การบริโภคอาหารเพื่อเปลี่ยนเป็นพลังงานในการดำรงชีวิต ต้องอาศัยระบบย่อยอาหาร (Digestive System) เมื่อเรารับประทานอาหารเข้าไปแล้ว อาหารก็จะถูกย่อยให้เล็กลงไปเรื่อย ๆ จนได้เป็นสารอาหารที่ร่างกายสามารถดูดซึมไปใช้งานได้ต่อไป โดยอวัยวะที่เกี่ยวข้องกับระบบย่อยอาหารประกอบไปด้วย ช่องปาก ฟัน ลิ้น ต่อมน้ำลาย หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร ลำไส้เล็ก ลำไส้ใหญ่ ตับ ม้ามและถุงน้ำดี

ระบบย่อยอาหารเริ่มต้นที่ช่องปากของเรา โดยฟันมีหน้าที่ตัด บด เคี้ยวอาหาร เป็นการย่อยเชิงกลให้อาหารมีขนาดเล็กลง โดยลิ้นช่วยคลุกเคล้าน้ำลายจากต่อมน้ำลายเข้ากับอาหารเพื่อย่อยแป้งให้เป็นน้ำตาล เราจึงรู้สึกหวานเมื่ออมข้าวหรือแป้งไว้นานๆ การย่อยด้วยน้ำลายเป็นการย่อยเชิงเคมี หลังจากผ่านช่องปากแล้ว อาหารที่มีขนาดเล็กลงจะไหลผ่านหลอดอาหาร (Oesophagus) ลงไปยังกระเพาะอาหารโดยการหดตัว และคลายตัวของกล้ามเนื้อหลอดอาหาร

เมื่ออาหารลงมาสู่กระเพาะอาหาร (Stomach) กล้ามเนื้อกระเพาะอาหารจะทำงานโดยหดตัวและคลายตัวเป็นจังหวะ เพื่อบีบรัดอาหารและคลุกเคล้าอาหารเข้ากับน้ำย่อยในกระเพาะอาหาร โปรตีนส่วนใหญ่จะถูกย่อยที่กระเพาะอาหารนี้ ภายในกระเพาะอาหารจะมีสภาพเป็นกรดสูง เพื่อให้น้ำย่อยทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ หากรับประทานอาหารไม่ตรงเวลาบ่อย ๆ กรดจะกัดผนังกระเพาะจนเกิดแผล กลายเป็นโรคกระเพาะได้

หลังจากถูกย่อยในกระเพาะอาหาร อาหารที่มีลักษณะเหลวข้นก็จะถูกลำเลียงเข้าสู่ลำไส้เล็ก (Small intestine) ที่ยาวประมาณ 7 เมตร ซึ่งอาหารที่ยังไม่ถูกย่อยจะถูกย่อยที่นี่ทั้งโปรตีน คาร์โบไฮเดรต และไขมัน โดยน้ำย่อยจากลำไส้เล็กเอง น้ำดีที่ตับผลิตเก็บไว้ในถุงน้ำดีเพื่อใช้ย่อยไขมันให้แตกตัว น้ำย่อยจากตับอ่อน รวมทั้งเอนไซม์จากจุนลินทรีย์ที่มีประโยชน์ในลำไส้เล็ก จากนั้นอาหารที่ถูกย่อยสมบูรณ์แล้วก็จะถูกดูดซึมเข้าสู่กระแสเลือดผ่านทางผนังของลำไส้เล็ก

เพื่อการดูดซึมสารอาหารอย่างมีประสิทธิภาพ ผนังด้านในของลำไส้เล็กต้องมีพื้นที่ผิวสัมผัสกับสารอาหารให้มากที่สุด จึงต้องมีลักษณะขรุขระเป็นปุ่มยื่นออกมาจากผนังลำไส้ เรียงรายกันหนาแน่น โดยแต่ละปุ่มจะมีส่วนที่ยื่นออกมาปกคลุมคล้ายขนอุยเรียกว่า “วิลไล (Villi)” เอกพจน์เรียกว่า “วิลลัส (Villus)” ซึ่งวิลไลจะช่วยให้สารอาหารซึมผ่านเข้าไปยังหลอดเลือดฝอยได้ง่ายขึ้น

หลังจากลำไส้เล็กดูดซึมอาหารหมดแล้ว กากอาหารที่ไม่สามารถย่อยได้เช่น เซลลูโลสจากพืชผักก็จะถูกลำเลียงต่อไปยังลำไส้ใหญ่ (Large Intestine, Colon) ซึ่งยาวประมาณ 1 เมตรครึ่ง วิตามิน แร่ธาตุและน้ำ จะถูกดูดซึมเข้าสู่กระแสเลือดผ่านทางผนังของลำไส้ใหญ่ ไม่มีการย่อยอาหารอีก กากอาหารจะถูกลำเลียงด้วยการหดตัวและคลายตัวของผนังลำไส้จนไปสู่ทวารหนัก (Anus)

เรียบเรียงโดย : มรุตเทพ วงษ์วาโย