เรื่อง: กัลยาณี แนวเล็ก และ ศรินทร เอี่ยมแฟง ภาพ: ศรินทร เอี่ยมแฟง

                                                           หมากรุก กระดานกลยุทธ์

กระดานขนาด 8x8 ช่องคือสนามรบทางปัญญาขนาดเล็กที่คนสองคนต้องระคมความคิด สติปัญญา ลูกล่อลูกชน มันคือสงครามจิตวิทยาที่ใช้ตัวเบี้ยตัวหมากประหนึ่งอาวุธฟาดฟัน “หมากรุก” เป็นทั้งกีฬาและเกมที่นักต่อสู้ผู้รักความเงียบสงบต้องหลงใหล เช่นเดียวกับแชมป์หมากรุกสองรุ่น โมบาย-ชนัญชิดา วงศ์วัฒนา ป.6 รร.อนุบาลเชียงใหม่ และ โม-รุจา พิตรชญารมย์ ปี 2 นิเทศศาสตร์ จุฬาฯ ดีกรีแชมป์โอลิมปิกหมากรุกสากล (Chess Olympiad) ปี 2010 ที่พร้อมจะเปิดกระดานพาเพื่อนใหม่ไปรู้จักกับเกมกระดานกลยุทธ์นี้

เกมกีฬาที่เชื่อมโยงจากสงคราม
ในศิลาจารึกของพ่อขุนรามคำแหงมหาราชมีการบรรยายถึงกิริยาท่าทางของคนที่นั่งเล่นหันหน้าเข้าหากัน จดบันทึกบางอย่างบนพื้น มีลักษณะหยอกล้อและเอาชนะกันด้วยกลอุบาย จึงมีการตีความว่าเมืองไทยรู้จักเกมกระดานมาช้านาน โดยหมากรุกมีความเกี่ยวพันกับการศึกสงคราม เพราะเป็นสิ่งที่ขุนศึกเล่นเพื่อพักผ่อนและยังใช้วางแผนเตรียมยุทธศาสตร์การต่อสู้

หมากรุกเคยเป็นเกมของชนชั้นสูงก่อนจะค่อยๆ ขยายความนิยมจนกลายเป็นเกมกีฬาของคนทั่วไป เดี๋ยวนี้ซุ้มหมากรุกมักใช้พื้นที่ของร้านกาแฟหรือพื้นที่สาธารณะของชุมชน ทำให้มีความเชื่อว่าเซียนหมากรุกมีแต่ผู้ชายสูงอายุ ทั้งที่จริงแล้วมีเด็กและวัยรุ่นให้ความสนใจเล่นหมากรุกไม่น้อย

“หนูเริ่มเล่นจากหมากรุกไทยคือเห็นคุณพ่อเล่นเลยสนใจ พ่อจึงเป็นครูสอนคนแรกเลยค่ะ ที่ชอบเล่นหมากรุกเพราะช่วยพัฒนาสมองด้วย ทำให้สมาธิดี ความจำแม่น ทำให้เรารู้จักวางแผนด้วย” “โมบาย” ซึ่งเป็นเด็กไอคิวสูงเปิดเผยว่าหมากรุกช่วยพัฒนาตัวเองได้ทั้งไอคิวและอีคิว

ขณะที่ “โม” ยอมรับว่าในตอนแรกลองเล่นหมากรุกเพื่อแก้เบื่อ แต่พอได้ลองเล่นแล้วถึงกับติดต้องเล่นทุกเย็น “เริ่มเล่นประมาณ ม.2 หลังเลิกเรียนไม่รู้จะทำอะไรดี เพื่อนเลยสอนเล่นหมากรุกค่ะ เล่นทุกวันก็ติดขึ้นเรื่อยๆ พอที่ รร.สาธิตมหาวิทยาลัยรามคำแหงมีกีฬาสีก็ลองลงแข่ง จากนั้นก็ไปแข่งกีฬาสาธิตทั่วประเทศ จนเริ่มแข่งสนามข้างนอกและก็ได้รางวัล Chess Olympiad 2010”

เสน่ห์ของเกมกระดาน แข่งขันกันด้วยกลยุทธ์
กีฬาหมากรุกแบ่งประเภทออกเป็นหมากรุกไทยและหมากรุกสากล ทั้งสองประเภทไม่ต้องใช้พื้นที่กว้างหรืออุปกรณ์มากมาย มีเพียงกระดานขนาด 8x8 ช่องกับชุดหมากรุก 1 ชุด ก็เปิดสนามรบแห่งกลยุทธ์กันได้เลย

วิธีการเล่นหมากรุกสากลจะแบ่งผู้เล่นออกเป็นสองฝ่าย สีขาวสีดำ มีเบี้ย 8 ตัวเท่ากันทั้งสองฝ่าย การตัดสินแพ้ชนะอยู่ที่การบังคับให้ “คิง” ของอีกฝ่ายจนมุมเดินไปไหนไม่ได้ โดยมีข้อจำกัดเรื่องเวลาเป็นตัวเพิ่มความท้าทาย แบ่งเป็นแบบเกม 3 นาที เกมเร็ว (rapid game) 25 นาที และเกมมาตรฐาน (standard game) เวลา 90 นาที เวลาทั้งหมดถูกบวกเพิ่มหากผู้เล่นเดินได้เร็วภายในเวลา

ไม่ว่าผลแพ้ชนะจะเป็นอย่างไร หมากรุกสามารถฝึกฝนสติปัญญา สมาธิ และไหวพริบของผู้เล่นได้ แถมยังสร้างความท้าทายในการแก้เกมแต่ละเกมที่ไม่มีสูตรตายตัว “บางครั้งในการเล่นถ้าตกอยู่ในความเงียบ ทำให้เราเข้าไปอยู่ในอีกมิติหนึ่งที่มีแต่ความคิดของเรา แต่ในความเงียบก็มีความท้าทายเสมอ เกมที่เคยทำไม่ได้พอได้ย้อนดูวิธีการเล่นแล้วนำมาปรับปรุง พอทำได้ก็จะรู้สึกภูมิใจค่ะ” “โมบาย” เล่าให้ฟังก่อนที่ “พี่โม” จะช่วยเสริม “การเล่นหมากรุกต้องใช้เวลาในการเล่น ยิ่งถ้าเป็นหมากรุกไทยยิ่งใช้เวลานาน ถ้าคนใจร้อนมาเล่นจะช่วยฝึกให้ใจเย็นขึ้น”

กระดานป้ายแดง
หมากรุกไม่ได้เป็นเพียงงานอดิเรกยามว่าง เมื่อ “โม” สามารถใช้ความเป็นนักกีฬาหมากรุกอาชีพยื่นสอบโควต้านักกีฬาของจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยได้สำเร็จ จึงเป็นบทพิสูจน์ว่ากีฬาหมากรุกได้รับการยอมรับอย่างเป็นทางการ

สำหรับเพื่อนๆ ที่ต้องการสร้างโอกาสในการพัฒนาตนเองหรือมุ่งมั่นเล่นเป็นกีฬาอาชีพ “โม” แนะนำทิ้งท้ายไว้ว่า “ถ้าเล่นเพราะใจรักก็คิดว่าน่าจะไปได้เร็วค่ะ ถ้าขยันฝึกซ้อมบวกมีโค้ชที่ดีจะยิ่งไปได้ไกล ลองเริ่มจากไปปรึกษาคนรอบตัวที่เล่นก่อน ให้เขาสอนว่าตัวนี้เดินอย่างไร พอความรู้มากขึ้นค่อยก็ไปถามผู้รู้หรือเซียนหมากรุกและอ่านหนังสือเพิ่มเติมได้ค่ะ”

เด็กและวัยรุ่นที่สนใจในกีฬาหมากรุกสามารถหาความรู้เพิ่มเติมได้ที่เว็บไซต์ https://www.thaibg.com/ หรือเข้าไปดูการฝึกซ้อมและการแข่งขันของ ชมรมหมากรุกไทยดินแดง ที่ ม.ชินวัตร วิทยาเขตกรุงเทพฯ ถ.วิภาวดี-รังสิต ทุกวันอาทิตย์ โดยมีโค้ชหมากรุกมืออาชีพพร้อมให้คำแนะนำแก่ผู้เล่นกระดานป้ายแดงที่มีพรสวรรค์

ที่มา : นิตยสาร plook ฉบับที่ 21 เดือนกันยายน 2555