การจัดการเรียนรู้แบบโครงงานบูรณาการตามกลุ่มสาขาวิชาชีพ : การเตรียมศักยภาพของนักเรียนระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย สู่ระบบการรับนิสิต นักศึกษ (Admission) ปีการศึกษา ๒๕๔๙


ปรากฏการณ์ ณ โรงเรียนราชินีบน

ครูพิรุณ ศิริศักดิ์ ผู้ช่วยงานวิชาการด้านประเมินและพัฒนาหลักสูตร ฝ่ายวิชาการโรงเรียนราชินีบน กรุงเทพมหานคร ได้ส่งเสริมให้มีการจัดการเรียนรู้แบบโครงงาน (Project based) เพื่อให้ผู้เรียนได้นำระเบียบวิธีการทางวิทยาศาสตร์ในการแสวงหาความรู้มาใช้ในการจัดการเรียนรู้ตามความสนใจและความต้องการของผู้เรียน โดยมีกลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์เป็นแกนนำในการพัฒนารูปแบบการสอนโครงงานแบบบูรณาการทุกกลุ่มสาระการเรียนรู้เป็นครั้งแรกในภาคเรียนที่ ๒ ปีการศึกษา ๒๕๔๖ โดยจัดในรายวิชา ว ๔๐๒๘๑ โครงงานวิทยาศาสตร์รายวิชาระดับมัธยมศึกษาปีที่ ๔ ในทุกแผนการเรียน


ข้อค้นพบ  :  ต้นคิดของแนวทางการพัฒนา

จากการประเมินผลการจัดการเรียนรู้แบบโครงงานพบว่านักเรียนไม่สามารถกำหนดหัวข้อโครงงานที่ชัดเจน ส่งผลกระทบต่อการพัฒนาโครงร่างที่ต้องใช้เวลายาวนาน นอกจากนี้นักเรียนยังมีความคิดรวมทั้งปัญหาหลากหลายด้าน ดังนี้
      • การทำโครงงานให้ประโยชน์กับตนเองน้อย
      • นักเรียนไม่สามารถปรับตัวทำงานร่วมกันได้อย่างแท้จริง เพราะหัวข้อการจัดทำโครงงานไม่ได้มาจากความสนใจร่วมกันของสมาชิก
      • นักเรียนบางคนเบื่อหน่ายกับการเรียนแบบโครงงานไม่ให้ความร่วมมือต่อสมาชิกในกลุ่ม
      • การกำหนดบทบาทหน้าที่ของสมาชิกขาดความชัดเจนภาระหน้าที่ไม่เท่าเทียมกัน

ผลจากการประเมินระดับคุณภาพโครงงานพบว่าโครงงานส่วนใหญ่อยู่ในระดับพอใช้ต่ำเป็นร้อยละ ๖๖.๖๗ มีโครงงานที่มีระดับคุณภาพไม่ผ่านเกณฑ์ขั้นต่ำร้อยละ ๑๔.๒๘ จากการประมวลสาเหตุของปัญหาพบว่าโครงการดังกล่าวขาดการประชาสัมพันธ์เพื่อทำความเข้าใจถึงความสำคัญของการเรียนรู้แบบโครงงาน ครูที่ปรึกษาร่วมมีจำนวนน้อยเกินไป ครูส่วนใหญ่ขาดความเข้าใจอย่างถ่องแท้ถึงกระบวนการทำโครงงาน


การพัฒนานวัตกรรม

ข้อค้นพบที่เป็นจุดอ่อนของการจัดการเรียนรู้แบบโครงงานทำให้ฝ่ายวิชาการและกลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ได้ประชุมวางแผนเพื่อปรับกระบวนทัศน์ใหม่ของการจัดการเรียนรู้แบบโครงงานระยะที่ ๒ โดยมีมิติร่วมกันดังนี้
      • กำหนดหัวข้อหลักในการทำโครงงานให้สอดคล้องกับความต้องการของนักเรียนในเรื่องการศึกษาต่อและการประกอบอาชีพในอนาคต โดยเฉพาะเรื่องของการใช้ระบบกลางการรับนิสิต นักศึกษา (Admission)
      • นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาตอนปลาย ตั้งแต่ปีการศึกษา ๒๕๔๗ ควรทำกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับสาขาวิชาชีพที่ตนเองสนใจและจัดทำเป็นเอกสารวิชาการเพื่อใช้เป็นหลักฐานการสมัครเข้าศึกษาต่อโดยมีกลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ร่วมกับฝ่ายแนะแนวจัดทำโครงการพัฒนานวัตกรรมด้านการจัดกระบวนการเรียนรู้แบบโครงงานบูรณาการตามกลุ่มสาขาวิชาชีพ

การพัฒนานวัตกรรมด้านการจัดการเรียนรู้แบบโครงงานบูรณาการตามกลุ่มสาขาวิชาชีพในภาคเรียนที่ ๒ ปีการศึกษา ๒๕๔๗ มีนักเรียนมัธยมศึกษาปีที่ ๔ เป็นกลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการศึกษา จำนวน ๑๖๗ คน กำหนดองค์ประกอบใน การประเมินผล ๔ องค์ประกอบ ได้แก่ สัดส่วนระดับคุณาพและปริมาณโครงงานบูรณาการจำแนกตามกลุ่มสาขาวิชาชีพ การจัดกระบวนการเรียนรู้ ผลการเรียนรู้ที่เกิดขึ้นกับนักเรียนและความพึงพอใจของผู้ที่เกี่ยวข้อง โดยใช้เครื่องมือที่ครูที่ปรึกษาหลักสร้างขึ้น สำหรับการประเมิน ดังนี้
      • แบบประเมินระดับคุณภาพโครงงาน
      • แบบประเมินการรับรู้ตนเงและกระบวนการกลุ่ม
      • แบบประเมินผลการจัดกิจกรรมการประกวดโครงงานบูรณาการ
      • การสัมภาษณ์แบบ Focus group

ในการจัดกระบวนการเรียนรู้ได้กำหนดออกเป็น ๖ ด้าน ได้แก่
      ๑. กระบวนการกลุ่ม
      ๒. การรับคำปรึกษา : ครูที่ปรึกษาร่วมจำนวน ๒๖ คน รับคำปรึกษาสัปดาห์ละ ๒ ครั้ง/กลุ่ม
      ๓. การพัฒนาโครงร่างของโครงงาน : ใช้เวลาประมาณ ๑ เดือน
      ๔. การจัดทำโครงงาน : นักเรียนดำเนินการโครงร่างที่ผ่านการอนุมัติ
      ๕. การนำเสนอผลงาน
      ๖. การประเมินผลการเรียนรู้ร่วมกัน


บทสรุปของความสำเร็จ

จากความมุ่งมั่นในการจัดทำนวัตกรรม การจัดการเรียนรู้แบบโครงงานบูรณาการตามกลุ่มวิชาชีพ : การเตรียมศักยภาพของนักเรียนระดับมัธยมศึกษาตอนปลายสู่ระบบกลางการรับนิสิต นักศึกษา (Admission) ในปีการศึกษา ๒๕๔๙ ของโรงเรียนราชินีบน ประสบความสำเร็จที่น่าชื่นชมใน ๓ มิติ ดังนี้

      • ด้านความรู้ความเข้าใจกระบวนการทำโครงงาน
         คะแนนเฉลี่ยความรู้ความเข้าใจกระบวนการทำโครงงานหลังการเรียนสูงกว่าก่อนการเรียน คิดเป็นร้อยละ ๗๐.๐๐ และ ¬๘๓.๒๐ ตามลกดับ
      • ด้านประสบการณ์วิชาชีพที่ได้รับ
         นักเรียนทุกกลุ่มได้รับประสบการณ์วิชาชีพจากการปฏิบัติงานจริง ภายใต้การให้คำปรึกษาจากครูที่ปรึกษาร่วมเป็นระยะเวลาต่อเนื่องประมาณ ๙-๑๐ สัปดาห์ จึงมีผลให้นักเรียนสามารถตอบข้อซักถามจากผู้ร่วมงานได้ตรงประเด็น
      • ด้านความสามารถในการนำเสนอผลงาน
         นักเรียนสามารถสื่อความหมายข้อมูลจากการศึกษาได้ในระดับที่ดีมาก ความสามารถในการนำเสนอด้วยโปรแกรม Microsoft PowerPoint อยู่ในระดับดีมาก ความสามารถนำเสนอด้วยแผงบอร์อดอยู่ในระดับดีมาก
   
พลังของนวัตกรรมดังกล่าวเป็นอีกตัวอย่างหนึ่งที่สะท้อนให้เห็นว่านวัตกรรมการศึกษาที่ผู้บริหารและคณะครูที่ร่วมกันคิดค้นพัฒนานั้น เป็นฐานพลังสำคัญของการพัฒนาการศึกษาที่ยั่งยืน