วันสงกรานต์  
วันที่ 13 เมษายนของทุกปี

วันสงกรานต์

ประเพณีสงกรานต์ เป็นประเพณีเก่าแก่ของไทยซึ่งสืบทอดมาแต่โบราณคู่มากับประเพณีตรุษ จึงมีการ เรียกรวมกันว่า ประเพณีตรุษสงกรานต์ หมายถึง ประเพณีส่งท้ายปีเก่า และต้อนรับปีใหม่ คำว่าตรุษเป็นภาษาทมิฬ แปลว่าการสิ้นปี และเป็นโอกาสที่สมาชิกในครอบครัวจะได้พบกันพร้อมหน้าพร้อมหน้าในช่วงเวลานี้

ปัจจุบันได้เปลี่ยนไปสู่สังคมในวงกว้าง และมีแนวโน้มที่จะเปลี่ยนทัศนคติ และความเชื่อไป ในความเชื่อดั้งเดิมใช้สัญลักษณ์เป็นองค์ประกอบหลักในพิธี ได้แก่ การใช้น้ำเป็นตัวแทน แก้กันกับความหมายของฤดูร้อน ช่วงเวลาที่พระอาทิตย์เคลื่อนเข้าสู่ราศีเมษ ใช้น้ำรดให้แก่กันเพื่อความชุ่มชื่น มีการขอพรจากผู้ใหญ่ การรำลึกและกตัญญูต่อบรรพบุรุษที่ล่วงลับ

ประเพณีสงกรานต์ ตรงกับวันที่ 13 เมษายนและ การฉลองประจำปีก็จะจัดให้มีขึ้นทั่วทั้งราชอาณาจักร ที่จริงแล้วคำว่า "สงกรานต์" นี้เป็น ภาษาไทย ซึ่งหมายถึง "เคลื่อนย้าย" หรือ เปลี่ยนที่ เพราะว่าเป็นวันที่พระอาทิตย์เปลี่ยนตำแหน่งในการจักรราศี นอกจากนี้ ยังเรียกว่า"เทศกาลน้ำ" อีกด้วย เพราะว่า ประชาชน เชื่อว่าน้ำ จะพัดพา เอาสิ่งที่เป็น อัปมงคล ออกไป

วันขึ้นปีใหม่ ตามประเพณีของไทยนี้ เริ่มต้นแต่เช้าตรู่ด้วยการทำบุญตักบาตร แก่พระสงฆ์ และ ปล่อยนก ที่ขังไว้ให้เป็นอิสระ ในช่วงวาระโอกาส อันเป็นมงคลนี้ สัตว์ต่างๆ ที่ถูกขังไว้ก็จะ ได้รับการปล่อยให้เป็นอิสระการทำบุญตักบาตร ถือเป็น การสร้างบุญกุศล ให้ตัวเอง และ อุทิศส่วนกุศลนั้น แก่ผู้ล่วงลับไปแล้ว หลังจากทำบุญแล้วจะมีการ ก่อพระทรายเข้าวัด ถือเป็นกุศลอย่างมาก ดังเช่น ภาคเหนือ มักนิยมขนทรายเข้าวัด เพื่อเป็น นิมิตโชคลาภ ให้มีความสุข ความเจริญ เงินทองไหลมาเทมา ดุจทรายที่ ขนเข้าวัด ส่วนการปล่อยนก ปล่อยปลา ถือเป็นการล้างบาป และ สะเดาะเคราะห์ให้ร้าย ให้หมดสิ้นไป มีแต่ ความสุขความเจริญ

วันผู้สูงอายุ

ขณะเดียวกันวันที่ ๑๓ เม.ย. ของทุกปีเป็นวันผู้สูงอายุแห่งชาติ ซึ่งเป็นวันที่ทั่วโลกต่างรณรงค์ให้เห็นความสำคัญแก่ผู้สูงอายุ ด้วยการกำหนด “วันผู้สูงอายุ” ขึ้น เพื่อเตือนใจให้บรรดาลูกหลานทั้งหลายหันมอง และเอาใจใส่บุคคลสำคัญเหล่านี้ที่เป็นคนใกล้ตัว กิจกรรมที่สำคัญอันเป็นกิจกรรมที่ทำสืบต่อกันมาของวันผู้สูงอายุ ก็คือการรดน้ำดำหัวขอพรจากผู้หลักผู้ใหญ่ที่นับถือ ไม่เพียงแต่วันผู้สูงอายุเท่านั้น

วันครอบครัว
           ในวันที่ ๑๔ เม.ย. ของทุกปี เป็นวันแห่งครอบครัว ซึ่งครอบครัวเป็นสถาบันแห่งแรกในการถ่ายทอดวัฒนธรรมและพัฒนาบุคคลในครอบครัวทุกคน ครอบครัวเป็นสถาบันที่เล็กแต่สถาบันครอบครัวหลายๆครอบครัวมาร่วมกันก็จะทำให้เกิดสังคมและวัฒนธรรมการอยู่ร่วมกันเกิดขึ้น  เพื่อให้ตระหนักรู้ถึงความสำคัญของครอบครัวให้มากขึ้น วันนี้จึงเป็นวันที่ทุกคนในครอบครัวจะได้พบปะพูดคุยกัน  ดังนั้นการเริ่มต้นปีใหม่ของคนไทยในทุกปีก็จะมี วันผู้สูงอายุและวันแห่งครอบครัวเป็นอีก ๒ วัน ที่คนไทยให้ความสำคัญสืบต่อกันมา

กิจกรรมวันสงกรานต์

             นอกจากการรณรงค์เพื่อให้ทราบถึง สาระและคุณค่าของวันสงกรานต์แล้ว กรมส่งเสริมวัฒนธรรม อยากเชิญชวนให้ประชาชนไทยเลือกประพฤติปฎิบัติกิจกรรมที่เป็นแก่นแท้หรือที่เป็นเนื้อหาสาระของประเพณีสงกรานต์อย่างแท้จริง กิจกรรมใดที่หลงเหลือแต่เพียงรูปแบบแต่ขาดซึ่งความหมายที่แท้จริง เช่น การก่อพระเจดีย์ทราย ซึ่งปัจจุบันกลายเป็นธุรกิจเพื่อการซื้อ – ขาย ก็อาจจะมีความจำเป็นต้องยกเลิกไปหรือปรับเปลี่ยนรูปแบบให้เหมาะสมกับยุคสมัยหากจำเป็น ดังนั้น กิจกรรมที่ควรประพฤติปฎิบัติในวันสงกรานต์ เพื่อสืบทอดความดีงามของคุณค่าของประเพณีนี้ไว้ คือ

            การทำบุญตักบาตร หรือนำอาหารไปถวายพระที่วัดเพื่อสืบทอดและทำนุบำรุงพระพุทธศาสนา และเพื่อกล่อมเกลาจิตใจให้รู้จักการให้ เสียสละ โดยมีมุ่งหวังสิ่งใดตอบแทน

            การทำบุญอุทิศส่วนกุศลให้แก่บรรพบุรุษ เพื่อแสดงความกตัญญูต่อผู้มีพระคุณที่ล่วงลับไปแล้ว

            การสรงน้ำพระ ทั้งพระภิกษุสงฆ์ และพระพุทธรูป เพื่อความเป็นสิริมงคล และแสดงความเคราพต่อปูชนีย์บุคคลที่ดำรงสืบทอดพระพุทธศาสนา

            การรดน้ำขอพร เป็นการแสดงความเคารพและแสดงความกตัญญูกตเวทีต่อผู้มีพระคุณโดยเฉพาะผู้อาวุโสน้อยพึงปฎิบัติต่อผู้อาวุโสมาก เช่น ลูกกับพ่อ แม่ ปู่ ย่า ตา ยาย พุทธศาสนิกชนต่อพระภิกษุสงฆ์ เป็นต้น เป็นการแสดงความสุภาพ อ่อนน้อม อ่อนโยน และขอรับพร ซึ่งผู้อาวุโสกล่าเหล่านั้นจะได้อวยชัยให้พรให้อยู่เย็นเป็นสุข และได้ข้อคิดเตือนใจเพื่อเริ่มต้นปีใหม่อย่างไม่ประมาท

            การเล่นรดน้ำ เพื่อเชื่อมความสัมพันธ์ระหว่างญาติพี่น้อง และมิตรสหาย ด้วยการรดน้ำเพียงเล็กน้อยลงที่ไหล่หรือที่มือ พร้อมกับคำอวยพรให้มีความสุข

            ทั้งนี้กิจกรรมที่ทางกรมส่งเสริมวัฒนธรรมจัดขึ้นเพื่อต้องการอนุรักษ์ฟื้นฟูและส่งเสริมให้มีการปฏิบัติสืบต่อกันมาเพื่อให้เห็นถึงคุณค่าและความสำคัญของวันปีใหม่ไทยหรือ “วันสงกรานต์” ให้สืบต่อไปยังรุ่นลูกรุ่นหลานคู่กับสังคมไทยตราบนานเท่านาน

 

ที่มา : กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม