Home
Education
Classroom
Knowledge
Blog
TV
ธรรมะ
กิจกรรม
โครงการทรูปลูกปัญญา

การเคลื่อนที่ของสิ่งมีชีวิตเซลล์เดียว

Posted By Plook Creator | 13 ก.พ. 61
63,359 Views

  Favorite

คนเราใช้ขาไว้เพื่อเดิน วิ่ง เพื่อการเคลื่อนที่ไปข้างหน้าบ้าง ถอยหลังบ้าง ไปด้านข้างบ้าง อาจจะกระโดดบ้างเป็นบางที บางคนใช้ขาเป็นอาวุธ เพื่อต่อสู้ป้องกันตัวก็มี มันจินตนาการได้ไม่ยากเลยว่าชีวิตเราจะลำบากขนาดไหนหากเราไม่มีขา สัตว์หลายชนิดก็ใช้ขาในการเคลื่อนที่เช่นกัน มันอาจจะแตกต่างไปบ้างหากสัตว์นั้นอยู่ในน้ำ แน่นอนว่าปลาไม่มีขาอยู่แล้ว แต่มันจะใช้ครีบ ใช้หาง เพื่อการเคลื่อนที่แทนขา ส่วนกุ้ง ปลาหมึกก็มีวิธีของมัน และแม้นกจะใช้ปีกในการบินเป็นส่วนใหญ่ แต่มันก็เดิน วิ่ง กระโดดได้ด้วยขาเช่นกัน

 

สัตว์ที่อยู่บนต้นไม้อย่างลิง ค่าง บ่าง ชะนีก็ใช้ขา ทั้งเดิน ห้อย ยึด จับ หรือแม้แต่ใช้ในการสร้างสมดุลขณะอยู่บนต้นไม้ สัตว์อีกหลายชนิดที่ไร้ขาใช้วิธีที่แตกต่างออกไป เช่น งู ใช้การเลื้อย ช่วยให้มันเคลื่อนที่ไปมาได้ ขณะที่สิ่งมีชีวิตหลายชนิดไม่ได้มีโครงสร้างร่างกายที่ซับซ้อนแบบคนเราหรือสัตว์มีกระดูกสันหลัง มันไม่มีขา ไม่มีเซลล์ประสาทด้วยซ้ำ พวกมันเป็นเพียงสัตว์เซลล์เดียว แล้วมันเคลื่อนที่อย่างไร

 

สิ่งมีชีวิตเซลล์เดียวมีหลายชนิด และแต่ละชนิดก็มีโครงสร้างเซลล์ที่แตกต่างกัน และมันใช้วิธีแตกต่างกันในการเคลื่อนที่ไปมา ยกตัวอย่างเช่น อะมีบา (Amoeba) สิ่งมีชีวิตเซลล์เดียวในตระกูลโปรโตซัว ซึ่งสามารถเคลื่อนที่ได้โดยการยื่นบางส่วนของเซลล์ออกมาในทิศทางที่ต้องการ โดยส่วนที่ยื่นออกมานี้เรียกว่า เท้าเทียม (Pseudopods) และค่อย ๆ ถ่ายเทของเหลวภายในเซลล์ตามส่วนเท้าเทียมนี้ออกไปเพื่อการเคลื่อนที่ไปในทิศทางนั้น

ภาพ : Shutterstock

 

อันที่จริงสิ่งมีชีวิตจำพวกที่มีเซลล์เดียวและเคลื่อนที่โดยใช้เท้าเทียมมักจะถูกจัดให้เป็นอะมีบาแทบทั้งนั้น ต่างกันไปตามสปีชีส์ บ้างก็มีขนาดเล็กจนมองด้วยตาเปล่าไม่เห็น บ้างก็ยังพอมองเห็นได้ ส่วนใหญ่แล้วพวกมันอาศัยอยู่ในน้ำทั้งน้ำจืดและน้ำเค็ม แหล่งน้ำต่าง ๆ ล้วนแต่เต็มไปด้วยสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กเหล่านี้ ซึ่งบางสายพันธุ์ก็ทำให้ป่วยหรือเกิดโรคในคนได้

 

โครงสร้างพิเศษที่พบในเซลล์ของอะมีบามีส่วนช่วยให้สามารถยื่นขาเทียมออกมาได้ คือ การที่มีชั้นของไซโทพลาซึม (Cytoplasm) 2 ชั้น คือ ชั้นนอกหรือเอ็กโทพลาซึม (ectoplasm) ซึ่งมีลักษณะแข็งกว่าเรียกว่า gel และชั้นในหรือเอ็นโดพลาซึม (endoplasm) ซึ่งเหลวกว่าเรียกว่า Sol การถ่ายเทของไซโทพลาซึมที่แตกต่างกันสองแบบนี้ ร่วมกับการทำงานของไมโครฟิลาเมนต์ (microfilament) ซึ่งเป็นเส้นใยโปรตีนในไซโทพลาซึม ทำให้มันยื่นเท้าเทียมออกมาและเคลื่อนที่ได้


สำหรับสิ่งมีชีวิตเซลล์เดียวชนิดอื่นที่ไม่ได้ใช้เท้าเทียม เช่น ยูกลีนา (Euglena) จะใช้แฟลเจลลัม (flagellum) ในการเคลื่อนที่แทน เนื่องจากพวกมันมีรูปร่างคล้ายกับกระสวยที่ค่อนข้างคงที่ ส่วนโครงสร้างเยื่อหุ้มเซลล์ก็หนาและไม่ยืดหยุ่นนัก ดังนั้น จึงไม่สามารถยื่นเท้าเทียมออกไปเพื่อการเคลื่อนที่แบบพวกอะมีบาได้ แม้ว่าพวกมันจะเป็นสิ่งมีชีวิตเซลล์เดียวที่อยู่ในอาณาจักรโปรทิสตา (Kingdom Protista) เช่นเดียวกับอะมีบา และขยายพันธุ์โดยการแบ่งเซลล์เหมือนกันก็ตาม

 

แฟลเจลลัมเป็นอวัยวะคล้ายแส้ซึ่งยื่นออกมาเป็นสาวยาวบริเวณปลายด้านหนึ่งของเซลล์​ อาจมี 1 - 2 เส้น ขึ้นอยู่กับสายพันธุ์ ยูกลีนาเคลื่อนที่ไปในทิศทางต่าง ๆ ได้โดยการสะบัดเส้นเหล่านี้ มันจะควงเป็นวงเพื่อทำให้เกิดแรงดึงให้เซลล์ของมันเคลื่อนที่ไปแหวกผ่านน้ำไปได้

ภาพ : Shutterstock

 

สิ่งมีชีวิตเซลล์เดียวอีกสายพันธุ์หนึ่งเคลื่อนที่โดยใช้ขนเล็ก ๆ จำนวนมากแทน ขนเล็ก ๆ จำนวนมากรอบเซลล์ของพวกมันนี้เรียกว่า ซีเลีย (Cilia) และพารามีเซียม (Paramecium) ก็เป็นตัวอย่างหนึ่งของสิ่งมีชีวิตเซลล์เดียวที่เคลื่อนที่โดยใช้ขนขนาดเล็ก ๆ นี้ การเคลื่อนที่ของมันคล้ายกับการพายเรือ มันจะโบกขนไปด้านหลังพร้อม ๆ กัน เพื่อเคลื่อนตัวไปด้านหน้า

ภาพ : Shutterstock

 

จะเห็นได้ว่าสิ่งมีชีวิตเซลล์เดียวส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในน้ำที่ซึ่งมันไม่ต้องพะวงเรื่องความชื้นที่อาจจะน้อยเกินไปจนทำให้มันตายได้ หรือเรื่องการเคลื่อนที่เพราะการเคลื่อนที่ในของเหลวทำได้ง่ายกว่า และประหยัดพลังงานมากกว่า

 

 

เว็บไซต์ทรูปลูกปัญญาดอทคอมเป็นเพียงผู้ให้บริการพื้นที่เผยแพร่ความรู้เพื่อประโยชน์ของสังคม ข้อความและรูปภาพที่ปรากฏในบทความเป็นการเผยแพร่โดยผู้ใช้งาน หากพบเห็นข้อความและรูปภาพที่ไม่เหมาะสมหรือละเมิดลิขสิทธิ์ กรุณาแจ้งผู้ดูแลระบบเพื่อดำเนินการต่อไป
Tags
  • Posted By
  • Plook Creator
  • 15 Followers
  • Follow