ทักษะด้านสารสนเทศ สื่อ และเทคโนโลยี

ในยุคที่ข้อมูลล้นหลามและเทคโนโลยีเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว “ทักษะด้านสารสนเทศ สื่อ และเทคโนโลยี” กลายเป็นหนึ่งในทักษะสำคัญที่ทุกคนจำเป็นต้องมีเพื่อความก้าวหน้าในการเรียนรู้ การทำงาน และการใช้ชีวิต ทักษะเหล่านี้ไม่ได้จำกัดอยู่แค่ในแวดวงไอทีหรือผู้เชี่ยวชาญด้านเทคโนโลยีอีกต่อไป แต่ครอบคลุมถึงทุกสาขาอาชีพ และเป็นหัวใจหลักของการคิดวิเคราะห์ การตัดสินใจ และการสื่อสารในโลกสมัยใหม่

ทำความเข้าใจกับ “ทักษะด้านสารสนเทศ สื่อ และเทคโนโลยี” คืออะไร?

ทักษะเหล่านี้รวมถึงความสามารถในการเข้าถึง วิเคราะห์ ประเมิน และใช้ข้อมูลจากแหล่งต่าง ๆ อย่างมีวิจารณญาณ พร้อมทั้งสามารถใช้สื่อและเครื่องมือดิจิทัลเพื่อสื่อสาร แก้ปัญหา และสร้างสรรค์ผลงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยสามารถแบ่งออกเป็น 3 ส่วนหลักดังนี้

1. ทักษะด้านสารสนเทศ (Information Literacy) คือความสามารถในการแสวงหา เลือกใช้ และประเมินข้อมูลอย่างเหมาะสม เช่น รู้จักแหล่งข้อมูลที่เชื่อถือได้ การตั้งคำถามที่ถูกต้อง และการตรวจสอบข้อเท็จจริงจากข้อมูลที่ได้รับ

2. ทักษะด้านสื่อ (Media Literacy) คือความสามารถในการทำความเข้าใจ วิเคราะห์ และประเมินเนื้อหาจากสื่อต่าง ๆ ทั้งสื่อสิ่งพิมพ์ โทรทัศน์ และสื่อดิจิทัล พร้อมทั้งสามารถสร้างสื่อหรือเนื้อหาที่มีคุณภาพเพื่อนำเสนอความคิดเห็นอย่างมีเหตุผล

3. ทักษะด้านเทคโนโลยี (Technology Literacy) คือความสามารถในการใช้เครื่องมือดิจิทัลต่าง ๆ เช่น โปรแกรมคอมพิวเตอร์ แอปพลิเคชัน แพลตฟอร์มออนไลน์ และเทคโนโลยีใหม่ ๆ เพื่อสนับสนุนการทำงาน การเรียนรู้ และการสื่อสารในยุคดิจิทัล
 

ทำไมทักษะนี้จึงจำเป็นในยุคปัจจุบัน?

- รับมือกับข่าวปลอมและข้อมูลเท็จ (Fake News) ในโลกที่ข่าวสารเผยแพร่ได้ง่ายและรวดเร็ว การมีทักษะด้านสื่อและสารสนเทศช่วยให้สามารถกลั่นกรองข้อมูล วิเคราะห์แหล่งที่มา และหลีกเลี่ยงการตกเป็นเหยื่อของข้อมูลปลอมได้

-  เสริมสร้างความปลอดภัยบนโลกออนไลน์ ทักษะด้านเทคโนโลยีช่วยให้ผู้ใช้งานเข้าใจเรื่องความปลอดภัยไซเบอร์ (Cybersecurity) การป้องกันข้อมูลส่วนตัว และการใช้งานแพลตฟอร์มออนไลน์อย่างระมัดระวัง

- ยกระดับคุณภาพชีวิตและการทำงาน ผู้ที่มีทักษะด้านเทคโนโลยีสามารถประยุกต์ใช้เครื่องมือต่าง ๆ เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการทำงาน เช่น ใช้ Google Workspace, AI tools หรือระบบจัดการโปรเจกต์ออนไลน์ ซึ่งช่วยประหยัดเวลาและทรัพยากร

- พัฒนาความสามารถในการเรียนรู้ตลอดชีวิต ผู้ที่มีทักษะสารสนเทศที่ดีจะสามารถเรียนรู้สิ่งใหม่ ๆ ได้ตลอดเวลา ผ่านการค้นคว้าด้วยตนเองจากแหล่งออนไลน์ หรือแพลตฟอร์มการเรียนรู้แบบเปิด (MOOC)

วิธีพัฒนา “ทักษะด้านสารสนเทศ สื่อ และเทคโนโลยี” อย่างมีประสิทธิภาพ

1. ฝึกการค้นหาข้อมูลอย่างเป็นระบบ ใช้ Google Search อย่างมีประสิทธิภาพโดยใช้คำค้นเจาะจง รู้จักแหล่งข้อมูลน่าเชื่อถือ เช่น เว็บไซต์ทางวิชาการ ฐานข้อมูลออนไลน์ หรือหน่วยงานภาครัฐ
2. พัฒนาความเข้าใจสื่อดิจิทัล อ่านข่าวจากหลายแหล่ง วิเคราะห์เจตนารมณ์ของสื่อแต่ละประเภท และตั้งคำถามกับเนื้อหา ใครเป็นคนผลิต? มีวัตถุประสงค์อะไร? มีความลำเอียงหรือไม่?

3. เรียนรู้เครื่องมือดิจิทัลใหม่ ๆ อย่างต่อเนื่อง สมัครคอร์สออนไลน์ฟรี เช่น Coursera, FutureLearn หรือ YouTube ฝึกใช้แอปพลิเคชันที่เกี่ยวข้องกับงาน เช่น Canva, Trello, Notion, ChatGPT เรียนรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับ AI และ Data Analytics เพื่อใช้ในการตัดสินใจ
 

ทักษะด้านสารสนเทศ สื่อ และเทคโนโลยี ไม่ใช่แค่ทักษะทางเทคนิค แต่เป็นหัวใจของการปรับตัวให้เท่าทันยุคดิจิทัล ช่วยให้เราเข้าถึงข้อมูลที่ถูกต้อง คิดวิเคราะห์สื่อได้อย่างมีวิจารณญาณ และใช้เทคโนโลยีเพื่อเสริมศักยภาพตนเอง หากเราฝึกฝนทักษะเหล่านี้อย่างต่อเนื่อง จะสามารถอยู่รอดในโลกที่เปลี่ยนแปลงได้ทุกวัน พร้อมทั้งเติบโตในทุกบริบทของชีวิตอย่างมั่นคง

แหล่งข้อมูล
ทักษะด้านสารสนเทศ สื่อ และเทคโนโลยี สำหรับการเรียนรู้แห่งศตวรรษที่ 21 
Phenomenal Learning from Finland – สมรรถนะที่ 5 ทักษะด้านเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร (ICT)