เรื่อง  สามัคคีเภทคำฉันท์

ผู้แต่ง                            นายชิต   บุรทัต

      วรรณคดีเรื่องนี้มีเค้าเรื่องมาจากสุมังคลวิลาสินี   อรรถกถาทีฆนิกายมหาวรรค   แสดงข้อ

สุภาษิตว่าด้วยโทษแห่งการแตกความสามัคคี   ประกอบด้วยคำฉันท์   ๑๙   ชนิด   และกาพย์ฉบัง

คำฉันท์เป็นคำประพันธ์ที่บังคับครุลหุ   มีที่มาจากภาษาบาลีสันสกฤต   คำฉันท์ในภาษาไทยรับ

และดัดแปลงจากคัมภีร์วุตโตทัยภาษาบาลี   แต่มีการเพิ่มสัมผัสสระและจัดแบ่งวรรคให้ชัดเจนยิ่งขึ้น

เนื้อเรื่อง

                       กล่าวถึงพระเจ้าอชาตศัตรูแห่งแคว้นมคธ   มีพระประสงค์จะขยายอาณาจักรให้กว้างขวาง

แคว้นที่ทรงหมายตาคือแคว้นวัชชีของเหล่ากษัตริย์ลิจฉวี   เป็นแคว้นขนาดใหญ่และเจริญ

กว่าแคว้นใดในสมัยนั้น   ผู้ใดครอบครองได้ย่อมแสดงความยิ่งใหญ่ของกษัตริย์พระองค์นั้น

          ชาวแคว้นวัชชียึดมั่นในอปริหานิยธรรม   ซึ่งเน้นสามัคคีธรรมเป็นหลัก   หากถูก

โจมตีเหล่ากษัตริย์ลิจฉวีก็จะทรงรวมกำลังกันต่อสู้จนฝ่ายศัตรูพ่ายแพ้ไป   การทำสงคราม

กับแคว้นวัชชีจึงไม่ใช่เรื่องง่าย   ต้องใช้ปัญญามิใช่กำลัง

          พระเจ้าอชาตศัตรูทรงมีปุโรหิตที่ปรึกษาชื่อวัสสการพราหมณ์เป็นผู้รอบรู้ศิลปศาสตร์

และมีสติปัญญาเฉียบแหลม   วัสสการพราหมณ์กราบทูลให้ทรงใช้อุบายในการตีแคว้นวัชชี

โดยอาสาเป็นไส้ศึกไปยุยงเหล่ากษัตรย์ลิจฉวีให้ทรงแตกสามัคคีพระเจ้าอชาตศัตรูทรงเห็นชอบ

วัสสการพราหมณ์จึงเริ่มแผนการโดยกราบทูทัดทานการไปตีแคว้นวัชชี   พระเจ้าอชาตศัตรู

แสร้งกริ้ว   ทรงสั่งให้ลงโทษวัสสการพราหมณ์อย่างหนักแล้วเนรเทศไป

          วัสสการพราหมณ์มุ่งหน้าไปเมืองเวสาลีเพื่อขอเข้ารับราชการ   ด้วยความเป็นผู้มี

วาทศิลป์   รู้จักใช้เหตุผลโน้มน้าวใจ   ทำให้เหล่ากษัตริย์ลิจฉวีทรงหลงเชื่อ   รับวัสสการ

พราหมณ์ไว้ในราชสำนักให้ทำหน้าที่พิจารณาคดีความและถวายพระอักษรเหล่าพระกุมาร

เมื่อทำหน้าที่เต็มความสามารถเพื่อให้เป็นที่ไว้วางพระทัยแล้ววัสสการพราหมณ์ก็ดำเนินการ

ตามอุบายขั้นต่อไป

          วัสสการพราหมณ์เริ่มสร้างความแคลงใจในหมู่พระกุมารโดยออกอุบายให้พระกุมาร

เข้าใจผิดว่าพระกุมารพระองค์อื่นนำปมด้อยหรือข้อบกพร่องของตนไปเล่าให้ผผู้อื่นทราบ

ทำให้เสียชื่อ   เหล่าพระกุมารนำความไปกราบทูลพระบิดา   ต่างก็ทรงเชื่อถือพระโอรสของ

พระองค์   ทำให้เกิดความขุ่นเคืองกันทั่วไปในหมู่กษัตริย์ลิจฉวี   เมื่อเวลาผ่านไป   ๓  ปี

สามัคคีธรรมในหมู่กษัตริย์ลิจฉวีก็สูญสิ้นไป   วัสสการพราหมณ์ทดสอบด้วยการตีกลองนัด

ประชุม   ก็ไม่ปรากฏว่ามีกษัตริย์ลิจฉวีเข้าร่วมประชุม   วัสสการพราหมณ์เห็นว่าแผนการเป็น

ผลสำเร็จ   จึงลอบส่งข่าวไปกราบทูลพระเจ้าอชาตศัตรูให้ยกทัพมาตีแคว้นวัชชี   ชาวเมือง

วัชชีต่างตื่นตระหนกเมื่อทราบข่าวศึก   แต่เหล่ากษัตริย์ลิจฉวีต่างทรงถือทิฐิ   ไม่มีผู้ใดคิด

วางแผนป้องกันภัย   ดังนั้นเมื่อกองทัพของแคว้นมคธมาถึงเมืองเวสาลี   จึงยกทัพเข้าเมือง

ได้ง่ายดาย   และผู้ที่เปิดประตูเมืองให้กองทัพมคธก็คือวัสสการพราหมณ์นั่นเอง

...........................................