ้า ผ้านุ่ง ผ้าห่ม ไว้ใช้กันในครอบครัว ในพิธีกรรมต่างๆ เกี่ยวกับการเกิด การบวช การแต่งงาน การตาย ก็ต้องใช้ผ้า ผ้าทอจึงเป็นสิ่งจำเป็นสำหรับชีวิตคนไทย
กรรมวิธีและเทคนิคในการทอผ้าให้เกิดลวดลายต่างๆ เป็นเทคนิค และความสามารถของแต่ละคน
หลักใหญ่ของการทอผ้าก็คือ การนำเส้นฝ้ายหรือไหมมาขัดกันให้เป็นลาย โดยขึงเส้นกลุ่มหนึ่งเป็นหลัก เรียกว่า เส้นยืน แล้วใช้อีกเส้นหนึ่ง เรียกว่า เส้นพุ่ง สอดตามขวางของเส้นยืน เมื่อสานขัดกัน ก็จะเกิดลวดลายต่างๆ
ผ้าบางชนิด ผู้ทอจะคิดหาวิธีสอดด้าย และสอดสีสลับกัน บางวิธีก็จะจับผูก และมัดเน้นเป็นช่วงๆ หรืออาจจะยกด้ายที่ทอเป็นระยะๆ ทำให้เกิดลวดลายสวยงาม ผู้ทอต้องสามารถจดจำลวดลาย ที่ตนคิดประดิษฐ์ได้ ถึงแม้แต่ละลวดลายจะมีความซับซ้อน และหลากหลาย แต่เขาก็สามารถนำมาประสานกันได้อย่างเหมาะเจาะ งดงาม แสดงถึงภูมิปัญญา และความสามารถของชาวชนบทเป็นอย่างดี
ผ้าทอมือจึงมีเทคนิคการทอ และความสวยงามเป็นที่สุด
ผ้าทอของชาวบ้านมีรูปแบบ ระเบียบลาย ที่บ่งชี้ถึงกลุ่มของคนไทยสายต่างๆ ได้
ผ้าซิ่นที่นุ่ง ก็มีการทอให้แตกต่างกัน สามารถบอกได้ว่า หญิงคนใดยังเป็นโสดและหญิงคนใดแต่งงานแล้ว ผ้าซิ่นของหญิงมีสามี จะเป็นซิ่นที่นำผ้าสามชิ้นมาต่อกัน แบ่งเป็นส่วนบน ส่วนกลาง และส่วนเชิง แต่ละส่วนจะทอเป็นลวดลายแตกต่างกันทั้ง ๓ ส่วน
ผ้าซิ่นของหญิงสาวจะเป็นผ้าผืนเดียวกันตลอดทั้งผืน อาจใช้วิธีมัดหมี่เป็นดอกเป็นลวดลายอย่างเดียวสวยงามมาก
ชายผ้าซิ่นแทบทุกผืน จะมีวิธีทำลวดลายแปลกๆ เช่น อาจจะจกไหมสลับกับฝ้ายในรูปแบบของการทอผสมปักกลายๆ แต่แทนที่จะใช้เข็มปัก เขาจะใช้ขนเม่นทำลวดลาย วิธีนี้เรียกว่า จก แต่ละบ้านจะมีลวดลายของตน ผ้าตีนจกที่นิยมกันมากคือ ผ้าตีนจกของหาดเสี้ยว จังหวัดสุโขทัย เป็นศิลปะพื้นบ้านลวดลายสวย สีงาม งานประณีต
นอกจากผ้ามัดหมี่ ผ้าจกแล้ว ยังมีผ้าแพรวา ซึ่งใช้เป็นผ้าคลุมไหล่ หรือห่มเฉียงไหล่ ผ้าขิต ซึ่งมีลวดลายเป็นแนวเดียวกันตลอด นิยมใช้ทำหมอน ผ้าปูโต๊ะ ผ้าคลุมเตียง ผ้ายกดอก เป็นศิลปะการทออีกแบบหนึ่งคล้ายกับผ้าขิต แต่จะทอด้วยไหมทั้งผืน และยกดิ้นเงิน หรือดิ้นทอง จังหวัดนครศรีธรรมราช มีชื่อเสียงในการทอผ้ายก เรียกว่า ผ้ายกเมืองนคร
ผ้าพื้น และผ้าอื่นๆ ส่วนใหญ่เป็นผ้าที่ทอใช้กันทั่วๆ ไป ในชีวิตประจำวัน เช่น ผ้าโสร่ง ผ้าขาวม้า เป็นส้นขัดตาตารางหรือเป็นลายเส้นธรรมดา
