กฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการจัดตั้งโรงเรียนในประเทศไทย

การจัดตั้งโรงเรียนในประเทศไทยเป็นกระบวนการที่ต้องอิงตามข้อกำหนดของ กฎหมายโรงเรียน ทั้งในส่วนของ กฎหมายการศึกษา และกฎหมายแพ่ง หากคุณเป็นผู้สนใจเปิดโรงเรียน ไม่ว่าจะเป็นโรงเรียนอนุบาล โรงเรียนประถม หรือโรงเรียนมัธยม การเข้าใจกฎหมายที่เกี่ยวข้องถือเป็นขั้นตอนสำคัญที่ช่วยให้สามารถดำเนินการได้อย่างถูกต้องและยั่งยืน

กฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการจัดตั้งโรงเรียนในประเทศไทย

การจัดตั้งโรงเรียนในประเทศไทย ต้องดำเนินการตามกฎหมายหลายฉบับที่เกี่ยวข้องกับการศึกษาโดยเฉพาะ เพื่อให้เกิดการบริหารจัดการสถานศึกษาที่มีคุณภาพและได้มาตรฐาน ทั้งนี้ ไม่ว่าจะเป็นโรงเรียนรัฐหรือเอกชน ทุกแห่งต้องอยู่ภายใต้ กรอบของกฎหมายการศึกษา และกฎหมายทั่วไปที่เกี่ยวข้อง

1. พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 และที่แก้ไขเพิ่มเติม

กฎหมายแม่บทของการศึกษาไทยที่ครอบคลุมทุกระดับ ทุกประเภท ทั้งภาครัฐและเอกชน

มาตราที่ควรรู้

- มาตรา 6 การจัดการศึกษาให้ยึดหลักว่าการพัฒนาผู้เรียนเป็นสำคัญ

- มาตรา 10 เปิดโอกาสให้บุคคล กลุ่มบุคคล หรือองค์กรจัดการศึกษาได้ตามที่กฎหมายกำหนด

- มาตรา 22-29 กล่าวถึงรูปแบบและโครงสร้างของระบบการศึกษา เช่น การศึกษาในระบบ นอกระบบ และตามอัธยาศัย

สาระสำคัญ

- กำหนดเป้าหมายของการศึกษาคือการพัฒนาคนให้สมบูรณ์ทั้งทางร่างกาย สติปัญญา และคุณธรรม

- สนับสนุนการมีส่วนร่วมของภาคเอกชนในการจัดการศึกษา

- วางกรอบให้โรงเรียนต้องพัฒนาคุณภาพการเรียนรู้และระบบประกันคุณภาพ

เหมาะสำหรับ

- ผู้บริหารโรงเรียน ครู และนักพัฒนาหลักสูตร

- ผู้จัดตั้งโรงเรียนที่ต้องการเข้าใจแนวทางและเป้าหมายระดับชาติ
 

2. พระราชบัญญัติโรงเรียนเอกชน พ.ศ. 2550 และที่แก้ไขเพิ่มเติม

กฎหมายหลักที่ใช้ควบคุมการจัดตั้งโรงเรียนเอกชน โดยระบุขั้นตอนการขออนุญาต การบริหารงานของโรงเรียน การกำกับดูแลของรัฐ และสิทธิหน้าที่ของผู้รับใบอนุญาตและครูผู้สอน

มาตราที่ควรรู้

- มาตรา 11 ผู้ประสงค์จะจัดตั้งโรงเรียนต้องได้รับอนุญาตจากเจ้าหน้าที่

- มาตรา 15 กำหนดคุณสมบัติของผู้รับใบอนุญาตจัดตั้งโรงเรียน

- มาตรา 31 โรงเรียนต้องมีผู้อำนวยการ และครูผู้สอนที่มีใบอนุญาตประกอบวิชาชีพ

- มาตรา 55-57 ว่าด้วยเรื่องงบประมาณ รายรับ-รายจ่าย และการตรวจสอบทางการเงิน

- มาตรา 77-78 อำนาจในการเพิกถอนใบอนุญาต หากมีการกระทำผิดเงื่อนไข

สาระสำคัญ

- ต้องขออนุญาตต่อสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา

- กำหนดโครงสร้างผู้บริหาร บุคลากร และหลักสูตรให้มีคุณภาพ

- มีการตรวจสอบและประเมินผลจากหน่วยงานภาครัฐอย่างต่อเนื่อง

- แยกประเภทโรงเรียนเอกชน เช่น โรงเรียนสามัญศึกษา, อาชีวศึกษา, ศาสนา

เหมาะสำหรับ

- บุคคลทั่วไปหรือกลุ่มบุคคลที่ต้องการจัดตั้งโรงเรียนเอกชน

- องค์กรที่ไม่แสวงหากำไร เช่น มูลนิธิ หรือสมาคม

3. กฎกระทรวง และระเบียบกระทรวงศึกษาธิการ

นอกจาก พ.ร.บ. แล้ว ยังมีกฎกระทรวงที่ออกตามกฎหมายแม่บทเพื่อใช้บังคับเฉพาะด้าน เช่น

- กฎกระทรวงว่าด้วยการขออนุญาตจัดตั้งโรงเรียน

- กฎกระทรวงว่าด้วยสถานที่ อาคาร และสิ่งแวดล้อมของโรงเรียน

- ระเบียบเกี่ยวกับคุณสมบัติผู้ดำรงตำแหน่งผู้บริหารและครู

จุดสำคัญ

- ใช้เป็นแนวทางปฏิบัติที่ชัดเจนในระดับปฏิบัติการ

- เน้นเรื่องความปลอดภัย โครงสร้างอาคาร การจัดสิ่งแวดล้อมการเรียนรู้
 

4. ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

หากมีการจัดตั้งโรงเรียนในรูปแบบ นิติบุคคล เช่น บริษัทจำกัด หรือ มูลนิธิ จะต้องดำเนินการจดทะเบียนตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ด้วย

มาตราที่ควรรู้

- มาตรา 66-75  ว่าด้วย “มูลนิธิ” และการขอจดทะเบียน

- มาตรา 101-120 ว่าด้วย “บริษัทจำกัด” หากจัดตั้งโรงเรียนในรูปแบบบริษัท

- มาตรา 1336 สิทธิในการครอบครองและใช้ทรัพย์สิน เช่น การตั้งโรงเรียนในพื้นที่ของตนเอง

ตัวอย่างบทบัญญัติที่เกี่ยวข้อง

- มาตราเกี่ยวกับการจดทะเบียนนิติบุคคล

- การจัดทำข้อบังคับองค์กร

- การดำเนินธุรกรรม การรับบริจาค หรือการถือครองทรัพย์สิน

เหมาะสำหรับ

- ผู้ประกอบการที่ต้องการจัดตั้งโรงเรียนในรูปแบบธุรกิจ

- กลุ่มผู้ปกครองที่รวมตัวกันจัดตั้งมูลนิธิเพื่อการศึกษา
 

5. กฎหมายผังเมือง และกฎหมายควบคุมอาคาร

ก่อนก่อสร้างอาคารเรียน ต้องตรวจสอบว่า สถานที่ตั้งโรงเรียนสามารถก่อสร้างได้หรือไม่ ตามกฎหมายผังเมือง และขออนุญาตตามพระราชบัญญัติควบคุมอาคาร พ.ศ. 2522

ขั้นตอน

- ตรวจสอบพื้นที่ว่าอยู่ในเขตผังเมืองสีใด (สีเหลือง มักเป็นเขตที่ก่อสร้างโรงเรียนได้)

- ขออนุญาตปลูกสร้างอาคารจากเทศบาล หรือ อบต.

เหมาะสำหรับ ผู้จัดตั้งที่ต้องการใช้พื้นที่ใหม่ ไม่ใช่อาคารเช่าเดิม
 

6. กฎหมายแรงงาน และประกันสังคม

โรงเรียนในฐานะนายจ้างต้องปฏิบัติตามกฎหมายแรงงาน เช่น

- กำหนดอัตราค่าจ้างขั้นต่ำ

- เวลาทำงาน สวัสดิการ

- การส่งเงินสมทบประกันสังคมของครูและพนักงาน
 

7. กฎหมายภาษีอากร

แม้โรงเรียนเอกชนจะได้รับการยกเว้นภาษีบางส่วน หากเป็นมูลนิธิ แต่หากจัดตั้งในรูปแบบบริษัท ก็ต้องเสียภาษีตามกฎหมาย เช่น

- ภาษีเงินได้นิติบุคคล

- ภาษีหัก ณ ที่จ่าย

- ภาษีมูลค่าเพิ่ม (บางกรณี)

ขั้นตอนการจัดตั้งโรงเรียนตามกฎหมายการศึกษา

1. เตรียมแผนการจัดตั้งโรงเรียน

- เลือกประเภทโรงเรียนที่ต้องการจัดตั้ง (เช่น อนุบาล, ประถม, มัธยม)

- วางแผนด้านวิชาการ เช่น หลักสูตร, จำนวนชั้นเรียน, ภาษาในการสอน

- วางแผนด้านกายภาพ เช่น ที่ตั้งโรงเรียน, จำนวนอาคาร, ห้องเรียน, ห้องน้ำ, สนามเด็กเล่น

- วางแผนด้านงบประมาณ เช่น เงินทุนเริ่มต้น, ค่าก่อสร้าง, ค่าจ้างบุคลากร

ระยะเวลา 1–2 เดือน

ค่าใช้จ่ายโดยประมาณ เริ่มต้น 100,000–300,000 บาท (ขึ้นอยู่กับสถานที่และขนาด)
 

2. จัดเตรียมเอกสารที่จำเป็น

- แบบคำขอจัดตั้งโรงเรียน (ขอได้จากสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา)

- สำเนาบัตรประชาชนและทะเบียนบ้านของผู้ขอ

- แผนผังอาคาร/แบบแปลนก่อสร้าง

- สัญญาเช่าหรือเอกสารสิทธิ์ในที่ดิน

- รายชื่อครูผู้สอนพร้อมวุฒิและใบอนุญาตประกอบวิชาชีพ

- เอกสารงบประมาณหรือทุนในการดำเนินงาน

ระยะเวลา 2–4 สัปดาห์

ค่าใช้จ่าย ค่าถ่ายเอกสาร ค่ารับรองเอกสาร (หลักพันบาท)

3. ยื่นคำขอจัดตั้งโรงเรียนกับสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา

- นำเอกสารทั้งหมดไปยื่น ณ สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาที่รับผิดชอบ

- เจ้าหน้าที่จะตรวจสอบความครบถ้วนของเอกสาร

- หากเอกสารสมบูรณ์ จะเข้าสู่ขั้นตอนการตรวจสถานที่

ระยะเวลา 30 วัน (หรือมากกว่านั้น หากต้องมีการแก้ไขเอกสาร)

4. ตรวจสอบสถานที่โดยเจ้าหน้าที่รัฐ

- ตรวจสอบอาคารเรียน ความปลอดภัย สภาพแวดล้อม

- ตรวจสอบสุขลักษณะ เช่น ห้องน้ำ, ระบบไฟฟ้า, ระบบระบายน้ำ

- ตรวจสอบความพร้อมของครู บุคลากร และสื่อการเรียนการสอน

ระยะเวลา 1–2 เดือน

ค่าใช้จ่าย ค่าปรับปรุงอาคารและสิ่งอำนวยความสะดวก (อาจตั้งแต่ 50,000–1,000,000 บาทขึ้นไป)

5. ออกใบอนุญาตจัดตั้งโรงเรียน

- เมื่อผ่านการตรวจสอบเรียบร้อย เจ้าหน้าที่จะออกใบอนุญาตให้เปิดโรงเรียนได้

- โรงเรียนสามารถดำเนินการรับนักเรียน เปิดการเรียนการสอนได้ทันที

ระยะเวลา 1–2 สัปดาห์

ค่าใช้จ่าย ไม่มีค่าธรรมเนียมการออกใบอนุญาต แต่มีค่าดำเนินการที่เกี่ยวข้อง

รวมระยะเวลาทั้งหมดในการจัดตั้งโรงเรียน

หากดำเนินการครบถ้วนและไม่มีการแก้ไขเอกสารซ้ำ ๆ ระยะเวลาทั้งหมดจะอยู่ที่ ประมาณ 4–6 เดือน (หรือเร็วกว่านั้น หากเอกสารพร้อมและผ่านการตรวจสอบราบรื่น)

สิ่งที่ควรรู้ก่อนเปิดโรงเรียน

- หลักสูตรต้องได้รับการรับรองจากกระทรวงศึกษาธิการ

- บุคลากรครูต้องมีใบอนุญาตประกอบวิชาชีพครู

- ต้องจัดให้มีมาตรฐานด้านความปลอดภัย สาธารณสุข และสิ่งแวดล้อม

- ต้องส่งรายงานประจำปีและงบการเงินตามที่กฎหมายกำหนด

การจัดตั้งโรงเรียนในประเทศไทยต้องดำเนินการตาม กฎหมายการศึกษา อย่างเป็นระบบ ตั้งแต่การวางแผน เตรียมเอกสาร ยื่นขออนุญาต ตรวจสอบสถานที่ จนถึงได้รับใบอนุญาตประกอบกิจการ ระยะเวลารวมใช้เวลาหลายเดือน และมีค่าใช้จ่ายไม่น้อย ดังนั้นผู้ประกอบการควรศึกษาและเตรียมตัวอย่างรอบคอบ เพื่อให้โรงเรียนที่ตั้งขึ้นสามารถดำเนินการได้อย่างมีคุณภาพ ถูกต้องตามกฎหมาย และยั่งยืนในระยะยาว

ข้อมูลอ้างอิง

สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมการศึกษาเอกชน

สำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ