พันธุศาสตร์ (ตะลุยโจทย์)
การถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรม
ลักษณะทางพันธุกรรมคือ ลักษณะที่ได้รับการถ่ายทอดมาจากพ่อแม่หรือปู่ย่าตายาย หรือจากรุ่นหนึ่งไปยังรุ่นต่อ ๆ ไปได้ เช่น ลักยิ้ม ตาชั้นเดียว สีของตา ความสูง หมู่เลือด
โครโมโซม ดีเอ็นเอ และยีน
โครโมโซม เป็นโครงสร้างที่อยู่ในนิวเคลียสของเซลล์ ประกอบด้วยดีเอ็นเอและโปรตีน ในคนทั่วไปจะมีโครโมโซม 23 คู่ แบ่งเป็น ออโตโซม (autosome) ซึ่งมี 22 คู่ และโครโมโซมเพศ (sex chromosome) ซึ่งมี 1 คู่
- โครโมโซมเพศชาย แทนด้วย XY
- โครโมโซมเพศหญิง แทนด้วย X
ดีเอ็นเอ อยู่บนโครโมโซม ทำหน้าที่ถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรมจากรุ่นสู่รุ่น
ยีน เป็นส่วนหนึ่งของสาย DNA โดยแต่ละช่วงของ DNA ก็คือยีนที่กำหนดลักษณะทางพันธุกรรมของสิ่งมีชีวิตแต่ละลักษณะ
การถ่ายทอดยีน
ลักษณะเด่น ลักษณะที่ปรากฏออกมาในทุกรุ่นอย่างเด่นชัด
ลักษณะด้อย ลักษณะที่ปรากฏออกมาต่อเมื่อเป็นยีนพันธุ์แท้หรือมียีนด้อย 2 ยีนเท่านั้น
ยีนเด่น ยีนที่กำหนดลักษณะเด่น ซึ่งแม้จะมีเพียงยีนเดียวในคู่ยีนก็จะแสดงลักษณะเด่นออกมา
ยีนด้อย ยีนที่กำหนดลักษณะด้อย ซึ่งต้องมี 2 ยีนในคู่ยีน จึงจะแสดงลักษณะด้อยออกมา
จีโนไทป์ รูปแบบของยีนเป็นคู่ ๆ เช่น TT Tt tt
ฟีโนไทป์ ลักษณะภายนอกที่แสดงออกมาให้เห็นได้
โรคและความผิดปกติทางพันธุกรรม
1. โรคที่เกิดจากความผิดปกติของยีนบนออโตโซม เช่น ธาลัสซีเมียหรือโลหิตจาง
2. โรคที่เกิดจากความผิดปกติที่จำนวนออโตโซม เช่น กลุ่มอาการดาวน์ (Down’s syndrome) ซึ่งมีลักษณะตาชี้ขึ้น จมูกแบน ลิ้นจุกปาก นิ้วมือป้อม พัฒนาการช้า
3. ความผิดปกติบนโครโมโซมเพศ เช่น ภาวะตาบอดสี โรคฮีโมฟีเลีย
