สิทธิและหน้าที่ของนักเดินทางต่างประเทศ

การเดินทางทั้งใน และต่างประเทศ เป็นประสบการณ์ที่น่าตื่นเต้น แต่เพื่อให้การเดินทางเป็นไปอย่างราบรื่น นักเดินทางทุกคนควรเข้าใจสิทธิ และหน้าที่ของตนเอง ตามหลักกฎหมายการเดินทาง โดยเฉพาะ กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ที่เกี่ยวข้องกับนักเดินทาง ซึ่งครอบคลุมเรื่องการคุ้มครองผู้บริโภค ประกันภัยการเดินทาง และกฎหมายศุลกากรที่ต้องปฏิบัติตาม

สิทธิของนักเดินทางที่ควรรู้

การเดินทางทั้งในประเทศ และต่างประเทศเต็มไปด้วยความท้าทาย นักเดินทางทุกคนควรทราบ สิทธิของตนเอง เพื่อให้ได้รับการคุ้มครองอย่างเหมาะสม และสามารถรับมือกับสถานการณ์ไม่คาดฝันได้ หากคุณเข้าใจ สิทธิของนักเดินทางตามกฎหมาย คุณจะสามารถเรียกร้องความเป็นธรรม และป้องกันการถูกเอาเปรียบจากสายการบิน โรงแรม หรือผู้ให้บริการท่องเที่ยวอื่น ๆ ได้ สิทธิของนักเดินทางที่ควรรู้ ดังนี้

1. สิทธิในการได้รับข้อมูลที่ถูกต้องและครบถ้วน

- นักเดินทางมีสิทธิได้รับข้อมูลเกี่ยวกับเงื่อนไขการเดินทาง เช่น ตั๋วเครื่องบิน โรงแรม การขนส่ง ประกันภัยการเดินทาง และเอกสารที่จำเป็น

- ข้อมูลเกี่ยวกับข้อกำหนดของแต่ละประเทศ เช่น วีซ่า กฎศุลกากร หรือข้อจำกัดในการนำเข้าสินค้า

- การแจ้งเตือนเกี่ยวกับ การเปลี่ยนแปลงเที่ยวบิน นโยบายการยกเลิก หรือค่าธรรมเนียมเพิ่มเติม

กฎหมายที่เกี่ยวข้อง : กฎหมายคุ้มครองผู้บริโภค และกฎหมายว่าด้วยการท่องเที่ยว

2. สิทธิในการขอคืนเงินหรือเปลี่ยนแปลงการเดินทาง

- หากสายการบินยกเลิกเที่ยวบิน นักเดินทางมีสิทธิขอคืนเงิน ค่าตั๋วเต็มจำนวน หรือขอเปลี่ยนเป็นเที่ยวบินใหม่โดยไม่เสียค่าใช้จ่าย

- โรงแรม และที่พักบางแห่งมีนโยบายให้ ยกเลิกการจองฟรี ภายในระยะเวลาที่กำหนด

- หากมีปัญหากับบริษัททัวร์ เช่น การไม่ให้บริการตามที่ตกลง นักเดินทางสามารถเรียกร้องค่าชดเชยได้

กฎหมายที่เกี่ยวข้อง : กฎหมายคุ้มครองผู้บริโภค และกฎหมายว่าด้วยการให้บริการขนส่งสาธารณะ

3. สิทธิในการร้องเรียนเมื่อถูกเอาเปรียบ

- นักเดินทางสามารถร้องเรียนต่อหน่วยงานที่เกี่ยวข้องหากพบว่าถูกหลอกลวงหรือถูกเอาเปรียบ

- หน่วยงานที่รับเรื่องร้องเรียน เช่น สำนักงานคุ้มครองผู้บริโภค กรมการท่องเที่ยว สถานทูต หรือหน่วยงานกำกับดูแลธุรกิจท่องเที่ยวของประเทศนั้น ๆ

- สิทธิในการดำเนินคดีตามกฎหมาย หากถูกโกงโดยบริษัททัวร์ โรงแรม หรือสายการบิน

กฎหมายที่เกี่ยวข้อง : กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ และกฎหมายคุ้มครองผู้บริโภค

4. สิทธิในการได้รับความช่วยเหลือจากสถานทูตไทยในต่างประเทศ

- หาก พาสปอร์ตหาย ถูกจับกุม หรือเจ็บป่วยรุนแรง นักเดินทางสามารถติดต่อ สถานเอกอัครราชทูตไทยหรือสถานกงสุลไทย ในประเทศนั้น ๆ

- สถานทูตสามารถช่วยเหลือในกรณีต่อไปนี้

- ออกเอกสารหนังสือเดินทางชั่วคราว (Emergency Travel Document)

- ให้คำแนะนำด้านกฎหมาย และช่วยติดต่อทนายความ

- ช่วยประสานงานส่งตัวกลับประเทศไทยหากเกิดเหตุฉุกเฉิน

กฎหมายที่เกี่ยวข้อง : กฎหมายว่าด้วยงานกงสุล และกฎหมายว่าด้วยการคุ้มครองพลเมืองไทยในต่างประเทศ

5. สิทธิในการได้รับการรักษาพยาบาล และประกันภัยการเดินทาง

- หากนักเดินทางซื้อ ประกันภัยการเดินทาง จะมีสิทธิได้รับค่ารักษาพยาบาลหากเกิดอุบัติเหตุหรือเจ็บป่วย

- ในบางประเทศ เช่น กลุ่มประเทศ เชงเก้น (Schengen Visa) นักเดินทางต้องมี ประกันสุขภาพขั้นต่ำ 30,000 ยูโร จึงจะได้รับวีซ่า

- นักเดินทางควรตรวจสอบว่า ประเทศปลายทางมีระบบสาธารณสุขแบบไหน และนักท่องเที่ยวสามารถเข้ารับการรักษาได้หรือไม่

กฎหมายที่เกี่ยวข้อง : กฎหมายว่าด้วยประกันภัย และกฎหมายสุขภาพของประเทศปลายทาง

6. สิทธิในการปกป้องข้อมูลส่วนตัว

- นักเดินทางมีสิทธิให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เก็บรักษาข้อมูลส่วนตัวอย่างปลอดภัย

- หากสายการบิน โรงแรม หรือบริษัททัวร์ นำข้อมูลไปใช้โดยไม่ได้รับอนุญาต นักเดินทางสามารถร้องเรียนหรือดำเนินคดีตามกฎหมายได้

- การซื้อประกันภัยการเดินทาง หรือการกรอกข้อมูลขอวีซ่า ต้องระวังการรั่วไหลของข้อมูล

กฎหมายที่เกี่ยวข้อง : กฎหมายคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล (PDPA)

ตัวอย่างสถานการณ์จริงเกี่ยวกับสิทธิของนักเดินทาง

กรณีที่ 1 : สายการบินยกเลิกเที่ยวบินกะทันหัน

นักเดินทางจองตั๋วเครื่องบินไปยุโรป แต่สายการบินยกเลิกเที่ยวบินโดยไม่แจ้งล่วงหน้า นักเดินทางมีสิทธิขอคืนเงินเต็มจำนวน หรือขอเปลี่ยนไปเที่ยวบินอื่นโดยไม่เสียค่าใช้จ่าย

กรณีที่ 2 : นักเดินทางถูกโรงแรมปฏิเสธการเข้าพัก

นักเดินทางจองโรงแรมผ่านเว็บไซต์ แต่เมื่อไปถึงโรงแรมกลับถูกปฏิเสธการเข้าพัก นักเดินทางสามารถเรียกร้องค่าชดเชย หรือแจ้งหน่วยงานคุ้มครองผู้บริโภคเพื่อดำเนินการทางกฎหมาย

กรณีที่ 3 : กระเป๋าเดินทางสูญหายระหว่างการเดินทาง

นักเดินทางรับกระเป๋าไม่ครบจากสายการบิน และพบว่ากระเป๋าหาย นักเดินทางมีสิทธิเรียกร้องค่าชดเชยจากสายการบินตามข้อกำหนดของ อนุสัญญามอนทรีออล (Montreal Convention 1999)

หน้าที่ของนักเดินทางที่ต้องปฏิบัติ

นอกจากสิทธิแล้ว นักเดินทางต้องมี ความรับผิดชอบและปฏิบัติตามกฎหมายของประเทศปลายทาง เพื่อหลีกเลี่ยงปัญหาทางกฎหมาย

1. ปฏิบัติตามกฎหมายของประเทศที่เดินทางไป

- นักเดินทางต้องศึกษากฎหมายของประเทศที่ไป เช่น กฎเกี่ยวกับศุลกากร การนำเข้าสินค้า หรือข้อจำกัดเกี่ยวกับยาและเวชภัณฑ์

- หลีกเลี่ยงการกระทำที่ผิดกฎหมาย เช่น การพกพาของต้องห้าม หรือการละเมิดกฎหมายแรงงาน

2. รักษาทรัพย์สินและเอกสารการเดินทาง

- ต้องเก็บรักษา หนังสือเดินทาง วีซ่า และเอกสารสำคัญ ไว้ในที่ปลอดภัย

- ควรมีสำเนาเอกสารสำคัญเก็บไว้ในระบบออนไลน์ หรือฝากกับบุคคลที่ไว้ใจ

3. ปฏิบัติตามเงื่อนไขของประกันภัยการเดินทาง

- หากทำ ประกันภัยการเดินทาง นักเดินทางต้องเข้าใจขอบเขตความคุ้มครอง เช่น ค่ารักษาพยาบาล กรณีเที่ยวบินล่าช้า หรือกระเป๋าเดินทางสูญหาย

- ต้องแจ้งเหตุฉุกเฉินต่อบริษัทประกันภัยทันทีที่เกิดเหตุ

กฎหมายการเดินทางที่สำคัญ

เมื่อคุณเดินทางทั้งในประเทศ และต่างประเทศ กฎหมายการเดินทางเป็นสิ่งที่ ต้องศึกษา และปฏิบัติตาม เพื่อป้องกันปัญหาทางกฎหมาย ไม่ว่าคุณจะเป็นนักท่องเที่ยว นักธุรกิจ หรือผู้ที่เดินทางเพื่อการศึกษา การเข้าใจข้อกำหนดทางกฎหมายจะช่วยให้การเดินทางราบรื่น และสามารถปกป้องสิทธิของคุณได้  

กฎหมายการเดินทาง ครอบคลุมหัวข้อสำคัญ เช่น

1. กฎหมายเกี่ยวกับหนังสือเดินทาง และวีซ่า

หนังสือเดินทาง (Passport) และวีซ่า (Visa) เป็นเอกสารสำคัญที่ใช้ในการเดินทางข้ามประเทศ การไม่มีเอกสารที่ถูกต้องอาจทำให้คุณถูกปฏิเสธการเข้าประเทศ หรือถูกส่งกลับทันที

หนังสือเดินทาง

- หนังสือเดินทางต้องมีอายุเหลือไม่น้อยกว่า 6 เดือน นับจากวันเดินทาง

- ต้องไม่มีความเสียหาย เช่น หน้าข้อมูลฉีกขาด หรือเลอะหมึกจนอ่านไม่ได้

- หากพาสปอร์ตสูญหายในต่างประเทศ ควรแจ้งสถานทูตไทยประจำประเทศนั้นทันที

วีซ่า

- วีซ่าเป็นใบอนุญาตให้เข้าประเทศปลายทาง ซึ่งแต่ละประเทศมีข้อกำหนดที่แตกต่างกัน

- บางประเทศอนุญาตให้ เข้าประเทศโดยไม่ต้องขอวีซ่า (Visa-Free) แต่บางประเทศต้องขอ วีซ่าล่วงหน้า

- หากอยู่เกินกำหนด (Overstay) จะมีค่าปรับ และอาจถูกห้ามเข้าประเทศนั้นในอนาคต

กฎหมายที่เกี่ยวข้อง : พ.ร.บ.หนังสือเดินทาง พ.ศ. 2558 และกฎหมายตรวจคนเข้าเมืองของแต่ละประเทศ

2. กฎหมายศุลกากรและภาษีขาเข้า-ขาออก

การเดินทางระหว่างประเทศต้องปฏิบัติตาม กฎหมายศุลกากร เพื่อป้องกันปัญหาเรื่องของนำเข้า-ส่งออกที่ผิดกฎหมาย

สิ่งที่ต้องสำแดงต่อศุลกากร

- เงินสดหรือสิ่งของมีค่าที่มีมูลค่าเกิน 20,000 ดอลลาร์สหรัฐ หรือ 450,000 บาท (ต้องแจ้งศุลกากรตามข้อกำหนดของแต่ละประเทศ)

- สินค้าที่นำเข้าหรือส่งออก เช่น อาหารแปรรูป ยา สัตว์มีชีวิต หรือวัตถุโบราณ

- เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ และบุหรี่ มีข้อจำกัดในปริมาณที่นำเข้าประเทศ

ของต้องห้ามและของต้องจำกัด

- ยาเสพติด อาวุธปืน และวัตถุอันตราย ถือเป็นของต้องห้ามในทุกประเทศ

- สินค้าละเมิดลิขสิทธิ์ หรือของปลอม อาจถูกยึด และมีโทษปรับหรือจำคุก

- สินค้าบางประเภทต้องมีใบอนุญาต เช่น อาหารเสริม หรือสมุนไพรบางชนิด

กฎหมายที่เกี่ยวข้อง : พ.ร.บ.ศุลกากร พ.ศ. 2560 และกฎหมายศุลกากรของแต่ละประเทศ

3. กฎหมายเกี่ยวกับสิทธิของผู้โดยสารสายการบิน

หากเกิดปัญหาเกี่ยวกับ เที่ยวบินล่าช้า การยกเลิกเที่ยวบิน หรือกระเป๋าสูญหาย นักเดินทางมีสิทธิเรียกร้องค่าชดเชยจากสายการบิน

สิทธิของผู้โดยสาร

- หากเที่ยวบินถูกยกเลิก ผู้โดยสารมีสิทธิขอคืนเงินเต็มจำนวน หรือขอเปลี่ยนเที่ยวบินใหม่โดยไม่มีค่าใช้จ่าย

- กรณีเที่ยวบินล่าช้า เกิน 3 ชั่วโมง ผู้โดยสารสามารถขออาหาร น้ำดื่ม หรือที่พักฟรีจากสายการบิน

- หากกระเป๋าเดินทางสูญหาย หรือเสียหาย ผู้โดยสารสามารถเรียกร้อง ค่าชดเชยสูงสุด 1,288 SDR (ประมาณ 60,000 บาท) ตามอนุสัญญามอนทรีออล

กฎหมายที่เกี่ยวข้อง : อนุสัญญาว่าด้วยการขนส่งทางอากาศ (Montreal Convention 1999) และกฎหมายคุ้มครองผู้บริโภคของแต่ละประเทศ

4. กฎหมายเกี่ยวกับการเดินทางข้ามแดนและข้อจำกัดทางสุขภาพ

ในช่วงสถานการณ์พิเศษ เช่น การแพร่ระบาดของโรคบางชนิด หลายประเทศกำหนดข้อจำกัดในการเดินทาง เช่น

- ต้องแสดง ใบรับรองการฉีดวัคซีน (Vaccine Certificate) เช่น วัคซีนไข้เหลืองหรือโควิด-19

- ต้องแสดงผลตรวจ RT-PCR หรือ ATK ภายในระยะเวลาที่กำหนด

- ห้ามนำเข้า ยาบางประเภท ที่มีสารต้องห้ามตามกฎหมายของประเทศนั้น ๆ

กฎหมายที่เกี่ยวข้อง : กฎหมายสาธารณสุขระหว่างประเทศ และข้อกำหนดขององค์การอนามัยโลก (WHO)

5. กฎหมายเกี่ยวกับการนำเข้าสินค้า และของต้องห้าม

บางประเภท กฎหมายเกี่ยวกับการนำเข้าสินค้า และของต้องห้าม

ทศมีกฎหมายควบคุมการนำเข้าสินค้า เช่น ของที่เกี่ยวข้องกับวัฒนธรรม สัตว์ป่า และพืชคุ้มครอง

ของต้องห้ามในบางประเทศ

- งาช้าง และผลิตภัณฑ์จากสัตว์ป่า (ผิดกฎหมายในหลายประเทศ)

- ผลิตภัณฑ์แปรรูปจากพืชบางชนิด ที่อาจเป็นพืชต้องห้ามตามอนุสัญญาว่าด้วยการค้าระหว่างประเทศของสัตว์ป่า และพืชป่าที่ใกล้สูญพันธุ์ (CITES)

- สื่อหรือสิ่งพิมพ์ที่ขัดต่อศีลธรรม และกฎหมายของประเทศปลายทาง

กฎหมายที่เกี่ยวข้อง : กฎหมายว่าด้วยการค้าระหว่างประเทศของสัตว์ป่า (CITES) และกฎหมายศุลกากรของแต่ละประเทศ

การเดินทางไม่ว่าจะเป็นการเดินทางท่องเที่ยว การเดินทางเพื่อธุรกิจ หรือการศึกษาต่อ นักเดินทางควรเข้าใจสิทธิของนักเดินทาง หน้าที่ของนักเดินทาง และกฎหมายการเดินทาง ที่เกี่ยวข้องเพื่อให้การเดินทางราบรื่น

ข้อมูลอ้างอิง

กระทรวงการต่างประเทศ