ผังมโนทัศน์สาระการเรียนรู้






1. ความขัดแย้ง
          ความหมายของความขัดแย้ง เป็นการปฏิสัมพันธ์หรือสถานการณ์ที่เชื่อว่าเป้าหมายของตนนั้นไปด้วยกันไม่ได้กับของอีกฝ่าย และมองว่าถูกอีกฝ่ายขัดขวาง
          สาเหตุของความขัดแย้ง มี 5 ด้าน ดังนี้
                    1. ปัญหาด้านความสัมพันธ์
                    2. ปัญหาด้านค่านิยมที่แตกต่างกัน
                    3. ปัญหาด้านข้อมูล
                    4. ปัญหาด้านโครงสร้าง
                    5. ปัญหาด้านความต้องการหรือผลประโยชน์
          ปัจจัยที่ก่อให้เกิดปัญหาความขัดแย้งในประเทศ
                    ปัจจัยสำคัญที่ทำให้เกิดความขัดแย้งในไทย ได้แก่
                              1. แนวคิดหรืออุดมการณ์ทางการเมืองการปกครองที่แตกต่างกัน
                              2. การดำเนินงานของภาครัฐขาดประสิทธิภาพ
                              3. การบังคับใช้กฎหมายที่ไม่เป็นธรรม
                    การลดความขัดแย้งและการสร้างความสมานฉันท์
                              1. การลดความขัดแย้ง มีหลายวิธีดังนี้
                                        - การหลีกเลี่ยงความขัดแย้ง
                                        - การเจรจาแก้ปัญหาอย่างไม่เป็นทางการ
                                        - การเจรจาต่อรอง จะใช้สำหรับประเด็นที่ไม่ซับซ้อนมาก
                                        - การเจรจาไกล่เกลี่ยโดยมีผู้ไกล่เกลี่ยเป็นคนกลาง
                                        - การตัดสินปัญหาข้อพิพาทของผู้บริหาร
                                        - อนุญาโตตุลาการ ใช้ในกรณีที่คู่ตกลงตั้งบุคคลที่สามเป็นกลางคนเดียวหรือหลายคนที่ไม่มีส่วนเกี่ยวข้องกับความขัดแย้งให้ตัดสินข้อพิพาท แต่ไม่ใช่การพิจารณาคดีในศาล
                                        - กระบวนการทางศาล
                                        - กระบวนการออกกฎหมาย
                                        - การไม่ใช้ความรุนแรงหรืออหิงสา
                                        - การใช้ความรุนแรง จะได้ผลต่อเมื่อคู่กรณีสร้างอำนาจต่อรองได้เพียงพอจะทำลายคู่ต่อสู้และลวงให้อีกฝ่ายเห็นว่าตนมีพลังพอและพร้อมจะใช้มันเพื่อให้อีกฝ่ายยอมปฏิบัติตามข้อขัดแย้ง
                              2. การสร้างความสมานฉันท์
                                         แนวทางการสร้างความสมานฉันท์ ประกอบด้วยแนวคิดหลัก 10 ประการ คือ
                                                   - การเปิดเผยความจริง
                                                   - ความยุติธรรม
                                                   - ความพร้อมรับผิดชอบ
                                                   - การให้อภัย
                                                   - การเคารพความหลากหลายทางศาสนาวัฒนธรรมและส่งเสริมสานเสวนาระหว่างกัน
                                                   - การถือหลักสันติวิธี
                                                   - การเปิดพื้นที่ให้ความทรงจำที่เจ็บปวด เพื่อรำลึกถึงความทรงจำที่เจ็บปวดจากความขัดแย้ง
                                                   - การมุ่งแก้ปัญหาในอนาคตด้วยจินตนาการ
                                                   - การยอมรับความเสี่ยงทางสังคมเพื่อเสริมสร้างความไว้วางใจระหว่างกัน
                                                   - การสร้างความสมานฉันท์ในสังคม คือ การที่คนในสังคมมีความสามัคคี มีค่านิยมร่วมกัน และยอมรับในความต่าง

2. ปัญหาสังคม
          ปัญหาสิ่งแวดล้อม
                    1. คุณภาพอากาศ บริเวณที่มีการจราจรหนาแน่น มีการเผาในที่โล่งแจ้ง และเขตอุตสาหกรรม คุณภาพอากาศจะต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน




                    2. กากของเสีย เป็นขยะชุมชนและของเสียที่มีวัตถุอันตรายปนเปื้อน หากทิ้งไว้อาจเป็นอันตรายต่อสุขภาพและส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม




                    3. ของเสียอันตราย เป็นสารหรือวัตถุมีส่วนประกอบหรือเจือปนด้วยสารไวไฟ สารกัดกร่อน สารพิษ สารที่สามารถชะล้างได้ สารกัมมันตรังสี หรือสิ่งที่ทำให้เกิดโรค
          แนวทางการแก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อม มีดังนี้
                    1. การแก้ปัญหาคุณภาพอากาศ โดยการสังเกตการเปลี่ยนแปลงหรือสิ่งผิดปกติของคุณภาพอากาศ พร้อมทั้งแจ้งหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง และควบคุมและป้องกันการปล่อยมลพิษจากแหล่งกำเนิด
                    2. การแก้ปัญหากากของเสีย ด้วยการลดการบริโภควัสดุที่กำจัดยาก ส่งเสริมให้มีการลดปริมาณกากของเสีย รัฐควรสร้างโรงงานกำจัดกากของเสีย
                    3. การแก้ปัญหาของเสียอันตราย ทำได้โดยการควบคุม ป้องกัน และแก้ไขที่แหล่งกำเนิด หลีกเลี่ยงการทำให้เกิดกากของเสียอันตราย บำบัดและนำของเสียกลับมาใช้ใหม่ และกำจัดสิ่งอันตรายให้หมดไป

          ปัญหายาเสพติด
                    แนวทางแก้ไขปัญหายาเสพติด มีดังนี้
                              - บิดามารดาต้องอบรมและให้ความรักความอบอุ่นแก่บุตร
                              - โรงเรียนต้องให้ความรู้เกี่ยวกับยาเสพติด
                              - สื่อมวลชนต้องไม่เผยแพร่ความประพฤติเกี่ยวกับการใช้ยาเสพติด
                              - เยาวชนต้องมีความรับผิดชอบต่อตนเองและมีเหตุผล
                              - รัฐบาลต้องกำหนดมาตรการลงโทษผู้ค้ายาเสพติด และ จัดบริการบำบัดรักษาผู้ติดยาเสพติด

          ปัญหาการทุจริต ในไทยมี 5 ประเภท ได้แก่
                    1. การทุจริตเชิงนโยบาย
                    2. การทุจริตต่อตำแหน่งหน้าที่ราชการ
                    3. การทุจริตในการจัดซื้อจัดจ้าง
                    4. การทุจริตในการให้สัมปทาน
                    5. การทุจริตโดยการทำลายระบบตรวจสอบอำนาจรัฐ

                    แนวทางแก้ปัญหาการทุจริต
                              1. ปลูกจิตสำนึกต่อต้านการทุจริตกับทุกภาคส่วน
                              2. รวมกลุ่มเป็นองค์กรทางเศรษฐกิจ สังคม และการเมืองของภาคประชาชน
                              3. ประสานความร่วมมือกับองค์กรระหว่างประเทศ

          ปัญหาอาชญากรรม มีสาเหตุของอาชญากรรม 3 ประการ คือ
                    สภาวะหรือเงื่อนไขทางสังคม ประกอบด้วยความไม่เหมาะสมทางสังคม
                    สภาวะหรือเงื่อนไขทางจิตใจ
                    สภาวะสิ่งแวดล้อม

                    แนวทางการแก้ไขปัญหาอาชญากรรม ได้แก่
                              1. การแก้ไขปัญหาสภาวะหรือเงื่อนไขทางสังคม
                                        - สภาวะทางสังคมที่ไม่เหมาะสม ควรพัฒนาให้ผู้เรียนมีคุณธรรมจริยธรรมและรู้จักสิทธิหน้าที่
                                        - สภาวะทางเศรษฐกิจ ส่งเสริมการผลิตในภาคเกษตรกรรม ปรับปรุงโครงสร้างพื้นฐาน ส่งเสริมการลงทุน และการประกอบธุรกิจขนาดเล็ก
                                        - สภาวะทางสาธารณสุข ควรบังคับใช้กฎหมายคุ้มครองผู้บริโภค ให้ข้อมูลข่าวสารเกี่ยวกับการผลิตและการบริโภค และกระตุ้นจิตสำนึกความรับผิดชอบต่อสังคม
                                        - สภาวะทางการเมือง ควรสร้างพื้นที่ในการเสวนาไกล่เกลี่ยแบบมีคนกลาง ทั้งนี้ทุกฝ่ายต้องดำเนินการภายใต้กฎหมาย
                                        - สภาวะทางครอบครัว ควรส่งเสริมคุณธรรมจริยธรรมในการดำเนินชีวิต มีการถ่ายทอดและแลกเปลี่ยนประสบการณ์ และพัฒนาความรู้ทางเทคโนโลยีสารสนเทศให้ผู้ปกครอง
                              2. การแก้ไขปัญหาสภาวะหรือเงื่อนไขทางจิตใจ ได้แก่ การพยายามเข้าใจตนเอง กล้าเผชิญความจริง ยอมรับและอดทน แก้ปัญหาและตัดสินใจด้วยตนเองได้ และเข้าใจจุดมุ่งหมาย
                              3. การแก้ไขปัญหาสภาวะสิ่งแวดล้อม รัฐควรร่วมดำเนินการกับภาคเอกชนเพื่อช่วยเหลือผู้มีรายได้น้อยให้มีที่อยู่อาศัยที่ปลอดภัย

3. การดำรงชีวิตอย่างมีความสุขในประเทศและสังคมโลก ต้องอาศัยปัจจัยต่าง ๆ ดังนี้
          การอยู่ร่วมกันอย่างมีขันติธรรม
                    การอยู่ร่วมกัน มีทักษะพื้นฐานที่จำเป็น ดังนี้
                              1. การควบคุมตนเอง
                              2. การมีความรับผิดชอบ
                              3. การมีวินัยในตนเอง
                              4. การช่วยเหลือผู้อื่น
                              5. การเสียสละต่อสังคม
                              6. การมุ่งมั่นพัฒนาสังคม
          หลักการอยู่ร่วมกันในสังคม มีหลักปฏิบัติดังนี้
                    1. รู้จักตัวเองและยอมรับตัวเอง
                    2. ยอมรับและเข้าใจตนเองและผู้อื่น
                    3. จริงใจ
                    4. ซื่อตรง
                    5. ร่วมมือ
                    6. รับผิดชอบ




                    7. ยืดหยุ่น คือ ยอมที่จะเปลี่ยนแปลงหรือปรับปรุงข้อบกพร่องและต้องมีความสามารถในการประสานความสัมพันธ์กัน ดังนี้
                              - เมตตากายกรรม ปฏิบัติต่อกันด้วยความเมตตา
                              - เมตตาวจีกรรม พูดจาติดต่อกันด้วยความเมตตา
                              - เมตตามโนกรรม เป็นความคิดที่ประกอบด้วยเมตตา
                              - ศีลสามัญญตา เป็นประพฤติดีตามกฎเกณฑ์
                              - ทิฏฐิสามัญญตา เป็นการปรับความเห็นให้เข้ากัน
                              - ขันติธรรม หมายถึง การอดทนอดกลั้น หรือมีความสามารถทนทานกันได้ระหว่างกลุ่มคนที่ต่างกัน ซึ่งความอดทนอดกลั้นต่อความแตกต่างในสังคมการเมืองจะมี 2 ระดับ คือ
                                        - ระดับบุคคล ความอดทนในระดับนี้ตั้งอยู่บนพื้นฐานความเชื่อที่ว่า สมาชิกในสังคมทุกคนมีความเท่าเทียมกัน
                                        - ระดับรัฐบาล ผู้ใช้อำนาจปกครองรัฐจะต้องมีความเป็นธรรม เพื่อจัดสรรผลประโยชน์อย่างเสมอภาค

          หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง มีหลักพิจารณา 5 ส่วน คือ
                    ส่วนที่หนึ่ง กรอบแนวคิด มุ่งเน้นเรื่องความยั่งยืนของการพัฒนา
                    ส่วนที่สอง คุณลักษณะ เน้นการปฏิบัติบนทางสายกลาง และพัฒนาเป็นขั้นตอน
                    ส่วนที่สาม คำนิยาม ความพอเพียงต้องประกอบด้วย ความพอประมาณ ความมีเหตุผล และการมีภูมิคุ้มกันที่ดี
                    ส่วนที่สี่ เงื่อนไข ได้แก่ เงื่อนไขความรู้ และเงื่อนไขคุณธรรม
                    ส่วนที่ห้า แนวทางปฏิบัติ/ผลที่คาดว่าจะได้รับ

          การเห็นคุณค่าของตนเอง มีความสำคัญต่อการดำเนินชีวิตของเราเป็นอย่างมาก ดังนี้
                    - ทำให้รักตนเอง
                    - ไม่เสพสิ่งเสพติดเพราะทำร้ายตนเอง
                    - ทำให้มีสุขภาพดี
                    - ยอมรับและภาคภูมิใจในตนเอง
                    - การมองโลกในแง่ดี ชีวิตจะมีความสุข เราต้องมองโลกทั้งแง่ดีและแง่ร้าย เพื่อให้เกิดความหวัง และสามารถมองโลกในแง่ร้ายตามความเป็นจริง

          การสร้างทักษะทางอารมณ์ มีองค์ประกอบที่สำคัญ 5 ประการ ได้แก่
                    1. การตระหนักรู้ตนเอง
                    2. การบริหารจัดการกับอารมณ์ตนเอง
                    3. การจูงใจตนเอง
                    4. การหยั่งรู้อารมณ์ของผู้อื่น
                    5. การรักษาความสัมพันธ์ที่ดีต่อกัน
          การนำพลังของอารมณ์และความรู้สึกมาใช้อย่างมีประสิทธิภาพ ทำให้บุคคลสามารถปรับตัวและมีพฤติกรรมที่ถูกต้องเหมาะสม

          การบริโภคด้วยปัญญา ผู้บริโภคต้องตระหนักรู้ความจริง ดังนี้
                    1. เป็นบุคคลที่เป็นส่วนในสังคม ผู้มีความต้องการที่ถูกกระตุ้นโดยอิทธิพลทางสังคม อาจบริโภคเพื่อแสดงสถานะทางสังคม หรือความสนุกสนาน
                    2. เป็นชีวิตที่เป็นส่วนในธรรมชาติ ผู้มีความต้องการที่ถูกกำหนด โดยเหตุปัจจัยในธรรมชาติที่จะต้องบริโภคเพื่อให้ชีวิตอยู่ได้
          การบริโภคด้วยปัญญาจะเป็นเกณฑ์มาตรฐานที่ควบคุมการผลิตและปรับกิจกรรมทางเศรษฐกิจให้พอดี ป้องกันและแก้ไขค่านิยมที่ผิดในสังคม
                    การเลือกรับและปฏิเสธข่าวและข้อมูลต่าง ๆ ทำได้ดังนี้
                              1. เลือกรับเฉพาะข้อมูลข่าวสารที่เชื่อถือได้และเหมาะสม
                              2. ข่าวสารต้องทันต่อเหตุการณ์
                              3. ข่าวและวัตถุต่าง ๆ มีความถูกต้อง เที่ยงตรง และ สมบูรณ์




                    การปฏิเสธข่าวและวัตถุต่าง ๆ ทำได้โดย
                              1. ตรวจดูว่าข้อมูลข่าวสารนั้นน่าเชื่อถือแค่ไหน ล้าสมัยหรือไม่
                              2. ข้อมูลข่าวสารเหล่านั้นกล่าวให้ร้ายผู้อื่นจนทำให้ผู้อ่านมีอคติหรือไม่
                              3. ข้อมูลข่าวสารบิดเบือนความจริงเข้าข้างฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งเกินไปหรือไม่
                              4. ข้อมูลข่าวสารสมบูรณ์หรือไม่

          การปรับปรุงตนเองและสิ่งต่าง ๆ ให้ดีขึ้นอยู่เสมอ ต้องปลูกฝังให้มีระเบียบวินัย 5 ประการ ดังนี้
                    1. เป็นนายของตนเอง เพิ่มศักยภาพของตนเอง
                    2. มีแบบแผนความคิด
                    3. มีวิสัยทัศน์ร่วม เพื่อให้บรรลุจุดมุ่งหมายของกลุ่ม
                    4. การเรียนรู้ของกลุ่ม เพื่อให้เกิดความคิดที่หลากหลายและแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกัน




                    5. คิดอย่างเป็นระบบ
          และบุคคลยังควรพัฒนาตนเองให้มีสมรรถนะในการปฏิบัติงาน ตามวิธีดังต่อไปนี้
                    1. พัฒนาตนเอง
                    2. พัฒนาตนเองในขณะปฏิบัติงาน
                    3. พัฒนาตนเองนอกเวลาการปฏิบัติงาน
          และยังควรมีการปรับปรุงแก้ไขงานและรักษาสิ่งแวดล้อมตามหลัก 5 ส ได้แก่
                    1. สะสาง เป็นการแยกสิ่งของที่ปะปนกันออกเป็นหมวดหมู่
                    2. สะดวก เป็นการจัดวางสิ่งต่าง ๆ ในที่ทำงานให้เป็นระเบียบ
                    3. สะอาด เพื่อสร้างสภาพแวดล้อมที่ดีในการทำงาน
                    4. สุขลักษณะ เป็นสภาพหมดจด สะอาดตา ถูกสุขลักษณะ และรักษาให้ดี
                    5. สร้างนิสัย เป็นการอบรม สร้างนิสัยในการปฏิบัติงานตามระเบียบวินัยและข้อบังคับ
 

แหล่งที่มาของเนื้อหา : สำนักพิมพ์วัฒนาพานิช www.wpp.co.th