การพัฒนาศักยภาพการเรียนรู้ของผู้เรียนตามรูปแบบพหุปัญญา


ปรากฏการณ์ ณ โรงเรียนบางพลีพัฒนศึกษาลัย

โรงเรียนบางพลีพัฒนศึกษาลัย อำเภอบางพลี จังหวัดสมุทรปราการ เป็นโรงเรียนที่จัดการศึกษาระดับอนุบาลและระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาสมุทรปราการ เขต ๒ เป็นโรงเรียนที่มีความมุ่งมั่นที่จะพัฒนาศักยภาพการเรียนรู้ของผู้เรียนตามแนวทางการปฏิรูปการศึกษาที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญตามพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. ๒๕๔๒ และที่แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๔๕

นอกจากจะมุ่งมั่นในการปฏิบัติรูปแบบการศึกษาตามพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติฯ แล้ว ยังมุ่งมั่นที่จะดำเนินการพัฒนาศักยภาพการเรียนรู้ของผู้เรียนให้เป็นไปตามจุดหมายของหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๔๙ ไปพร้อม ๆ กัน

การปรับเปลี่ยนกระบวนทัศน์ใหม่ตามแนวคิดดังกล่าวทำให้ผู้บริหาร ครู ผู้ปกครอง ต้องเริ่มสำรวจสถานภาพปัจจุบันของผู้บริหาร ครู ผู้เรียน และผู้ปกครองอย่างรอบด้านว่าสถานการณ์การจัดการศึกษาในปัจจุบันมีจุดเด่น จุดด้อย จุดอ่อน จุดแข็งอยู่ตรงไหน อย่างไร ทั้งนี้ก็เพื่อร่วมกันกำหนดทิศทางใหม่ของการพัฒนาศักยภาพการเรียนรู้ของผู้เรียนให้สูงที่สุดตามที่ตั้งเป้าหมายไว้

นี่คือปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นในช่วงก่อนที่จะเริ่มต้นค้นหานวัตกรรมที่เหมาะสม เพื่อคัดสรรให้เป็นหนึ่งโรงเรียน หนึ่งนวัตกรรมในการพัฒนาศักยภาพการเรียนรู้ของผู้เรียน


ข้อค้นพบ  :  ต้นคิดของแนวทางการพัฒนา

ข้อค้นพบที่สำคัญของการจัดกระบวนการเรียนการสอนของโรงเรียนบางพลีพัฒนศึกษาลัย มีรายละเอียดปลีกย่อยในหลายมิติสรุปเป็นมิติใหญ่ ๆ ได้ ดังนี้
     มิติด้านพฤติกรรมของครู
        1.  ขาดการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ที่หลายหลาย
        2.  ขาดการศึกษาหาความรู้เพิ่มเติม
        3.  ขาดเทคนิคการสอนที่หลากหลาย
        4.  การจัดการเรียนรู้เน้นการบรรยาย การสาธิต โดยยึดครูเป็นศูนย์กลางการเรียนรู้ ฯลฯ
     มิติด้านพฤติกรรมของผู้เรียน
        1.  ผู้เรียนขาดการมีส่วนร่วมในการวางแผนการจัดการเรียนรู้
        2.  ผู้เรียนส่วนน้อยได้ลงมือปฏิบัติจริงกับสื่อที่เป็นรูปแบบ
        3.  ผู้เรียนมีโอกาสน้อย ฯลฯ
     มิติด้านพฤติกรรมของผู้ปกครอง
        1.  ไม่มีเวลาร่วมกิจกรรมที่โรงเรียนจัดขึ้นเพราะต้องประกอบอาชีพ
        2.  ผู้ปกครองขาดการทำกิจกรรมร่วมกันในครอบครัว
        3.  ผู้ปกครองติดยึดกับรูปแบบการสอนที่เน้นการท่องจำ ฯลฯ


การพัฒนานวัตกรรม

ปัญหาที่โรงเรียนบางพลีพัฒนศึกษาเผชิญอยู่เป็นปัญหาสำคัญของการพัฒนาศักยภาพการเรียนรู้ของผู้เรียนที่มีความขัดแย้งกับแนวทางการปฏิรูปการศึกษา ทำให้ผู้บริหารและครูร่วมกันถอดบทเรียนจากทฤษฎีที่เกี่ยวเนื่องกับเชาว์ปัญญาที่หลากหลายมาวิเคราะห์ เพื่อนำมาพัฒนาศักยภาพของผู้เรียนให้สอดคล้องกับบริบทของผู้เรียนในโรงเรียน ซึ่งก็ได้ทฤษฏีที่หลากหลาย อาทิ
     - ทฤษฏีปัญญาของสเปียร์แมน
     - ทฤษฏีโครงสร้างปัญญา ๑๕๐ ชนิดของกิลฟอร์ด
     - ทฤษฏีพหุปัญญา ฯลฯ

หลังการวิเคราะห์อย่างรอบด้านแล้ว คณะผู้บริหารและครูก็ได้เลือกทฤษฏีพหุปัญญามาเป็นแนวทางในการพัฒนารูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู้เพื่อพัฒนาศักยภาพของผู้เรียน ทั้งนี้เพราะทฤษฏีดังกล่าวสอดคล้องกับแนวคิดของการจัดการเรียนรู้ที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญโดยผู้เรียนจะมีส่วนร่วมในกิจกรรมการเรียนรู้ สามารถสร้างองค์ความรู้ได้ด้วยตนเอง สามารถนำไปประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวันได้จริง ซึ่งทฤษฏีดังกล่าวจะมีส่วนอย่างสำคัญในการพัฒนาปัญญาทั้ง ๙ ด้าน ได้แก่ ด้านภาษา ด้านตรรกะ ด้านคณิตศาสตร์ ด้านมิติสัมพันธ์ ศิลปะ ด้านความถนัดทางกาย ด้านดนตรี ด้านมนุษยสัมพันธ์ ด้านความเข้าใจตนเอง ด้านธรรมชาติสิ่งแวดล้อม

๕ ขั้นตอนของกระบวนการเรียนรู้พหุปัญญา
การจัดกระบวนการเรียนรู้ตามรูปแบบของพหุปัญญา คณะผู้บริหารและครูได้จัดลำดับการพัฒนาในส่วนของครูและผู้เรียนไว้ ดังนี้
     ๑.  ครูผู้สอนดำเนินการวิเคราะห์หลักสูตร โดยเลือกสาระกาเรียนรู้ที่จะสอน
     ๒.  จัดทำหน่วยการเรียนรู้ในรูปของหน่วยบูรณาการ
     ๓.  จัดทำแผนการเรียนรู้เพื่อส่งเสริมพหุปัญญาของผู้เรียนทั้ง ๙ ด้าน โดยมีการจัดกิจกรรมตามหลักการ ๕ ขั้น ที่ใช้อักษรย่อว่า ACACA ได้แก่
          - ขั้นที่ ๑ ผู้เรียนลงมือปฏิบัติกิจกรรมการเรียนรู้ด้วยตนเอง (Active Learning)
          - ขั้นที่ ๒ ผู้เรียนมีส่วนร่วมในการเรียนรู้ (Cooperative)
          - ขั้นที่ ๓ ผู้เรียนสามารถวิเคราะห์การเรียนรู้ (Analysis)
          - ขั้นที่ ๔ ผู้เรียนสามารถสร้างองค์ความรู้ได้ด้วยตนเอง (Constructivism)
          - ขั้นที่ ๕ ผู้เรียนสามารถนำสิ่งที่ได้เรียนรู้ไปประยุกต์ใช้ในชีวิตจริง (Application) จากทฤษฎีสู่การปฏิบัติ
     เพื่อให้เห็นกระบวนการและตัวอย่างของการนำทฤษฎีไปสู่การปฏิบัติขอนำแผนการจัดประสบการณ์การเรียนรู้ตามรูปแบบพหุปัญญาเพื่อการเรียนรู้


บทสรุปของความสำเร็จ

การดำเนินการพัฒนาศักยภาพการเรียนรู้ของผู้เรียนตามรูปแบบพหุปัญญาเพื่อการเรียนรู้ในโรงเรียนบางพลีพัฒนศึกษาลัย นับเป็นต้นแบบความสำเร็จของการร่วมคิดร่วมพัฒนา หนึ่งโรงเรียน หนึ่งนวัตกรรม มาใช้ให้เกิดประโยชน์ต่อการพัฒนาการศึกษาของชาติ ความสำเร็จที่เกิดขึ้นในโรงเรียนบางพลีพัฒนศึกษาลัยนั้นมีมากมาย ทั้งในส่วนของผู้บริหาร ครู ผู้เรียน ผู้ปกครอง ชุมชน ที่ล้วนแต่มีส่วนร่วมอย่างสำคัญในการรวมพลังปัญญาพัฒนาศักยภาพการเรียนรู้ที่มิใช่เฉพาะผู้เรียนเท่านั้น หากแต่เป็นการพัฒนาศักยภาพการเรียนรู้ ซึ่งเป็นเป้าหมายสูงสุดของการพัฒนาศักยภาพของคนไทย
     สื่อการเรียนรู้
     ๑.  หนังสือพิมพ์
     ๒.  กาว
     ๓.  กระดาษแผ่นใหญ่
     ๔.  กรรไกร
          ๔.๑  ใบงานให้นักเรียนทำใบงานคัดชื่อของตนเองคนละ ๕ ชื่อ
          ๔.๒  ใบงานให้นักเรียนคัดชื่อคุณพ่อ คุณแม่ ชื่อคุณครูประจำชั้น คนละ ๑ ชื่อพร้อมกับใบงานเติมตัวพยัญชนะ ก-ฮ ที่หาย ๆ ไป