โครงการ "โคก หนอง นา โมเดล"
สามปีที่ผ่านมาคนไทยเจอวิกฤติน้ำท่วมหนักหนาสาหัสมาก รู้สึกปลาบปลื้มใจและสงสารพระเจ้าอยู่หัวที่พระองค์ท่านทรงเรียกให้รัฐบาลเข้าเฝ้าเพื่อถวายงานเรื่องการแก้ปัญหาน้ำท่วม ตอนนั้นยังทรงพักรักษาตัวที่โรงพยาบาลศิริราช นี่คือจุดเริ่มต้นที่อยากทำโครงการเพื่อช่วยในหลวง โครงการนี้เชื่อมโยงกับการบำบัดผู้ติดยาเสพติด เด็กกลุ่มนี้สิบกว่าคนไปเรียนรู้เรื่อง “โคก หนอง นา โมเดล” กับอาจารย์ยักษ์ ดร.วิวัฒน์ ศัลยกำธร จากมูลนิธิกสิกรรมธรรมชาติ แล้วกลับมาบอกว่าผมอยากทำงานให้ในหลวง ผมมีที่อยู่เท่านี้จะทำได้อย่างไร โดยความร่วมมือของบริษัท เชฟรอนประเทศไทยสํารวจและผลิต จํากัด และทีมสถาบันเศรษฐกิจพอเพียง นำมวลชนมาทำ “หลุมขนมครก” ร่วมกับชาวบ้านในพื้นที่สองจุด จุดแรกคือ “ศูนย์การเรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียง พึ่งตนเองเอาชนะยาเสพติด” ตำบลม่วงงาม อำเภอเสาไห้ อีกจุดหนึ่งคือบ้านของเด็กที่ทำเสร็จแล้ว ศูนย์การเรียนรู้นี้จะถ่ายทอดแนวทางอันเนื่องมาจากพระราชดำริของในหลวงด้วย
“โคก หนอง นา โมเดล” คือการใช้ประโยชน์จากที่ดินผืนหนึ่ง ในพื้นที่หนึ่งแปลงเราสามารถขุดดินเพื่อสร้างหนองน้ำหรือสระน้ำไว้ในบ้าน เริ่มแรกเดิมทีชาวบ้านมาลงแรงช่วยกันขุดบ่อ โคกคือเอาดินในหนองน้ำมาปั้นเป็นโคกเพื่อปลูกบ้านบนที่สูง เวลาหน้าน้ำ ไก่หรือสัตว์เลี้ยงทั้งหลายก็สามารถอยู่บนโคกได้ พืชผักสวนครัวหรือป่าก็ปลูกบนโคก ถึงน้ำท่วมเราก็เก็บผัก เลี้ยงไก่ เลี้ยงปลาอยู่บนโคกได้ ส่วนหนองน้ำเราก็เลี้ยงปลา ปลูกพืชน้ำพวกผักกะเฉดผักบุ้ง ส่วนนาเน้นการปั้นคันนาให้สูงอย่างน้อยหนึ่งเมตร เพราะถ้าคันนาเล็กพอแค่รถเกี่ยวข้าวผ่านได้ จะไม่สามารถเก็บน้ำไว้ได้ แต่ถ้าคันนาใหญ่จะสามารถอุ้มน้ำเก็บน้ำได้ นาข้าวได้น้ำฝนที่กักเก็บทำให้คุณค่าทางอาหารของข้าวสูง
“หลุมขนมครก” ของในหลวงก็คือที่เป็นหนองเป็นสระส่วนหนึ่ง เป็นหลุมจากท้องนาส่วนหนึ่ง หลุมที่เกิดจากคลองไส้ไก่ที่อยู่ในครัวเรือนส่วนหนึ่ง เปรียบเสมือนว่าในพื้นที่หนึ่ง ถ้าน้ำไหลบ่าอย่างรวดเร็วเช่นในพื้นที่ราบติดภูเขา หากไม่มีหลุมบ่อ ไม่มีหนองน้ำเลย ความแรงของน้ำจะทำลายทุกสิ่งไปยังพื้นที่ต่ำสุด ซึ่งจะได้รับความเดือดร้อนหนัก แต่ถ้าพื้นที่บริเวณนั้นสามารถสร้างหลุมขนมครกไว้รองรับน้ำ ความรุนแรงของน้ำก็สร้างปัญหาน้อยลง แล้วในหน้าแล้งน้ำในหลุมขนมครกก็ใช้ประโยชน์ได้ โดยการคำนวณของอาจารย์ยักษ์ ถ้าหนึ่งแสนครัวเรือนสามารถสร้างหลุมขนมครกในจุดที่กำหนดไว้ จะสามารถสร้างเขื่อนป่าสักชลสิทธิ์ได้ถึงสองเขื่อนโดยไม่ต้องเสียพื้นที่ป่า การสร้างเขื่อนไม่ใช่ทางออกในปัจจุบันนี้แล้ว มันมีทางเลือกใหม่คือการทำหลุมขนมครกนะ อันนี้คือประโยชน์ทั้งทางตรงและทางอ้อม
โมเดลนี้ยังเป็นการเรียนรู้ที่จะช่วยเหลือตัวเองให้ได้ ชาวบ้านจะรู้สึกรักและอยากพัฒนาที่ดินของตัวเองให้ดีขึ้น สองคือเรื่องของความสามัคคีปรองดอง ความเอื้ออารี อันที่สามคือการเข้าถึงคำสอนของพระเจ้าอยู่หัว ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงเป็นเรื่องของชีวิตความเป็นอยู่ที่ดี อยู่อย่างเข้มแข็งและมั่นคง ในยุคสมัยนี้หลายคนอยากมีฐานะร่ำรวย จะมุ่งเข้าสู้โรงานอุตสาหกรรม แต่ฐานรากทางด้านครอบครัวต้องไปเช่าบ้านอยู่ ทั้งๆ ที่ดินตัวเองก็มีแต่กลับทิ้งให้รกร้างว่างเปล่า สุดท้ายพอถึงเวลาทุกอย่างหมด ตอนนี้พยายามสอนให้ชาวบ้านกลับมาใช้ประโยชน์ที่ดินตัวเองให้มาก
