หลายคนทำงานหนัก รายได้เพิ่มขึ้นทุกปี แต่กลับยังรู้สึกว่า “ไม่มีเงินเก็บ” หรือ “เงินไม่พอใช้” สาเหตุสำคัญมักไม่ได้มาจากรายได้เพียงอย่างเดียว แต่เกิดจากนิสัยทางการเงินที่ผิด ซึ่งสะสมโดยไม่รู้ตัว หากไม่รีบปรับพฤติกรรมเหล่านี้ อาจทำให้ติดอยู่ในวงจรปัญหาการเงินและความจนตลอดชีวิต บทความนี้จะพามารู้จักนิสัยทางการเงินที่ควรเลิก เพื่อสร้างรากฐานชีวิตการเงินที่มั่นคงอย่างยั่งยืน

1. ใช้เงินตามอารมณ์ ไม่วางแผน

หนึ่งในนิสัยทางการเงินที่ควรเลิกทันที คือการใช้เงินตามอารมณ์โดยไม่ผ่านการวางแผน คนจำนวนมากไม่ได้ใช้เงินเพราะความจำเป็น แต่ใช้เงินเพราะความรู้สึกในขณะนั้น เช่น เครียด เหนื่อย เบื่อ เหงา หรืออยากให้รางวัลตัวเอง พฤติกรรมลักษณะนี้อาจดูเล็กน้อยในแต่ละครั้ง แต่เมื่อสะสมจะกลายเป็นปัญหาการเงินระยะยาว ตัวอย่างพฤติกรรมการใช้เงินตามอารมณ์ เช่น
- ใช้เงินซื้อของตามเทรนด์โซเชียลมีเดีย โดยไม่นึงถึงความจำเป็นที่ตัวเองต้องใช้หรือไม่
- ใช้เงินเพราะกลัวพลาด เจอว่าของลดราคา SALE ต้องรีบซื้อ
พฤติกรรมเหล่านี้มักเกิดขึ้นเร็ว และขาดการคิดถึงผลกระทบในอนาคต เมื่ออารมณ์ควบคุมการใช้เงิน จะส่งผลให้ ใช้เงินเกินงบประมาณ เก็บเงินไม่อยู่ มีหนี้สะสมโดยไม่รู้ตัว ที่สำคัญคือทำให้ การบริหารเงินล้มเหลว แม้จะมีรายได้เพิ่มขึ้นก็ตาม

2. ไม่รู้รายรับรายจ่ายของตัวเอง

คนจำนวนมากไม่เคยรู้ว่าเงินหายไปไหน การไม่บันทึกรายรับรายจ่าย คือหนึ่งในนิสัยทางการเงินที่ควรเลิกทันที การเริ่มบันทึกรายรับรายจ่าย คือจุดเริ่มต้นของวินัยทางการเงินที่ดี ที่ทุกคนควรเริ่มทำได้
ผลกระทบที่เกิดจากการไม่รู้รายรับรายจ่ายของตัวเอง
- คุมค่าใช้จ่ายไม่ได้
- วางแผนการเงินไม่ได้
- แก้ปัญหาการเงินไม่ตรงจุด

3. เป็นหนี้โดยไม่จำเป็น

การเป็นหนี้ไม่ใช่เรื่องผิดเสมอไป แต่หนี้ที่ไม่ก่อให้เกิดรายได้หรือคุณค่าในระยะยาว คือหนึ่งในนิสัยทางการเงินที่ควรเลิก หากไม่อยากจนตลอดชีวิต หนี้ประเภทนี้มักเกิดจากการใช้เงินเกินตัว เช่น ผ่อนของฟุ่มเฟือย ใช้บัตรเครดิตโดยไม่มีแผนชำระ หรือกู้เงินเพื่อรักษาภาพลักษณ์ ผลกระทบระยะยาวก็คือ รายได้ในอนาคตถูกใช้ไปกับดอกเบี้ย, ความเครียดทางการเงินสะสม หรือขาดโอกาสออมและลงทุน ดังนั้น ก่อนเป็นหนี้ ควรถามตัวเองว่า “หนี้ก้อนนี้ช่วยสร้างมูลค่าให้ชีวิตหรือไม่” หากคำตอบคือไม่ นั่นคือสัญญาณเตือนที่ควรหยุด

4. ไม่วางแผนการเงินระยะยาว

หลายคนมุ่งแก้ปัญหาเฉพาะหน้า โดยไม่เคยคิดถึงอนาคตทางการเงิน เช่น เงินเกษียณ ค่าใช้จ่ายด้านสุขภาพ หรือเหตุฉุกเฉิน การไม่มีแผนระยะยาวทำให้ชีวิตการเงินเปราะบาง และเสี่ยงต่อความจนในอนาคตที่จะเกิดขึ้นเมื่อไม่มีแผน เช่น
- ต้องทำงานหนักขึ้นเมื่ออายุมาก
- รับมือกับเหตุไม่คาดฝันไม่ได้ เช่น ต้องใช้เงินฉุกเฉิน หรือมีการเจ็บป่วยหนัก
- ต้องพึ่งพาคนอื่นในอนาคต
การวางแผนการเงินที่ดี ควรเริ่มจากการตั้งเป้าหมายชีวิต แล้วจัดสรรเงินให้สอดคล้องกับเป้าหมายนั้นอย่างเป็นระบบ

5. เปรียบเทียบตัวเองกับคนอื่นแล้วใช้เงินตาม

การใช้เงินเพื่อให้ชีวิตดูดีเหมือนคนอื่น เป็นนิสัยที่ทำให้หลายคนใช้เงินเกินความสามารถ โดยลืมไปว่าฐานะ รายได้ และภาระของแต่ละคนไม่เหมือนกัน อันตรายของคนที่มีนิสัยมักเปรียบเทียบตัวเองกับคนอื่นแล้วใช้เงินตาม คือมักจะใช้เงินเพื่อภาพลักษณ์มากกว่าความจำเป็น จะเป็นหนี้เพื่อรักษาหน้า หรือรู้สึกไม่พอใจกับชีวิตของตัวเองตลอดเวลา มุมมองที่ควรปรับจากนิสัยนี้คือ การเงินที่ดีไม่ใช่การดูรวย แต่คือการมีอิสระและความมั่นคงตามบริบทของตัวเอง

6. พึ่งรายได้ทางเดียว และไม่คิดสร้างทางเลือก

การมีรายได้เพียงแหล่งเดียวคือความเสี่ยงทางการเงินที่หลายคนมองข้าม หากรายได้นั้นหายไป ไม่ว่าจะจากการตกงาน เจ็บป่วย หรือเศรษฐกิจผันผวน ชีวิตการเงินอาจพังได้ทันที ผลเสียของการไม่มีทางเลือกคือ ขาดความมั่นคง ต่อรองชีวิตไม่ได้ เครียดและกดดันกับรายได้หลัก เพราะฉะนั้น แนวทางที่ดีกว่าคือ ต้องรู้จักการสร้างรายได้เสริม หรือพัฒนาทักษะใหม่ เพื่อสร้างภูมิคุ้มกันทางการเงินในระยะยาว

7. คิดว่าเรื่องเงินเป็นเรื่องน่าอาย ไม่น่าพูดถึง

หลายคนหลีกเลี่ยงการพูดเรื่องเงิน เพราะรู้สึกอาย กลัวถูกตัดสิน หรือคิดว่าเป็นเรื่องไม่สุภาพ ส่งผลให้ปัญหาการเงินสะสมโดยไม่ได้รับการแก้ไข ผลกระทบของการมีทัศนคตินี้คือ
- ไม่กล้าขอคำปรึกษาเรื่องการเงินกับผู้อื่น
- ไม่รู้จักเรียนรู้ความรู้ทางการเงิน
- มักตัดสินใจผิดซ้ำ ๆ ในเรื่องการเงิน

ความจริงที่ควรรู้ คนที่ประสบความสำเร็จทางการเงินมองว่า การพูดเรื่องเงินคือการเรียนรู้ ไม่ใช่เรื่องน่าอาย และเป็นกุญแจสำคัญของการพัฒนาชีวิต

นิสัยทางการเงินที่ควรเลิกเหล่านี้ คือสาเหตุหลักที่ทำให้หลายคนทำงานหนักแต่ไม่เคยหลุดจากปัญหาการเงิน หากคุณไม่อยากจนตลอดชีวิต การเริ่มต้นเปลี่ยนพฤติกรรมวันนี้แม้เพียงเล็กน้อย จะช่วยสร้างอนาคตทางการเงินที่มั่นคง และมีอิสรภาพมากขึ้นในวันข้างหน้า