ตู้กับข้าวของสัตว์

"หิวเมื่อไหร่ก็แวะมา..."

เพราะชีวิตคนเราไม่ได้ง่ายเหมือนในโฆษณา ความจริงคือหากคุณมีร้านสะดวกซื้อ หรือร้านอาหารใกล้ที่พักซึ่งพร้อมให้คุณออกไปซื้อของกินไม่ว่าเวลาไหน มันคงเป็นเรื่องดี แต่หากบ้านคุณอยู่ห่างจากชุมชน หรือร้านรวงเหล่านั้นไม่ได้เปิดขายตลอดเวลา เมื่อคุณทำงานจนดึกดื่นแล้วหิว จะทำอย่างไร สิ่งดี ๆ ที่สามารถหาได้ในครัวยุคนี้ก็คือตู้เย็น หรือตู้กับข้าว ซึ่งตอนนี้เรามีไฟฟ้าใช้กันเป็นส่วนใหญ่ การถนอมอาหารโดยการเก็บไว้ในตู้ทำความเย็นจึงเป็นทางเลือกที่สะดวกสบาย ยืดอายุอาหารออกไปได้นานขึ้น แต่หากเป็นสมัยก่อนที่ยังไม่มีตู้เย็น เราก็มีกรรมวิธีหลากหลายในการเก็บรักษาอาหารไว้โดยการแปรรูป หมัก ดอง เชื่อม การตากแห้งต่าง ๆ นี่คือสิ่งดีงามจากภูมิปัญญาบรรพบุรุษของเราซึ่งเรียนรู้วิธีการถนอมอาหารเอาไว้ แล้วสิ่งมีชีวิตอื่น ๆ มีวิธีการเหล่านี้หรือไม่

พืชมีการสะสมอาหารในส่วนต่าง ๆ ของลำต้น สัตว์ก็เก็บสะสมอาหารในตัวเหมือนคนในรูปแบบของไขมันเช่นกัน แต่หากเปรียบเทียบว่าคนเรามีตู้เย็น ตู้กับข้าว อาหารกระป๋อง การใช้สารเคมีและการฆ่าเชื้อโรคต่าง ๆ คนเรามีวิธีมากมายในการเก็บอาหารให้มีอายุยาวนานขึ้น แล้วสัตว์เองรู้จักและมีวิธีเหล่านี้หรือไม่ ที่น่าสนใจคือสัตว์บางชนิดมีวิธีเก็บรักษาอาหารไว้ในตัวของมันเอง แต่บางชนิดเก็บไว้ที่รังหรือรอบ ๆ รังของมัน

นกเพนกวินราชา (King Penguin) มีความสามารถในการเก็บอาหารไว้ในตัวของมันนอกเหนือจากชั้นไขมันแล้ว มันยังเก็บไว้ในกระเพาะมันเองด้วย กล่าวคือมันสามารถกินเข้าไปโดยยังไม่ย่อยได้ นักวิทยาศาสตรค้นพบเมื่อปี 2003 ว่า เพนกวินราชาตัวผู้สามารถทำลายแบคทีเรียที่มีอยู่ในท้องของมัน เพื่อทำให้อาหารที่ลงไปอยู่ในกระเพาะยังไม่ถูกย่อย อาหารเหล่านี้สามารถจะช่วยต่อชีวิตให้มันหรือลูกน้อยของมันในระหว่างที่ตัวเมียออกไปล่าอาหารซึ่งเป็นระยะทางไกลมาก ในขณะที่มันฟักไข่เลี้ยงลูกอยู่กลางทวีป และเมื่อตัวเมียกลับจากการล่าหาอาหาร ท้องของมันก็เต็มไปด้วยอาหารซึ่งยังไม่ได้รับการย่อยเช่นกัน มันก็จะนำออกมาขย่อนให้ลูกกินอีกทอดหนึ่ง เรียกได้ว่าตู้เย็นถูกค้นพบโดยเพนกวินก่อนคนเสียอีก

กระรอกสะสมเมล็ดพืช เมล็ดสน ด้วยการฝังไว้ตามที่ต่าง ๆ และนี่คือสิ่งที่คนส่วนใหญ่รับรู้ แต่ข้อเท็จจริงก็คือ มันไม่ได้มีแค่การฝังหรือซ่อนเมล็ดพืช การศึกษาพบว่ากระรอกแดงมีวิธีการเฉพาะที่ใช้สำหรับเก็บรักษาอาหารที่มันชื่นชอบอย่างเห็ด โดยมันจะเอาไปตากแห้งตามซอกกิ่งไม้ก่อนจะนำไปเก็บซ่อน เห็ดที่มันชอบเก็บก็มีหลากหลายกว่า 80 สายพันธุ์ และนั่นทำให้มันสามารถสะสมอาหารในช่วงฤดูร้อนหรือฤดูใบไม้ผลิไว้เพื่อให้มีกินในช่วงหน้าหนาวได้สบาย ๆ แต่สำหรับสัตว์บางชนิดมีวิธีเก็บรักษาอาหารที่ตรงไปตรงมากกว่านั้น เนื่องจากพวกมันไม่ชอบของแห้ง หรือของที่ไม่สด มันจึงเก็บรักษาไว้แบบสด ๆ เลย ตุ่นคือสัตว์ที่มีวิธีอันชาญฉลาดในการเก็บหนอนหรือไส้เดือนเอาไว้กินหน้าหนาวแบบสด ๆ กรรมวิธีอาจจะดูโหดร้ายแต่ว่าได้ผลจริง โดยเมื่อมันสามารถจับไส้เดือนได้แล้วต้องการจะเก็บเอาไว้ มันจะกัดหัวไส้เดือน นั่นไม่ทำให้ไส้เดือนตาย แต่มันทำให้ไส้เดือนไม่สามารถหนีไปไหนได้ และมันก็จะเอาไปเก็บไว้ในห้องเก็บอาหารพิเศษภายในโพรงอันซับซ้อนของมันเพื่อเอาไว้กินในภายหลัง

แต่ใช่ว่าจะมีแต่สัตว์มีกระดูกสันหลังที่ฉลาดพอจะเรียนรู้เกี่ยวกับการถนอมอาหาร อีกหนึ่งตัวอย่างดี ๆ ของการปรับตัวให้สามารถดำรงอยู่และก้าวข้ามฤดูที่เปลี่ยนไปพร้อมกับความขาดแคลนอาหารคือ ความสามารถของมดโถน้ำผึ้ง (Honey Pot Ant) มดสายพันธุ์นี้มีตำแหน่งพิเศษเพิ่มขึ้นนอกจากมดงาน และมดทหาร คือมดนักเก็บ มันมีความสามรรถในการเก็บอาหารไว้ในท้อง และอาหารโปรดของมันก็เหมือนชื่อ นั่นคือ น้ำหวาน น้ำผึ้ง ที่มันได้เก็บสะสมตลอดช่วงเวลาฤดูใบไม้ผลิซึ่งอุดมไปด้วยดอกไม้นานาพันธุ์ผลัดกันเบ่งบาน มดฮันนี่พอต หรือมดนักเก็บเหล่านี้จะไม่ทำอะไรนอกเหนือจากการกิน มันจะกินน้ำหวานเข้าไปให้ได้มากที่สุด มากจนท้องของมันใหญ่เกินขนาดตัวของมันหลายเท่า และจะไปห้อยตัวเกาะอยู่เพดานของรัง เป็นอีกหนึ่งวิธีการสะสมอาหารไว้เพื่อมดทุก ๆ ตัวในรัง ในวันที่ขาดแคลนอย่างหน้าแล้งหรือหน้าหนาว มดงานก็จะมารับเอาน้ำหวานที่มดนักเก็บเหล่านี้เก็บเอาไว้เพื่อไปป้อนให้กับตัวอ่อนและนางพญาต่อไป

ตู้กับข้าวของสัตว์นั้นน่ามหัศจรรย์ไม่ต่างจากเทคโนโลยีสมัยใหม่ที่คนเราได้คิดค้นทำออกมา และเราก็สามารถเรียนรู้ถึงวิธีการที่ธรรมชาติได้เลือกสรรให้สัตว์ชนิดต่าง ๆ ได้นำไปใช้ เพราะชีวิตมันยังต้องดำเนินต่อไป ขนาดสัตว์ที่ไม่สามารถก่อไฟเองเพื่อให้ความอบอุ่นในยามหนาว อาหารขาดแคลน ยังมีกรรมวิธีในการเอาตัวรอดให้ผ่านพ้นความลำบากไปได้ แล้วเราจะไม่ปล่อยตัวปล่อยใจถอดใจไปเมื่อต้องพบกับปัญหาชีวิต ทั้ง ๆ ที่เราฉลาดกว่า มีความพร้อมทั้งในด้านการใช้ชีวิต ภาษา และยังมีเทคโนโลยีต่าง ๆ เกื้อหนุนอย่างนั้นหรือ

บทความที่เกี่ยวข้อง
- พาสเจอไรซ์ (Pasteurization) สเตอริไลซ์ (Sterilization) และยูเอชที (UHT) ต่างกันอย่างไร