ผังมโนทัศน์สาระการเรียนรู้

1. อิทธิพลของคริสต์ศาสนาในยุโรปสมัยกลาง
คริสต์ศาสนากำเนิดขึ้นในช่วงต้นของสมัยจักรวรรดิโรมัน ศาสดา คือ พระเยซูคริสต์
     1.1 บทบาททางสังคม
เพราะสังคมมีแต่ความวุ่นวายและความเสื่อม ผู้ที่ปรารถนาจะหลบหนีจากความวุ่นวายพบว่าคริสต์ศาสนาสามารถให้ความรู้สึกที่มั่นคงทางจิตใจได้ คริสต์ศาสนาจึงแผ่อิทธิพลไปทั่วยุโรป
     1.2 บทบาททางการเมือง
ระบบกษัตริย์ ศาสนจักรได้อ้างอำนาจของสันตะปาปานำไปสู่การต่อสู้ทางการเมืองระหว่างศาสนจักรกับจักรพรรดิเยอรมันในสมัยกลาง
     ระบบฟิวดัล ศาสนจักรได้เข้ามามีบทบาทในการยุติสงครามการแย่งที่ดิน
     ระบบศาล ศาสนจักรได้จัดระบบการพิจารณาคดีของศาล
     1.3 บทบาททางเศรษฐกิจ
ศาสนจักรเป็นแหล่งรวมความมั่งคั่งเนื่องจากเก็บภาษีโดยตรงจากประชาชน เรียกว่า tithe เก็บร้อยละ 10 จากรายได้ทั้งหมดของประชาชน
2. การเมือง เศรษฐกิจ และสังคมของยุโรปสมัยกลาง
     2.1 ระยะต้น
เริ่มตั้งแต่การล่มสลายของจักรวรรดิโรมันตะวันตกใน ค.ศ. 476 จนถึงประมาณ ค.ศ. 1000 เป็นสมัยของการก่อรูปของอารยธรรมและสังคมของยุโรปใหม่ ซึ่งนักประวัติศาสตร์เรียกช่วงนี้ว่า ยุคมืด (Dark Ages)
          2.1.1 การเมือง
หลังจากการล่มสลายของจักรวรรดิโรมันตะวันตก ชนเผ่าเยอรมันเหล่านี้ได้ตั้งอาณาจักรปกครองดินแดนส่วนต่าง ๆ ขึ้น ได้แก่ ชนเผ่าแฟรงก์ (Frank) ชนเผ่าออสโตรกอท (Ostrogoth) ชนเผ่าลอมบาร์ด (Lombard) ชนเผ่าแองโกลแซกซัน (Anglo Saxon) ชนเผ่าเบอร์กันเดียน (Burgundian) ชนเผ่าวิซิกอท (Visigoth) ชนเผ่าแวนดัล (Vandal)
หลังจากคริสต์ศตวรรษที่ 7 เป็นต้นมา อาณาจักรเหล่านี้ได้ล่มสลายลงเหลือเพียงชนเผ่าแองโกลแซกซันในประเทศอังกฤษและชนเผ่าแฟรงก์ในประเทศฝรั่งเศส
          2.1.2 เศรษฐกิจ
ในช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 9 นี้ได้เกิดระบบฟิวดัล (feudalism) ขึ้น คำว่า feudalism มาจากคำว่า fiefs หมายถึง ที่ดินที่เป็นพันธสัญญาระหว่างเจ้านายซึ่งเป็นเจ้าของที่ดินกับผู้ใช้ประโยชน์ในที่ดิน 

          2.1.3 สังคม
คริสต์ศาสนาเข้ามามีบทบาทสำคัญต่อการดำรงชีวิตของคนในยุคกลางตั้งแต่เกิดจนถึงสิ้นชีวิต สถาบันคริสต์ศาสนามีประมุขทางศาสนา คือ สันตะปาปา มีหน้าที่กำหนดนโยบายทุกอย่าง
     2.2 ระยะกลาง
ระยะกลางเริ่มตั้งแต่ ค.ศ. 1000–1350 เป็นระยะเวลาแห่งการเปลี่ยนแปลง เนื่องจากสังคมตะวันตกมีประชากรเพิ่มขึ้น
          2.2.1 การเมือง
               1. ความขัดแย้งระหว่างคริสตจักรกับจักรวรรดิ จักรวรรดิแฟรงก์ล่มสลายในช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 9 ดินแดนของจักรวรรดิได้แบ่งแยกออกเป็น ฝรั่งเศส เยอรมัน และอิตาลี
               2. ระบบฟิวดัลเจริญรุ่งเรืองสูงสุด พวกอนารยชนจากสแกนดิเนเวีย (ปัจจุบันคือ นอร์เวย์ สวีเดน และเดนมาร์ก) ที่เรียกว่า พวกไวกิ้ง เข้ารุกรานจักรวรรดิของพวกแฟรงก์
          2.2.2 เศรษฐกิจ
ระยะแรกการค้าซบเซา แต่เมื่อเกิดสงครามครูเสด ระบบเศรษฐกิจเริ่มขยายตัวอีกครั้ง
          2.2.3 สังคม
ในช่วงเวลานี้คริสต์ศาสนาเจริญรุ่งเรืองสูงสุด สันตะปาปามีฐานะเป็นสถาบันสากลที่เป็นระบบ
     2.3 ระยะปลาย
ปรากฏการณ์ทางการเมืองที่สำคัญ ได้แก่ ความเสื่อมของจักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์ (Holy Roman Empire) และการเกิดรัฐชาติขึ้นในฝรั่งเศส อังกฤษ และ สเปน
          2.3.1 การเมือง
               1. ความเสื่อมของจักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์ ซึ่งขัดกับผลประโยชน์ทางการเมืองของคริสตจักรที่กรุงโรม และสันตะปาปาทรงมีความเชื่อว่าคริสตจักรมีอำนาจเหนือฝ่ายอาณาจักร
               2. การเกิดรัฐชาติ ช่วยคริสต์ศตวรรษที่ 14 อำนาจของสถาบันกษัตริย์ในยุโรปตะวันตกตกต่ำลง เนื่องจากขุนนางไม่ยอมอยู่ใต้อำนาจ
          2.3.2 เศรษฐกิจ
               1. ช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 14 เป็นช่วงของความเสื่อมโทรมทางเศรษฐกิจของยุโรปทั้งด้านเกษตรกรรม อุตสาหกรรม และการค้า
               2. ช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 15 ระบบเศรษฐกิจกลับมาเจริญรุ่งเรืองอีกครั้งหนึ่ง
          2.3.3 สังคม
การเกิดสังคมเมือง การค้า ทำให้เกิดชนชั้นกลาง (bourgeois) ขึ้นเป็นจำนวนมาก ทำให้ลักษณะของสังคมเปลี่ยนไป
3. เหตุการณ์สำคัญในยุโรปสมัยกลาง
     3.1 สงครามครูเสด (Crusade)
ในสมัยกลางได้เกิดสงครามระหว่างคริสต์ศาสนากับศาสนาอิสลามขึ้น เรียกว่า สงครามครูเสด
     3.2 สงครามร้อยปี (Hundred Years’ War)
เป็นสงครามระหว่างอังกฤษกับฝรั่งเศส ซึ่งมีระยะเวลากว่า 100 ปี คือ เริ่มใน ค.ศ. 1337 สิ้นสุดใน ค.ศ. 1453
     3.3 ความเสื่อมของศาสนจักรในช่วงปลายสมัยกลาง
          1. การเกิดลัทธิชาตินิยมและรัฐชาติในยุโรป
          2. ความแตกแยกภายในของศาสนจักร เกิดเหตุการณ์ความแตกแยกของศาสนจักรอย่างรุนแรงจนถึงขั้นมีสันตะปาปา 2 องค์ในเวลาเดียวกัน
     3.4 การสิ้นสุดสมัยกลาง การค้าขยายตัวตามเมืองต่าง ๆ ทั่วยุโรป เกิดชนชั้นกลาง ขณะเดียวกันขุนนางในระบบฟิวดัลอ่อนแอลง นำไปสู่การฟื้นฟูศิลปวิทยา
4. อารยธรรมสมัยกลาง
ในสมัยกลาง คริสต์ศาสนาเข้ามามีบทบาทแทนจักรวรรดิโรมันที่เสื่อมลง และส่งอิทธิพลให้กับประชาชนในทุก ๆ ด้าน ทั้งด้านสังคม เศรษฐกิจ และการเมือง เป็นผลให้ผลงานสร้างสรรค์ต่าง ๆ ในยุคนี้ได้รับแรงบันดาลใจจากศาสนา

คำสำคัญ
ศาสนจักร
แองโกลแซกซัน (Anglo Saxon)
ยุคมืด (Dark Ages)
ระบบฟิวดัล (feudalism)
สันตะปาปา (Pope)
รัฐชาติ
ชนชั้นกลาง (bourgeois)
สงครามครูเสด (Crusade)
สงครามร้อยปี (Hundred Years’ War)

แหล่งที่มาของเนื้อหา : สำนักพิมพ์วัฒนาพานิช www.wpp.co.th