การฟ้องคดีอาญา มีขั้นตอน และสิ่งที่ต้องระวัง

การฟ้องคดีอาญา เป็นกระบวนการตามกฎหมายที่เกิดขึ้นเมื่อบุคคลใดบุคคลหนึ่งกระทำความผิดที่เข้าข่ายเป็นความผิดทางอาญา เช่น การลักทรัพย์ ทำร้ายร่างกาย ฉ้อโกง หรือฆาตกรรม ซึ่งเป็นการกระทำที่กระทบต่อความสงบสุขของสังคม และละเมิดต่อกฎหมายของรัฐ ดังนั้น การดำเนินคดีอาญาจึงมีเป้าหมายเพื่อให้ผู้กระทำผิดได้รับโทษทางอาญาตามที่กฎหมายกำหนด

คดีอาญาคืออะไร?

คดีอาญา (Criminal Case) คือ คดีที่เกี่ยวข้องกับการกระทำความผิดทางกฎหมายบัญญัติไว้ว่าเป็นความผิดอาญา ซึ่งกฎหมายกำหนดบทลงโทษไว้ชัดเจน ได้แก่ โทษปรับ โทษจำคุก หรือโทษประหารชีวิต คดีอาญามีลักษณะพิเศษตรงที่ผู้กระทำผิดไม่ได้ละเมิดแค่บุคคล แต่ถือว่าเป็นการละเมิดต่อรัฐ และสังคมด้วย โดยรัฐถือเป็นผู้เสียหายร่วม เนื่องจากการกระทำความผิดนั้นกระทบต่อความสงบเรียบร้อยของสังคม

ตัวอย่างคดีอาญา :

ลักทรัพย์ ปล้นทรัพย์

ทำร้ายร่างกาย

ข่มขืนกระทำชำเรา

ฉ้อโกง ยักยอก

ฆ่าคนตายโดยเจตนา

ใครสามารถฟ้องคดีอาญาได้?

1. พนักงานอัยการ (รัฐ) เป็นผู้มีหน้าที่ฟ้องคดีอาญาในนามของรัฐ ส่วนใหญ่คดีอาญาสาธารณะจะดำเนินโดยอัยการ เช่น คดีฆาตกรรม ยาเสพติด

2. ผู้เสียหาย (บุคคล) สามารถเป็นโจทก์ฟ้องคดีเองได้ในบางกรณี โดยเฉพาะคดีอาญาแผ่นเอกชน เช่น หมิ่นประมาท ทำร้ายร่างกายไม่ร้ายแรง หรือคดีที่อัยการไม่ยอมฟ้อง ผู้เสียหายมีสิทธิฟ้องเอง

ขั้นตอนฟ้องคดีอาญา

1. แจ้งความร้องทุกข์ที่สถานีตำรวจ

ผู้เสียหายหรือผู้พบเห็นการกระทำผิดสามารถแจ้งความได้ที่สถานีตำรวจในเขตเกิดเหตุ

พนักงานสอบสวนจะรับเรื่อง และทำการบันทึกถ้อยคำเบื้องต้น

หากพบว่ามีมูลความผิด ตำรวจจะเริ่มดำเนินการสอบสวนต่อ

ตัวอย่าง : หากคุณถูกข่มขู่ หรือถูกลักทรัพย์ ควรรีบแจ้งความทันที พร้อมพยานหลักฐานที่มี เช่น ภาพกล้องวงจรปิด หรือข้อความสนทนา

2. การสอบสวนของพนักงานสอบสวน

ตำรวจจะทำการสอบสวน รวบรวมพยานหลักฐานทั้งพยานบุคคล เอกสาร วัตถุพยาน ฯลฯ

หากมีผู้ต้องหา ตำรวจจะออกหมายเรียก หรือหมายจับตามกรณี

การสอบสวนจะสิ้นสุดเมื่อมีพยานหลักฐานเพียงพอส่งฟ้อง

หมายเหตุ : ในบางคดี เช่น คดีฉ้อโกง จำเป็นต้องตรวจสอบหลักฐานทางการเงิน ซึ่งอาจใช้เวลาพอสมควร

3. สรุปสำนวนส่งให้อัยการ

เมื่อสอบสวนเสร็จ พนักงานสอบสวนจะจัดทำ สำนวนคดี และส่งให้ พนักงานอัยการ

อัยการจะตรวจสอบพยานหลักฐาน และพิจารณาว่าควรฟ้องหรือไม่

กรณีที่อัยการสั่งไม่ฟ้อง : ผู้เสียหายสามารถยื่นเรื่องต่ออัยการสูงสุด หรือตัดสินใจฟ้องเองต่อศาลได้ (กรณีที่กฎหมายเปิดช่อง)

4. ยื่นฟ้องต่อศาล

หากอัยการสั่งฟ้อง จะยื่นฟ้องคดีต่อ ศาลอาญา หรือศาลจังหวัด ตามเขตอำนาจ

หากผู้เสียหายฟ้องเอง (เช่น คดีหมิ่นประมาท) ต้องยื่นคำฟ้องต่อศาลด้วยตนเอง

ข้อควรรู้ : ผู้เสียหายต้องแนบหลักฐานชัดเจนและครบถ้วน เพื่อไม่ให้คดีถูกยกฟ้องในชั้นไต่สวนมูลฟ้อง

5. ศาลไต่สวนมูลฟ้อง

กรณีที่ผู้เสียหายฟ้องคดีอาญาด้วยตนเอง ศาลจะทำการไต่สวนมูลฟ้องก่อนว่า คดีมีมูลหรือไม่

ถ้าศาลเห็นว่ามีมูล ศาลจะรับฟ้อง และดำเนินการพิจารณาคดีต่อไป

6. การพิจารณาคดีในศาล

ศาลจะกำหนดวันนัดพิจารณาคดี สอบพยาน ฝ่ายโจทก์ (อัยการ/ผู้เสียหาย) และฝ่ายจำเลย

พิจารณาพยานหลักฐานทั้งหมดตามกระบวนการยุติธรรม

ศาลมีอำนาจตัดสินว่า จำเลยมีความผิดหรือไม่ และลงโทษตามกฎหมายหากมีความผิด

7. คำพิพากษาและการอุทธรณ์

หลังศาลมีคำพิพากษาแล้ว หากฝ่ายใดไม่พอใจ สามารถยื่น อุทธรณ์ ภายในเวลาที่กำหนดได้

หากยังไม่พอใจคำพิพากษาศาลอุทธรณ์ สามารถยื่น ฎีกา ต่อศาลฎีกาในกรณีที่กฎหมายให้ฎีกาได้

เอกสารที่ต้องใช้ประกอบการฟ้องคดีอาญา

บัตรประชาชน/ทะเบียนบ้าน

หลักฐานการกระทำผิด เช่น รูปถ่าย คลิปเสียง ข้อความ วัตถุพยาน

พยานบุคคล (ถ้ามี)

สำเนาใบแจ้งความ (กรณีฟ้องเอง)

สิ่งที่ควรรู้เกี่ยวกับการฟ้องคดีอาญา

1. อายุความ

ต้องฟ้องคดีภายในระยะเวลาที่กฎหมายกำหนด เช่น คดีลักทรัพย์อายุความ 10 ปี หากพ้นแล้วจะฟ้องไม่ได้

2. พยานหลักฐาน

การฟ้องคดีอาญาต้องมีหลักฐานชัดเจน เพื่อไม่ให้กลายเป็นการแจ้งความเท็จ

3. สิทธิผู้เสียหาย

- ผู้เสียหายสามารถร้องขอค่าสินไหมทดแทนในคดีอาญาได้

- หรือแยกไปฟ้องเรียกค่าเสียหายในคดีแพ่งก็ได้

4. สิทธิของจำเลย

- จำเลยมีสิทธิได้รับการพิจารณาคดีอย่างเป็นธรรม

- มีสิทธิให้ทนายความช่วยเหลือ และมีสิทธิยื่นอุทธรณ์/ฎีกาคำพิพากษา

การฟ้องคดีอาญา เป็นกระบวนการทางกฎหมายที่สำคัญและซับซ้อน การเข้าใจขั้นตอนฟ้องคดีอาญาอย่างถูกต้อง จะช่วยให้สามารถใช้สิทธิทางกฎหมายได้อย่างเต็มที่ ไม่ว่าจะในฐานะผู้เสียหาย หรือประชาชนทั่วไปที่ต้องการปกป้องตนเองจากความไม่เป็นธรรม หากคุณมีข้อสงสัย หรือข้อกังวลเกี่ยวกับการ ฟ้องคดีอาญา อย่าลังเลที่จะปรึกษาผู้เชี่ยวชาญทางกฎหมาย เพื่อให้แน่ใจว่าคุณจะได้รับความยุติธรรมตามสิทธิอันพึงมี

ข้อมูลอ้างอิง

สำนักงานกิจการยุติธรรม

สถาบันนิติธรรมาลัย