คำ คือ เสียงที่เปล่งออกมาแล้วมีความหมาย คำทุกคำมีล้วนความหมายทั้งสิ้น ซึ่งอาจจะมีความหมายนัยตรง (โดยตรง) หรือมีความหมายโดยนัย (เชิงเปรียบเทียบหรือนัยประหวัด) ก็ได้
ความหมายนัยตรง คือ ความหมายที่ใช้อย่างตรงตัว ตัวอย่างเช่น ดาว มีความหมายโดยตรงว่า สิ่งที่เห็นเป็นดวงมีแสงระยิบระยับในท้องฟ้าเวลามืด นอกจากดวงจันทร์และดวงอาทิตย์ ส่วนความหมายโดยนัย หรือเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า นัยประหวัด คือ ความหมายของคำที่ไม่ตรงตัว แต่เป็นการแฝงความหมายไว้ภายใต้ตัวอักษร ต้องอาศัยการตีความจากผู้รับสารจึงจะเข้าใจความหมายนั้น เช่น
“กล้วย” สำหรับความหมายตรงตัว คือ ผลไม้ชนิดหนึ่ง ผลเดียวรูปร่างกลมยาวและโค้งงอ มีหลายผลอยู่ติดกันเรียกว่าหวี หลายหวีอยู่ในเครือเดียวกัน เมื่อสุกงอมมีผิวเปลือกสีเหลือง เนื้อนิ่ม แต่คำว่า “กล้วย” อาจถูกใช้สื่อความหมายโดยนัย ซึ่งความหมายแฝง หมายถึง เรื่องที่ง่ายดาย เช่น
“งานนี้เป็นของกล้วยๆ” หมายถึง งานนี้ง่ายมาก
“ให้แก้โจทย์ข้อนี้ ง่ายเหมือนปอกกล้วยเข้าปาก” แก้โจทย์ได้ง่ายมาก เหมือนการปอกกล้วย
ต่อไปนี้เป็นตัวอย่างของคำที่มีความหมายนัยตรง และความหมายโดยนัย
|
คำ |
ความหมายโดยนัย |
|
หมู |
ง่าย |
|
หิน |
ยาก |
|
ตอ |
อุปสรรค |
|
ปากหมา |
พูดจาไม่ดี |
|
งาช้าง |
ของดี ของล้ำค่า |
|
ดาวรุ่ง |
โดดเด่น เจิดจรัส |
|
ต้มตุ๋น |
หลอกลวง |
|
เก้าอี้ |
ตำแหน่ง |
|
เลียแข้งเลียขา |
ประจบสอพลอ |
|
หัวโขน |
บทบาทหน้าที่ |
|
งูเห่า |
คนที่เลี้ยงไม่เชื่อง ชอบแว้งกัด |
|
ปลาไหล |
คนกะล่อน ปลิ้นปล้อน |
|
จิ้งจอก |
คนเจ้าเล่ห์ |
|
แพะ |
คนบริสุทธิ์ที่ถูกใส่ร้าย |
|
แกะดำ |
คนที่แปลกแยกแตกต่างจากคนอื่น |
|
เต่า |
คนที่ทำงานเชื่องช้า |
|
กา |
คนต้อยต่ำ คนจน |
|
หงส์ |
คนสูงศักดิ์ คนฐานะร่ำรวย |
|
ลิง |
คนซุกซน |
|
ควาย |
คนโง่ |
|
กาฝาก |
คนที่ชอบพึ่งพิงอาศัยคนอื่น แต่ไม่ทำประโยชน์ |
เรียบเรียงโดย : อลงกรณ์ พลอยแก้ว
