กีฬาไทย Fighting!
 

               กีฬาสากลสามารถเป็นตัวชี้วัดความสามารถด้านกีฬาของแต่ละชาติได้ ซึ่งไม่ต่างอะไรจากกีฬาประจำชาติซึ่งมีนักกีฬาอาชีพ มีการจัดอันดับ มีการแข่งขันอย่างจริงจังตลอดปี และที่สำคัญกีฬาประจำชาติมีเอกลักษณ์สำคัญในการสะท้อนวัฒนธรรมของชาติ ไม่ว่าจะเป็นมวยไทย เรือยาว ว่าว ตะกร้อลอดห่วง หมากรุก หรือกีฬาไทยอื่นๆ ล้วนต้องการกองเชียร์รวมถึงนักกีฬารุ่นใหม่ เพื่อประกาศความยิ่งใหญ่ของสยามประเทศสู่ระดับนานาชาติ

ประวัติศาสตร์การละเล่น กีฬาแห่งวัฒนธรรม
 

          เมื่อสืบย้อนไปถึงจุดกำเนิดของกีฬาไทยจะพบว่ามีความเกี่ยวพันกับวิถีชีวิตและประเพณีท้องถิ่น โดยแรกเริ่มเป็นการละเล่นเพื่อความผ่อนคลายหลังทำมาหากิน เมื่อได้รับความนิยมจึงจัดการแข่งขันขึ้น
 

          ขุนโจ้-อ.ขวัญทอง สอนศิริ ที่ปรึกษาสมาคมกีฬาไทยในพระบรมราชูปถัมภ์ ผู้เชี่ยวชาญในวงการเรือยาว อธิบายว่านอกจากวิถีชีวิตคนไทยที่มีความผูกพันกับสายน้ำ มีการใช้เรือเป็นพาหนะสัญจรไปมา เรือยาวยังเป็นประเพณีที่มีรากเหง้าจากความศรัทธาทางพุทธศาสนา
 

       “เรือยาวเป็นกีฬาชาวบ้าน เป็นสิ่งยึดเหนี่ยวจิตใจในชุมชนให้มีความเป็นหนึ่งเดียวกัน เรือยาวเป็นสมบัติของวัดและชุมชน เมื่อมีงานประเพณีทอดกฐิน ทอดผ้าป่า ชาวบ้านก็จะเดินทางทางน้ำมาสักการะพระพุทธรูปที่ตั้งอยู่ริมน้ำ เช่นเมืองพิษณุโลก พออัญเชิญผ้าห่มผ้าป่ามาถวายพระพุทธชินราช ก็จะตกแต่งเรืออย่างสวยงาม พอถวายเสร็จก็จะล่องกลับ อัตลักษณ์ของคนไทยมีความสนุกสนาน เลยวิวัฒนาการเป็นประเพณีการแข่งขันเรือยาวขึ้นจนทกวันนี้”
 

        กีฬาไทยบางประเภทมีพัฒนาการจากกิจกรรมระหว่างการศึกสงคราม ถ่ายทอดจากชนชั้นปกครองมาสู่ทหาร ข้าราชการจนมาถึงชาวบ้าน ดร.ปาลพล รอดลอยทุกข์ ประธานชมรมหมากรุกไทยดินแดง ย้อนอดีตถึงการเล่นหมากรุกที่มีประวัติยาวนาน
 

      “หมากรุกผูกโยงกับการศึกสงคราม ในตำนานสมเด็จพระนเรศวรมหาราชมีการเล่นหมากรุกในหมู่ขุนทัพระหว่างเตรียมการศึกเพื่อความผ่อนคลายและเตรียมยุทธศาสตร์การต่อสู้
 

        ต่อมาในรั้วในวังก็เล่นกัน พอทหารปลดประจำการออกไปก็กระจายไปสู่ชุมชน พระสงฆ์ก็เล่นหมากรุกพร้อมกับสอนหนังสือ มีการถ่ายทอดให้ศิษย์ต่อ”
 

        เช่นเดียวกับความเป็นมาของกีฬาตะกร้อลอดห่วงที่ โค้ชธนชิต วงศ์ทองคำ ผู้ฝึกสอนนักกีฬาตะกร้อลอดห่วงสากลทีมชาติไทย ทีมหญิง เล่าให้เราฟังว่าเป็นการละเล่นของทหารไทยเพื่อพักผ่อนหลังเสร็จจากการสู้รบกับพม่า

อ่อนนอก แข็งใน
 

         ลักษณะนิสัยของคนไทยซึ่งรักความสนุกสนาน มีความละเอียดอ่อนประณีต ถูกถ่ายทอดลงไปในกีฬาไทยเช่นกัน กีฬาไทยจึงมีเสน่ห์เรื่องความแข็งแรงที่สอดคล้องไปกับความสวยงามของท่วงท่าตัวอย่างที่ชัดเจนที่สุดคือมวยไทยและตะกร้อลอดห่วง
 

         “มวยไทยถึงจะเป็นการต่อสู้ที่ดุเดือดแข็งแกร่ง แต่ก่อนขึ้นชกก็ต้องไหว้ครู รำลึกถึงบุญคุณครูและพ่อแม่ คือนิสัยของคนไทยที่อ่อนน้อมถ่อมตนและกตัญญูต่อผู้มีพระคุณ
 

           อีกอย่างคือ  ท่าแม่ไม้มวยไทยมีเป็นพันท่า ทั้งรุกและรับ เป็นความสวยงามที่มีที่มาจากเรื่องราวในวรรณคดี ตาเถรกวาดลาน ฤๅษีบดยา บาทาลูบพักตร์ หักงวงไอยรา ศอกกลับ หิรัญม้วนแผ่นดิน หนุมานถวายแหวน
 

           ถึงฝรั่งที่ว่าเก่งๆ พอเอาไปออกลีลาก็ดูขัดๆ เขินๆ ไม่พลิ้วไหวเหมือนคนไทยซึ่งเป็นต้นตำรับ” ครูจิตติ ดำริห์รัมย์ ผู้ฝึกสอนมวยไทยเจ้าของจิตติยิม กล่าวถึงเอกลักษณ์ของมวยไทยที่ต่างชาติยากจะเลียนแบบ
 

        เมื่อพูดถึงท่วงท่าที่เป็นเอกลักษณ์ โค้ชสมส่วน มนัสตรง ผู้ฝึกสอนนักกีฬาตะกร้อลอดห่วงทีมชาติไทย ทีมชาย เล่าว่า การแข่งขันขันตะกร้อลอดห่วงจะให้คะแนนความสวยงามจากท่วงท่า
 

          “เอกลักษณ์ของตะกร้อไทยคือความสวยงามของท่า มีทั้งหมด 32 ท่า เป็นการบริหารครบทุกส่วนของร่างกายโดยแบ่งเป็นท่าเล่นจากด้านหน้า ด้านข้าง และด้านหลัง ผู้ชายและผู้หญิงสามารถเล่นได้เพราะไม่เน้นการปะทะกัน คะแนนความยากง่ายก็แล้วแต่”
 

        แม้ในปัจจุบันจะมีการใช้วิทยาศาสตร์การกีฬาเพื่อเพิ่มศักยภาพในการแข่งขัน กีฬาไทยก็ยังให้ความสำคัญกับพิธีกรรมและความเชื่อเพื่อสร้างขวัญกำลังใจให้กับนักกีฬา ซึ่งไม่อาจพบเห็นในกีฬาสากล อาทิ การขุดไม้เพื่อประกอบเป็นเรือแข่งต้องทำพิธีอัญเชิญรุกขเทวดาเพื่อมาสิงสถิตเป็นแม่ย่านางประจำเรือ มีการประดับตกแต่งเรือด้วยผ้าแพรสวยงามและตั้งชื่อเรือเพื่อเป็นสิริมงคล ในขณะที่มวยไทยมีการสวมมงคล ซึ่งทำจากสายสิญจน์หรือผ้าดิบที่ลงอักขระคาถานำมาถักหรือม้วนพันสำหรับสวมศีรษะก่อนต่อยมวย
 

จากมือสมัครเล่นสู่ความเป็นมืออาชีพ
 

        ผู้คร่ำหวอดในแวดวงกีฬาไทยต่างยอมรับว่า กีฬาไทยเริ่มมีพัฒนาการที่ดีขึ้นและมีผู้ให้ความสนใจมากขึ้น ส่วนหนึ่งเป็นเพราะการสนับสนุนจากสมาคมกีฬาไทยในพระบรมราชูปถัมภ์ ลบล้างความเชื่อผิดๆ ว่ากีฬาไทยเป็นเพียงการละเล่นเฉพาะเทศกาล เพราะปัจจุบันมีการจัดการแข่งขันในระดับชาติอย่างสม่ำเสมอ นักกีฬาอาชีพต้องเก็บตัวฝึกซ้อม จัดอันดับเหมือนกับกีฬาสากล
 

        นอกจากการแข่งขันกีฬาไทยประจำปีที่ท้องสนามหลวง กีฬาแต่ละประเภทมีศึกใหญ่ที่ต้องชิงชัยต่างช่วงเวลากัน สำหรับนักกีฬาหมากรุกไทยเพิ่งผ่านมหกรรมการแข่งขันกีฬาหมากรุกไทย เปิดคลังประลองขุน ซึ่งมีผู้สนใจเข้าแข่งขันมากถึง 2,000 คน
 

         ดร.ปาลพล เปิดเผยว่า “ปกติหมากรุกไทยมักจัดการแข่งขันภายในหน่วยงาน ชมรม สมาคม ไปจนถึงงานใหญ่ๆ ที่จะจัดรวบเป็นการแข่งขันรุ่นเด็ก เยาวชน อุดมศึกษา บุคคลทั่วไป เซียน เพราะถ้าจัดแยก มือสมัครเล่นจะไม่อยากมาแข่ง ทำให้เราไม่ได้ผู้เล่นใหม่ อย่างงานเปิดคลังประลองขุนมีการสนับสนุน ‘กระดานป้ายแดง’ คือคนที่เพิ่งเริ่มเล่นหมากรุกไทยให้ลงแข่ง เรายังเห็นมือดาวเด่นระดับประถม 8-9 ขวบขึ้นมาเยอะ”

        กีฬาเรือยาวได้รับความนิยมอย่างก้าวกระโดด ขุนโจ้เชื่อว่าเป็นผลสืบเนื่องจากครั้งที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จทอดพระเนตรการแข่งขันเรือยาวที่อำเภอเขาเต่า ประจวบคีรีขันธ์ เป็นการส่วนพระองค์ เมื่อพ.ศ. 2551 สื่อต่างๆ ถ่ายทอดตีข่าวจนเป็นที่รู้จักอย่างกว้างขวาง ทำให้การแข่งขันที่เคยจัดเฉพาะในฤดูน้ำหลากเริ่มบ่อยครั้งขึ้น
 

        “เรือยาวมีการแข่งขันทั่วประเทศประมาณ 64 จังหวัด ก่อนหน้านี้ฝึกซ้อมล่วงหน้าแค่ 1-2 อาทิตย์ แต่เมื่อได้รับความนิยมทุกเพศทุกวัย บางพื้นที่เรือเป็นสมบัติในชุมชน ถึงกับปิดหมู่บ้านไปเชียร์ มีถ้วยรางวัลพระราชทาน ถ่ายทอดทางโทรทัศน์ ทำให้มีการซ้อมกันยาว แต่ในบางพื้นที่ยังเล่นเป็นฤดูกาล เริ่มต้นฤดูหลักช่วงเข้าพรรษาและก่อนเข้าพรรษา แข่งกันทุกเสาร์อาทิตย์ ข้างขึ้นข้างแรม ไปสิ้นสุดเอาสิ้นปี และมีการแข่งนอกฤดูคือสงกรานต์ หยุดไปแล้วกลับมาแข่งอีกครั้งตอนเปิดฤดู”
 

        สำหรับตะกร้อลอดห่วงได้มีการริเริ่มจัดลีกระดับอาชีพขึ้นเมื่อ 3 ปีทีแล้ว โดยความร่วมมือของการกีฬาแห่งประเทศไทยและสมาคมตะกร้อแห่งประเทศไทย นอกจากนี้ยังมีการแข่งขันระดับกีฬาแห่งชาติ กีฬาเยาวชนแห่งชาติ ขณะที่มวยไทยยังคงเป็นกีฬาไทยที่ได้รับความนิยมในระดับนานาชาติมากที่สุด “ครูจิตติ” แบ่งปันข้อมูลให้ฟังดังนี้
 

        “เป็นเรื่องดีที่มวยไทยเป็นที่รู้จักโด่งดังไปต่างประเทศ ความชื่นชอบของคนอังกฤษต่อมวยไทยเรียกว่าคลั่งไคล้เหมือนเราคลั่งไคล้ฟุตบอลบ้านเขา
 

         อาชีพนักมวยต้องพิสูจน์ฝีมือบนสนามใหญ่ที่เวทีลุมพินีและราชดำเนิน ต้องเป็นมวยเก่งมวยดัง มีอันดับ ช้างเผือกจากต่างจังหวัดใฝ่ฝันว่าต้องมาที่นี่ นักการเมืองท้องถิ่นก็สนับสนุน”
 

โอกาสของนักกีฬาไทยรุ่นใหม่
 

        กีฬาไทยยังมีพื้นที่สำหรับเด็กเยาวชนในการสืบสานเอกลักษณ์วัฒนธรรมของชาติ ทั้งโค้ชและนักกีฬารุ่นพี่เชื่อมั่นว่านักกีฬาหน้าใหม่มีโอกาสเติบโตสูงและยังฝากความหวังให้คลื่นลูกใหม่ร่วมกันผลักดันให้กีฬาไทยเป็นที่ยอมรับในระดับนานาชาติ
 

        “ต้องปลูกฝังให้เด็กมีส่วนร่วม เรือยาวในด้านผู้ชมก็มีเด็กที่มีจิตวิญญาณความเป็นไทยเข้ามาดูมากขึ้น ส่วนนักกีฬาตอนนี้สืบทอดโดยกระบวนการของชุมชนคือปู่ย่าตายายเล่นอยู่แล้ว ในจังหวัดน่านมี ‘ทีมแม่ป้อม’ เป็นทีมเด็กและเยาวชนที่มีผลการแข่งขันอยู่ในระดับแนวหน้า ทั้งยังมีการแข่งขันเรือเยาวชนโดยเฉพาะ ของอำเภอหลังสวน จังหวัดชุมพร ส่วนเด็กในสังคมเมืองยังเป็นจุดอ่อนว่าเราจะต้องทำอย่างไรให้เขามีส่วนร่วม ตอนนี้มีสภาเด็กที่จัดกิจกรรม อย่างเช่นการแข่งขันเรือยาวอนุรักษ์แม่น้ำเพชร จังหวัดเพชรบุรี มีกิจกรรมวาดภาพบรรยากาศการแข่งขันเรือ”
 

        ขุนโจ้ยังแนะนำให้ผู้ที่เกี่ยวข้องกระจายองค์ความรู้กีฬาไทยให้ขยายสู่ต่างจังหวัดทั้งสี่ภาค โดยจัดการแข่งขันและนิทรรศการแบบควบรวมทุกประเภทกีฬาไทย เพื่อสร้างเครือข่ายและปลูกความรู้ความเข้าใจ
 

        เช่นเดียวกับกีฬาเรือยาว ดร.ปาลพล ในฐานะประธานชมรมหมากรุกไทยดินแดง ตั้งพันธกิจหลักในสร้างคลื่นลูกใหม่ เนื่องจากหมากรุกไทยมีประโยชน์ช่วยพัฒนาอีคิวและไอคิวในเด็กและเยาวชน

       “หมากรุกไทยสอนให้มีทีมเวิร์ค ระเบียบวินัย บริหารจัดการ รับผิดชอบ สร้างไอคิวและอีคิว เราเน้นการถ่ายทอดความรู้จากรุ่นหนึ่งไปยังอีกรุ่นหนึ่ง ตอนนี้นักกีฬามีแต่อาวุโส สร้างคลื่นลูกใหม่ไม่ทัน ผมไม่อยากให้ความรู้ล้มหายตายจากไปจึงค้นหาความรู้ใหม่ๆ มาถ่ายทอดแบบไม่ได้คิดสตางค์”
 

        สำหรับกีฬาตะกร้อก็มีข่าวดีที่โค้ชสมส่วนเปิดเผยให้เราทราบคือ ตะกร้อได้รับการบรรจุให้เป็นหลักสูตรการศึกษาของกระทรวงศึกษาธิการ จึงเป็นความหวังของวงการตะกร้อว่าจะมีคลื่นลูกใหม่มากขึ้น

      “ตะกร้อเป็นกีฬาประจำชาติ เหมือนกับมวยไทย เราพยายามสนับสนุนให้เป็นกีฬาสากลมากขึ้นโดยปรับท่าต่างๆ ให้ต่างชาติเล่นได้ง่ายขึ้น เพื่อสร้างการแข่งขันในระดับนานาชาติ ทำให้ตอนนี้เยาวชนสนใจมาเล่นตะกร้อไทยกันมากขึ้น”

Start! เริ่มต้นอย่างไรดี
 

        อ่านมาจนถึงบรรทัดนี้ คงมีผู้อ่านหัวใจนักกีฬาเริ่มคันไม้คันมือหรือมองเห็นศักยภาพของตัวเองในกีฬาทั้ง 4 ประเภท ซึ่งกูรูกีฬาไทยทุกท่านพร้อมเปิดประตูต้อนรับและสนับสนุนให้คนทุกเพศทุกวัยได้ออกกำลังกาย พัฒนาร่างกายและจิตใจ รวมถึงผลักดันสู่เส้นทางแห่งชัยชนะ
 

       “อายุไม่สำคัญ ไม่กี่วันก่อนมีผู้หญิงวัยเกษียณมาเรียนชกมวย มีฝรั่งอายุ 60 กว่าก็มาเรียน มาต่อยชกลม มาเตะกระสอบทราย ได้เหงื่อ ร่างกายแข็งแรง แต่ควรเล่นอย่างต่อเนื่องเพื่อให้ร่างกายยืดหยุ่นกล้ามเนื้อแข็งแรง เส้นเอ็นคลายตัว แต่ถ้าจะมาเป็นนักมวยอาชีพต้องอยู่ในกฎระเบียบ ซ้อมให้ถึง กินเป็นเวลา นอนเป็นเวลา” ครูจิตติให้คำแนะนำ
 

        การศึกษาข้อมูลเบื้องต้นและติดตามการแข่งขันจากสื่อต่างๆ โดยเฉพาะอินเทอร์เน็ตก็ช่วยเสริมให้นักกีฬาเข้าใกล้เป้าหมายได้ยิ่งขึ้น ซึ่งเป็นแนวทางที่ ขุนโจ้ และ ดร.ปาลพล เห็นพ้องต้องกัน
 

       “ลองเล่นผ่านเว็บไซต์หมากรุก เช่น www.thaibg.com มี Skype สอนหมากรุกออนไลน์ด้วย หรือซื้อตำราไปอ่าน ถ้ายังสนใจค่อยมองหาชมรม อาจจะเริ่มจากในโรงเรียนหรือมหาวิทยาลัย ถ้าเล่นแล้วมีแววจะมาที่ ม.ชินวัตร วิทยาเขตวิภาวดี หรือชมรมหมากรุกไทยดินแดง เราเปิดกว้างให้กับลูกศิษย์ทุกคนครับ” ดร.ปาลพล กล่าว
 

       “ควรศึกษาหาความรู้เพื่อให้เกิดความเข้าใจก่อน มีเว็บไซต์เรือยาวหลายเว็บ เช่น www.siamnava.com หรือ www.thailongboat.com นำเสนอข้อมูล ประวัติ ติดตามผลการแข่งขันในสนามต่างๆ บางสนามก็ถ่ายทอดสดทางเว็บไซต์ได้
 

            ถ้ามีโอกาสให้ไปชมบรรยากาศในสนาม ดูการพากย์เรือที่เป็นเสน่ห์อย่างหนึ่ง ส่วนถ้าอยากเป็นฝีพาย ต้องไปติดต่อทีมเรือแต่ละทีมครับ” ขุนโจ้ ซึ่งรับผิดชอบตำแหน่งที่ปรึกษาสมาคมกีฬาไทยในพระบรมราชูปถัมภ์ ยังฝากทิ้งท้ายว่าการร่วมมือกันทั้งภาครัฐ เอกชน ชุมชน และคนรุ่นใหม่จะช่วยฟื้นฟูกีฬาไทยให้เติบโตอย่างยั่งยืน
 

       “กีฬาไทยไม่ใช่แค่การออกกำลัง มันเป็นจิตวิญญาณ กีฬาไทยจะเป็นตัวหล่อหลอมสังคมให้มีความเป็นหนึ่งเดียวกัน มีความสามัคคี และมีความประณีตในจิตใจ”
 

-----------------------------------------------------

       “ตะกร้อลอดห่วงมีเสน่ห์ที่ความอ่อนช้อย ใช้ลีลา ต้องมีสมาธิในการเล่น แม่นยำ เข้าบ่วงได้ ตะกร้อมีท่าหลายท่า ความสวยงามไม่เหมือนกัน ผู้หญิงเล่นตะกร้อลอดบ่วงน้อย อยากให้หันมาเล่นกันเยอะๆ ค่ะ”

เฟิร์น-วันวิสา ป้อมประสิทธิ์ นักกีฬาตะกร้อลอดห่วงทีมชาติไทย นิสิตชั้นปีที่ 1 คณะครุศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

-----------------------------------------------------



       “มวยไทยไม่ใช่แค่กีฬา แต่มันคือศิลปะป้องกันตัว ศิลปะป้องกันชาติ ไม่ให้ข้าศึกมารุกรานเราได้
ปัจจุบันนี้ทั่วโลกให้การยอมรับเป็นอันดับหนึ่ง ในขณะที่เด็กไทยหันไปนิยมของต่างชาติ
อยากให้เยาวชนเป็นส่วนหนึ่งของการอนุรักษ์มวยไทย”

พี่แซม-เกษม เจะสนินักมวยไทยคาดเชือก นักแสดงภาพยนตร์ และครูสอนมวยโครงการลานกีฬาต้านยาเสพติด

----------------------------------------------------- 

ข้อมูลเพิ่มเติม

วิธีการเล่นหมากรุกไทยขั้นพื้นฐาน https://www.trueplookpanya.com/plook/the_story_19_1

เทคนิคการเล่นตะกร้อลอดห่วง โดยนักกีฬาทีมชาติไทย https://www.trueplookpanya.com/plook/the_story_19_2

แม่ไม้มวยไทย เอกลักษณ์ที่ท่วงท่าhttps://www.trueplookpanya.com/plook/the_story_19_3                                       

  ----------------------------------------------------- 

ที่มา นิตยสารปลูก

คอลัมน์  The story

เรื่องและภาพ: ศรินทร เอี่ยมแฟง  ภาพประกอบ: วันนิตา จุนถาวร