เรื่อง: สิรินทร์ จ่างรัตศศพินทุ ภาพประกอบ: อารัมภ์พร เอี่ยมวุฒิ

อเมริกา ลุงแซม และคนขายเนื้อ

เดือนกรกฎาคมเป็นเดือนแห่งการเฉลิมฉลองสำคัญของสหรัฐอเมริกา เพราะวันที่ 4 กรกฎาคม หรือที่เรียกติดปากว่า Fourth of July เป็นวันประกาศอิสรภาพ (Independence Day) ของสหรัฐอเมริกา ซึ่งเรามักเห็นในภาพข่าวว่ามีการประดับประดาธงชาติอเมริกันลาย Stars and Stripes สีแดง ขาว น้ำเงิน ไปทั่วทุกแห่ง นอกจากธงชาติก็ยังมีภาพ “ลุงแซม” ตัวการ์ตูนรูปคุณลุงผอมสูง ผมขาวเคราขาว สวมเครื่องแต่งกายเป็นลายธงชาติอเมริกัน ที่คุ้นตาไม่แพ้กัน แล้วลุงแซมเขาเป็นใครกันหนอ จึงกลายเป็นสัญลักษณ์ของประเทศมหาอำนาจชาตินี้

ถ้าให้ลองทายดู หลายคนคงคิดว่าลุงแซมน่าจะเป็นใครสักคนที่มีความสำคัญในประวัติศาสตร์ของอเมริกา แต่คุณลุง แซมมวล วิลสัน (Samuel Wilson) ชายผู้เป็นที่มาของลุงแซมกลับไม่ได้เป็นเป็นคนสำคัญหรือมีบทบาททางการเมืองเลย แซมมวล หรือ “แซม” วิลสัน เป็นเพียงคนขายเนื้อธรรมดาๆ จากเมืองทรอย ในรัฐนิวยอร์ค ในสมัยสงครามปี 1812 (War of 1812) ซึ่งเป็นการปะทะกันระหว่างสหรัฐฯ กับจักรวรรดิอังกฤษ วิลสันเป็นผู้ขายและจัดส่งเนื้อหมักใส่ถังโอ๊คเป็นเสบียงส่งให้กองทัพสหรัฐฯ โดยถังเนื้อทุกถังที่เขาส่งออกจะถูกประทับตราไว้ว่า U.S. ซึ่งย่อมาจาก United States เพื่อให้รู้ว่าเป็นทรัพย์สินของกองทัพ แต่อาจเป็นเพราะในสมัยนั้นยังไม่มีการใช้อักษรย่อนี้กันอย่างแพร่หลาย เหล่าทหารหาญบางคนจึงเข้าใจไปว่าอักษรย่อ U.S. ย่อมาจากคำว่า “Uncle Sam” หรือ “ลุงแซม” ซึ่งเป็นชื่อคนขายเนื้อ เพื่อให้รู้ว่าใครเป็นต้นตอของเสบียง ความเข้าใจผิดนี้ถูกเลยตามเลยจนนานวันเข้านักข่าวก็เริ่มเอาชื่อลุงแซมไปใช้ ท้ายที่สุดก็ติดตลาดกลายเป็นชื่อเล่นของสหรัฐอเมริกามาจนทุกวันนี้

นอกจากความเข้าใจผิดในเรื่องชื่อย่อ รูปร่างหน้าตาของคุณลุง แซมมวล วิลสัน ก็ผิดเพี้ยนไปตามกาลเวลาเช่นกัน เพราะลุงแซมตัวจริงไม่ได้มีใบหน้าเหมือนตัวการ์ตูนลุงแซมที่เราคุ้นเคยกันเสียทีเดียว ภาพของคุณลุงร่างผอมสูง เคราขาว สวมหมวกและเครื่องแต่งกายลายธงชาติอเมริกันนี้ถูกใช้เป็นการ์ตูนล้อการเมือง และเป็นที่รู้จักอย่างแพร่หลายมาตั้งแต่ช่วงปี 1860 โดยนักวาดการ์ตูนล้อการเมืองชื่อ โรเบิร์ต แนสต์ (Robert Nast) ซึ่งเป็นคนเดียวกับที่วาดลาเป็นสัญลักษณ์แทนพรรคเดโมเครตและช้างแทนพรรครีพับลิกัน ถึงแม้ว่าก่อนหน้านั้นมีผู้ใช้ตัวการ์ตูนลุงแซมมาก่อนแล้ว แต่ แนสต์ ประสบความสำเร็จในการปรับลุคให้ลุงแซมดูน่าจดจำยิ่งขึ้น โดยเติมเคราแพะสีขาว ให้ลุงแซมใส่เสื้อผ้าลายธงชาติสะดุดตา จนกลายมาเป็นลุงแซมสุดเท่อย่างทุกวันนี้

เมื่อลุงแซมกลายเป็นสัญลักษณ์ของประเทศสหรัฐอเมริกาไปในที่สุด จึงมีการประยุกต์ใช้ภาพลุงแซมในทางการเมือง โดยกลายเป็นหนึ่งในแคมเปญรณรงค์ทางการเมืองที่สำคัญตั้งแต่ยุคสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง เมื่อมีการจัดทำโปสเตอร์รูปลุงแซมทำหน้าตาขึงขัง ชี้นิ้วตรงมาที่ผู้มอง มีตัวหนังสือเขียนใต้ภาพว่า “I Want You for The U.S. Army” ภาพนี้เป็นฝีมือของศิลปินชื่อ เจมส์ มอนต์โกเมอรี่ แฟลกก์ (James Montgomery Flagg) จัดทำขึ้นเพื่อเชิญชวนให้ชายอเมริกันมาสมัครรับใช้ชาติในกองทัพ แคมเปญนี้ได้ผลตอบรับที่ดีมากจนทำให้โปสเตอร์รูปลุงแซมชี้นิ้วถูกใช้ซ้ำอีกในสงครามโลกครั้งที่สองและครั้งต่อๆ มา โดยเปลี่ยนคำอธิบายภาพไปตามสถานการณ์ รวมถึงการนำภาพแบบเดียวกันไปล้อเลียนด้วยจุดประสงค์อื่นๆ ไปเลย

จากคนขายเนื้อซึ่งถูกยกฐานะให้เป็นวีรบุรุษของชาติด้วยความเข้าใจผิด และจากวีรบุรุษของชาติซึ่งเป็นที่รู้จักจนถูกนำไปทำเป็นตัวการ์ตูนล้อเลียน เลยไม่รู้ว่าป่านนี้หากลุงแซมยังมีชีวิตอยู่ เขาจะรู้สึกดีใจหรือเสียใจดีนะ Happy Fourth of July สุขสันต์วันประกาศอิสรภาพค่ะคุณลุง!

ประวัติศาสตร์ความเป็นมาของสหรัฐอเมริกา และวิธีการเฉลิมฉลองวันชาติ คลิกที่นี่

ที่มา : นิตยสาร Plook ฉบับที่ 19 เดือนกรกฎาคม 2555