จิตวิทยาความรัก อธิบายว่า การที่เรามักตกหลุมรักคนลักษณะเดิมซ้ำ ๆ ไม่ใช่เรื่องบังเอิญ แต่เป็นผลจากรูปแบบความผูกพัน ความทรงจำในอดีต และกลไกทางจิตใจที่ฝังลึกอยู่ในตัวเรา หลายคนตั้งคำถามว่า ทำไมความรักถึงจบแบบเดิม ทำไมถึงเจอคนแบบเดิมซ้ำแล้วซ้ำเล่า บทความนี้จะพาไปเข้าใจเหตุผลเชิงจิตวิทยาของพฤติกรรมเหล่านั้น พร้อมแนวทางในการสร้างความสัมพันธ์ที่ดีขึ้นในอนาคต

รักคนแบบเดิมซ้ำ ๆ ไม่ใช่เรื่องบังเอิญ

ในมุมมองของจิตวิทยา มนุษย์มักถูกดึงดูดด้วยสิ่งที่ “คุ้นเคย” มากกว่าสิ่งที่ “ดีต่อใจ” เสมอไป รูปแบบความรักที่เราเคยเจอในอดีต ไม่ว่าจะสุขหรือเจ็บ จะกลายเป็นกรอบอ้างอิงให้สมองเลือกคู่ในอนาคต แม้ความสัมพันธ์เหล่านั้นจะทำให้เราเจ็บปวด แต่ความคุ้นเคยกลับทำให้เรารู้สึกปลอดภัยโดยไม่รู้ตัว นี่จึงเป็นเหตุผลว่าทำไมหลายคนถึงตกอยู่ในความรักรูปแบบเดิมซ้ำ ๆ

รูปแบบความผูกพัน (Attachment Theory) กับความรัก 4 รูปแบบ

1. ความผูกพันแบบมั่นคง Secure Attachment
คนกลุ่มนี้เป็นคนที่สามารถสร้างความมั่นคงปลอดภัย ความผูกพันกับคนอื่นได้ พวกเขาสามรถเชื่อใจคนอื่นและได้รับความเชื่อใจ ยอมรับที่จะได้รับความรัก ไม่กลัวความใกล้ชิด หรือไม่รู้สึกประหม่าเมื่อคนรักของเขาต้องการเวลาส่วนตัว พวกเขาเป็นคนที่พึ่งพาตัวเองได้เป็นอย่างดี

2. ความผูกพันแบบกังวล Anxious Attachment
คนกลุ่มนี้เป็นคนที่มีความรู้สึกไม่มั่นคงลึกอยู่ภายใน พวกเขากลัวการถูกทอดทิ้ง พวกเขารู้สึกไม่มั่นใจ ไม่ไว้วางใจในความสัมพันธ์และกลัวความคู่รักจะทิ้งเขาไป คนในกลุ่มนี้มักจะต้องการการยืดยันจากคนรอบข้างอยู่เสมอราวกับว่าพวกเขาไม่เป็นตัวของตัวเอง จนอาจรู้สึกตื่นตระหนกหากคนรักของเขาไม่ได้ใช้เวลาส่วนมากอยู่กับเขา

3. ความผูกพันแบบหลีกเลี่ยง Avoidant Attachment
คนกลุ่มนี้กลัวความสัมพันธ์ใกล้ชิด พวกเขามักจะพบปัญหาบ่อยๆ เมื่ออยู่ใกล้ใครสักคนหรือเมื่อไว้วางใจคนอื่น ทำให้พวกเขามักจะหนีออกจากความสัมพันธ์ใกล้ชิด คนกลุ่มนี้มักจะมีระยะห่างจากคู่รักของตัวเองหรือไม่ค่อยทุ่มเทในความรักมากนัก พวกเขาเชื่อมั่นในตนเองและการพึ่งพาตัวเองมากกว่าการให้ความเชื่อใจคนอื่น

4. ความผูกพันแบบสับสน Fearful-Avoidant Attachment
คนกลุ่มนี้เป็นการรวมกันของคนที่ทั้งเป็น Anxious attachment และ Avoidant attachment ซึ่งส่งผลให้เขาทั้งหวาดกลัวและพยายามหนีห่างออกจากความสัมพันธ์ พวกเขาไม่ค่อยอยากจะมีความสัมพันธ์กับใครนัก แต่อย่างไรก็ตามก็ยังเป็นคนที่ต้องการความรักจากคนอื่นอยู่เช่นกัน

รูปแบบความผูกพันเหล่านี้คือหนึ่งในคำตอบว่าทำไมเราถึงรักคนแบบเดิมซ้ำ ๆ

ทำไมเราถึงดึงดูดคนแบบเดิมเข้ามา

จิตวิทยามองว่า เราไม่ได้เลือกความรักจากเหตุผลเพียงอย่างเดียว แต่เลือกจาก
- ความคุ้นเคยที่แฝงอยู่ในเคมีความรัก
หลายครั้งเราคิดว่าเป็น “เคมี” แต่ในทางจิตวิทยา เคมีอาจหมายถึง ความคุ้นเคยทางอารมณ์ คนที่มีพฤติกรรมหรือบุคลิกคล้ายคนรักเก่า จะกระตุ้นอารมณ์เดิม ๆ ทำให้รู้สึกผูกพันเร็ว แม้เหตุผลจะบอกว่าไม่เหมาะก็ตาม

- บาดแผลทางใจที่ยังไม่ได้รับการเยียวยา
บาดแผลจากความรักในอดีต หรือประสบการณ์ถูกทอดทิ้ง ถูกปฏิเสธ มักทำให้เราดึงดูดคนที่ “กระตุ้นแผลเดิม” ขึ้นมาโดยไม่รู้ตัว เพราะจิตใต้สำนึกพยายามหวังว่า “ครั้งนี้เราจะทำให้มันจบแบบดีได้” แต่ถ้าไม่เยียวยาตัวเองก่อน วงจรเดิมก็มักจะซ้ำรอย

- การไม่ตั้งขอบเขต ที่ชัดเจน
เมื่อเราไม่รู้ว่าตัวเองต้องการอะไร หรือไม่กล้าปฏิเสธ เรามักเปิดพื้นที่ให้คนแบบเดิมเข้ามา เพราะพวกเขาเข้าถึงเราได้ง่าย และใช้รูปแบบเดิมซ้ำ ๆ โดยไม่มีการเปลี่ยนแปลง

วิธีหยุดวงจรความรักซ้ำ ๆ ตามหลักจิตวิทยา

- ชะลอความสัมพันธ์ ไม่เร่งตามอารมณ์
ความคุ้นเคยมักทำให้เราผูกพันเร็ว ตามหลักจิตวิทยา การชะลอจะช่วยให้สมองส่วนอารมณ์สงบลง และเปิดพื้นที่ให้การประเมินอย่างมีสติ ลองดูการกระทำมากกว่าคำพูด, สังเกตความสม่ำเสมอของอีกฝ่าย และฟังสัญญาณเตือนในใจตัวเอง

- เลือกจากความสบายใจระยะยาว ไม่ใช่แค่เคมีระยะสั้น
เคมีอาจดึงดูด แต่ความปลอดภัยทางใจคือสิ่งที่ทำให้ความรักยั่งยืน ความสัมพันธ์ที่ดีควรทำให้
เรารู้สึกเป็นตัวเอง, ไม่ต้องคอยระแวง, ไม่ต้องพิสูจน์คุณค่าตัวเองอยู่ตลอดเวลา

- ปรับความเชื่อเรื่องความรักและคุณค่าตัวเอง
ความเชื่อในใจ เช่น “ต้องพยายามถึงจะถูกรัก” หรือ “ความรักต้องเจ็บถึงจะจริง” มักทำให้เรายอมอยู่ในความสัมพันธ์ที่ไม่สมดุล การเปลี่ยนความเชื่อใหม่ เช่น เราคู่ควรกับความรักที่สม่ำเสมอ ความรักที่ดีไม่จำเป็นต้องทรมาน จะช่วยให้เราเลือกความสัมพันธ์จากคุณค่า ไม่ใช่จากความกลัว

เมื่อเราเข้าใจว่า ความรักของเราถูกหล่อหลอมมาจากอะไร เข้าใจรูปแบบความผูกพัน เราจะมีอิสระในการเลือกความรักที่ดีต่อใจมากขึ้น การรักใครสักคน เริ่มต้นจากการเข้าใจตัวเองก่อนเสมอ

แหล่งข้อมูล https://www.urbinner.com/post/attachment-styles