ถือศีล กินเจ ความเชื่อด้านประเพณี ที่ขัดกับ หลักศาสนาพุทธหรือไม่ ? 

เมื่อถึงเทศกาลกินเจ หรือ ที่เรียกอย่างถูกต้องคือ "เทศกาลของการถือศีล กินเจ" มักเกิดคำถามมากมายกับชาวพุทธ ในด้านของการภาวนา ว่าสอดคล้องกับหลักพุทธศาสนาแท้้จริงหรือ ? มาดูคำตอบกันค่ะ 

ที่มาและความหมายของคำว่า เจ

ที่มาของความหมายของคำว่า เจ สอดคล้องกับการถือศีลอุโบสถ (ศีล 8) 

คำว่า "เจ" ในภาษาจีนทางพุทธศาสนาฝ่ายมหายาน มีความหมายว่า "อุโบสถ" เดิมหมายความว่า "การรับประทานอาหารก่อนเที่ยงวัน" 

ตามแบบอย่างของชาวพุทธที่รักษาอุโบสถศีล หรือรักษาศีล 8 ที่จะไม่รับประทานอาหารหลังเที่ยงวันไปแล้ว

แต่สำหรับพุทธนิกายมหายานนั้น การรักษาอุโบสถศีลจะรวมถึงการไม่รับประทานเนื้อสัตว์ด้วย เราจึงนิยมเรียกการไม่ทานเนื้อสัตว์รวมไปกับการกินเจ

แม้ว่าในปัจจุบันผู้ที่รับประทานอาหารทั้ง 3 มื้อ แต่ไม่กินเนื้อสัตว์ก็ยังคงเรียกว่า "กินเจ"

ดังนั้นความหมายของคนกินเจ ไม่เพียงแต่ไม่ทานเนื้อสัตว์ แต่ยังต้องดำรงตนอยู่ในศีลธรรมอันดีงาม มีความบริสุทธิ์ สะอาด ทั้งกาย วาจา ใจ

ธรรมะ เกี่ยวเนื่องกับเทศกาลกินเจ 

“คนเรามันไม่ได้วิเศษเพราะการกินผักกินเนื้อนะ แต่มันวิเศษด้วยการกินเพราะการพินิจพิจารณาโดยแยบคาย

อันผักหญ้าเนื้อนั้นมันไม่ได้รู้เรื่องดี เรื่องชั่ว เหมือนคนเรา จิตเราดอก" 

หลวงปู่มั่น ภูริทตฺโต เทศน์แก่พระอาจารย์อุ่น ธมฺมธโร ซึ่งเป็นลูกศิษย์ผู้ใหญ่ของท่าน

"ใครจะกินอะไรก็กินไป แต่ให้มีธรรมะ

คนกินเนื้อ ก็อย่าเห็นแก่ปากปากท้อง อย่าเห็นแก่ความเอร็ดอร่อยจนเกินไป อย่าถึงกับฆ่าเขากิน

ส่วนคนกินเจก็ให้เชื่อมั่นในข้อวัตรของตัวเอง

เห็นคนอื่นกินเนื้ออย่าไปโกรธเขา

รักษาตัวเราไว้ อย่าให้คิดอยู่ในการกระทำภายนอก"

หลวงปู่ชา สุภัทโท

วัดหนองป่าพง จ.อุบลราชธานี 

มารู้จักเทศกาลกินเจ เดือน 9 เทศกาลกินเจ (กิ้วอ่วงเจ) 

ช่วงเวลากินเจ   ประเพณีกินเจที่ชาวจีนเรียกกันว่า "เก้าอ๊วงเจ" หรือ "กิ้วอ๊วงเจ" แปลว่า "เจเดือน 9" เริ่มต้นในวันขึ้น 1 ค่ำ ถึง 9 ค่ำ เดือน 9 ตามปฏิทินจีน รวม 9 วัน 9 คืน ตรงกับเดือน 11 หรือเดือนตุลาคมของไทย (ตามปฏิทินสากล) 

เคารพสักการะพระราชาทั้ง 9 

"เก้าอ๊วง" หรือ "กิ้วอ๊วง" แปลว่า "พระราชา 9 องค์" หรือนพราชา หมายถึงผู้เป็นใหญ่ทั้ง 9 ความหมายถึง พระพุทธเจ้าทั้งหลายและพระโพธิสัตว์รวมทั้งสิ้น 9 องค์ สื่อถึง ดาวนพเคราะห์ทั้ง 9 ได้แก่ ดาวพระอาทิตย์ ดาวพระจันทร์  ดาวพระอังคาร ดาวพระพุธ ดาวพระพฤหัสบดี ดาวพระศุกร์ ดาวพระเสาร์ พระราหูและพระเกตุ

โดยจะกินเฉพาะอาหารเจ อันได้แก่ เป็นอาหารที่ปรุงขึ้นมาจากพืชผักธรรมชาติล้วนๆ ไม่มีเนื้อสัตว์ปน และที่สำคัญต้องไม่ปรุงด้วย ผักฉุนทั้ง 5 อัน ได้แก่ กระเทียม หัวหอม หลักเกียว กุ้ยฉ่าย ใบยาสูบ เนื่องจากผักดังกล่าวเหล่านี้เป็นผักที่มี รสหนัก กลิ่นเหม็นคาวรุนแรง นอกจากนี้ยังมีพิษทำลายพลังธาตุทั้ง 5 ในร่างกาย เป็นเหตุให้อวัยวะหลักสำคัญภายในทั้ง 5 ทำงานไม่ปกติ ก่อราคะกำหนัด

ไหว้สักการะ ทำสมาธิ ภาวนา แผ่เมตตาจิตให้สรรพสัตว์ 

โดยจะมีการแต่งกายชุดขาว สื่อถึงกายใจ ที่สะอาดบริสุทธิ์ นำดอกไม้ ธูปเทียน กระดาษเงิน กระดาษทอง ทำเป็นรูปเสื้อผ้า หมวก รองเท้า ฯลฯ ไปถวายสักการะ พระพุทธเจ้าและพระโพธิสัตว์ ที่โรงเจ จากนั้น ทำสมาธิ ภาวนาแผ่เมตตาจิต ให้สัพพะสัตว์ ทั้งปวง จากนั้นจะมีการแจกทานต่าง ๆ ให้ผู้ยากไร้ 

นานาประโยชน์ของการกินเจ ในมุมมองทางศาสนา และสุขภาพ

- บังเกิดเมตตาจิต 

เกิดความสงบ สุขุม เยือกเย็น อารมณ์ไม่ฉุนเฉียว ไม่หุนหันพลันแล่น โมโหง่าย ฝึกเพิ่มพูนบารมี ธรรมสูงขึ้นเรื่อยๆ

- ทำให้มีสติมั่นคง มีสมาธิแน่วแน่ ไม่ประมาทเลินเล่อ

เป็นประโยชน์ต่อการดำเนิน ชีวิตและการทำงาน สามารถรอดพ้นจากภัยต่างๆ เช่น ภัยธรรมชาติ ภัยจากสัตว์ ภัยจากเคราะห์กรรม เมื่อวิญญาณออกจาก ร่าง ก็จะไปสู่ภพภูมิที่ดี

- หยุดการทำบาป ตัดเวรกรรมที่ผูกพัน ทำให้ไม่เกิดการอาฆาตพยาบาท

ทำให้ปราศจากศัตรูทั้งมนุษย์และสัตว์ที่คิดมุ่งร้ายตามจองเวร

- อาหารที่ประกอบด้วยผักต่าง ๆ ทำให้ร่างกายสามารถขับถ่ายของเสียออกได้ง่าย 

ทำให้ไม่มีสารพิษตกค้างอยู่ภายใน สารอาหารที่มีคุณค่าในพืชผักและผลไม้จะช่วยให้ระบบขับถ่ายและการย่อยเป็นปกติ

- เมื่อรับประทานเป็นประจำ มีผิวพรรณสดชื่นผ่องใส
นัยน์ตาแจ่มใสไม่พร่ามัวร่างกายแข็งแรง รู้สึกเบาสบายไม่อึดอัด  
- ลดความเสี่ยงจากความเจ็บไข้ได้ป่วย โดยเฉพาะโรคที่รุนแรงหรือเรื้อรัง เช่น โรคมะเร็ง โรคหัวใจ ความดันโลหิตสูง เส้นเลือดตีบ ไขมันอุดตันในเส้นเลือด โรคไต ไขข้ออักเสบ โรคเก๊าส์ โรคเบาหวานฯลฯ โดยเฉพาะอย่างยิ่งโรคที่เกี่ยวกับระบบขับถ่าย ย่อยอาหารและทางเดินอาหาร เช่น โรคริดสีดวงทวาร มะเร็งในกระเพาะและลำไส้ โรคกระเพาะ อาหารไม่ย่อย 

- สิ่งไม่ดีจะถูกขับออกไป ความรู้สึกขุ่นมัว มืดมนจะหมดไป หลังจาก ถือศีล กินเจ ทำสมาธิ ภาวนาแผ่เมตตาให้สรรพสัตว์ ต่อเนื่องกัน เป็นระยะเวลานาน ๆ ความสดใสจะปรากฏขึ้นในจิตใจ และถ่ายทอดออกไปสู่ใบ หน้าให้มีความสะอาดสดใส

- เชื่อว่า การแผ่เมตตา อุทิศส่วนกุศลอย่างต่อเนื่อง ทำให้ผู้ที่กินเจ รวมทั้งครอบครัวและบุตรหลาน และคนในปกครองจะเกิดความรุ่งเรืองในชีวิต มีเหตุให้เกิดแต่เหตุที่ดี ปราศจากการทำร้ายรบราฆ่าฟัน ไม่มุ่งร้ายทำลายชีวิตซึ่งกัน และกัน

- ทำให้จิตใจสะอาดไม่ฟุ้งซ่าน จิตใจที่สะอาดทำให้มองเห็นกายอันแท้จริง ส่งเสริมเมตตา และอภัยทาน หากผู้ถือศีล กินเจ สามารถปฏิบัติน้อมนำสู่ ศีล สมาธิ ปัญญา ต่อเนื่อง ก็จะเจริญทางธรรมได้ดี 

- เทวดาและสิ่งศักดิ์สิทธิ์ให้ความคุ้มครองอารักขาไม่ให้สิ่งเลวร้ายหรือวิญญาณชั้นต่ำเข้ามาทำร้าย

การปฏิบัติตัว ในช่วงเทศกาลกินเจ

เมื่อตั้งมั่นที่จะปฏิบัติศีลและกินเจ ในช่วงเทศกาลกินเจ 9 วัน 9 คืนนี้แล้ว ก็ควรจะศึกษาข้อห้ามต่างๆ ที่บัญญัติไว้เพื่อเป็นแนวทางในการปฏิบัติตัว โดยทั่วไปแล้วจะมีข้อปฏิบัติดังนี้

• งดเว้นเนื้อสัตว์ หรือทำอันตรายต่อสัตว์ 
• งด นม เนย หรือน้ำมันที่มาจากสัตว์ 
• งดอาหารรสจัด หมายถึง อาหารรสเผ็ดมาก เค็มมาก หวานมาก เปรี้ยวมาก 
• งดผักกลิ่นฉุน 5 ชนิด คือ กระเทียม หัวหอม หลักเกียว กุยช่าย ใบยาสูบ รวมทั้งเครื่องเทศที่มีกลิ่นฉุน 
• รักษาศีล 5 เคร่งครัด โดยจะละเว้นการมีเพศสัมพันธ์เด็ดขาด 
• รักษาจิตใจให้บริสุทธิ์ รักษาอารมณ์ให้คงที่ งดการโกรธ โทสะ ขุ่นมัว 
• ทำบุญ ทำทาน บางคนที่เคร่งอาจนุ่งขาว ห่มขาว

ตลอด 10 วันของเทศกาลกินเจ จะมีพิธีการอะไรบ้าง 

วันแรก 

แต่ละศาลเจ้าก็จะดูฤกษ์ยามว่า จะเชิญเจ้ามาเวลาไหน แต่ไม่เกินเที่ยงวัน

โดยใช้ "ปวย" 2 อันเสี่ยงทายโดยการโยน 2 ครั้ง หาก 1 อันหงาย 1 อันคว่ำ แสดงว่า เจ้าทั้ง 9 ได้เสด็จลงมาแล้ว การกินเจจะเริ่มขึ้น

แต่คนส่วนใหญ่มักทานกันล่วงหน้าเพื่อล้างท้อง  ปกติ จะมีการล้างท้องล่วงหน้า 3 วันก่อน เจ้ามา เพื่อให้แน่ใจว่า วันที่เจ้ามา จะสะอาดทั้งกาย ใจ ไม่มีเนื้อสัตว์ตกค้าง แม้แต่ในลำไส้ ซึ่งก็สอดคล้องกับทางวิทยาศาสตร์ที่ว่า ลำไส้มนุษย์ใช้เวลาประมาณ 3 วัน ในการขับสิ่งสกปรกออกจากลำไส้

เช้าวันที่สอง 

จะมีการจุดธูปขนาดใหญ่ ตั้งเครื่องเซ่นและเผาไม้หอม เพื่อบูชาเจ้าประจำอ๊าม  

หลังพิธีการกินเจ หรือชาวภูเก็ตเรียก "การกินผัก" ผ่านไป 3 วัน จะถือว่าตัวเองมีความสะอาดแล้ว หรือเรียกว่า "เช้ง" ในตอนค่ำมีพิธีการเชิญเจ้าเข้าทรงอีก 2 องค์ คือ "ลำเต้า" เจ้าผู้สำรวจคนเกิด และ "ปักเต้า" เจ้าผู้สำรวจคนตาย และทำพิธี "ปั้งกุ้น" หรือพิธีปล่อยพระ หรือการจัดทหารของเจ้าไปรักษาศาลเจ้าทั้ง 5 ทิศ เพื่อป้องกันสิ่งชั่วร้าย และภูตผีมาทำลายพิธี ความสนุกสนานเริ่มขึ้นตรงนี้ เมื่อการเชิญทหารเต็มไปด้วยร่างทรงของตัวละคร อาทิ เห้งเจีย บู๊สง เป็นต้น 

 วันที่สี่ 

เป็นวันที่คนส่วนใหญ่จะมาไหว้เจ้า วันนี้ศาลเจ้าต่าง ๆ จะเนืองแน่นไปด้วยผู้คน 

วันที่เจ็ด 

จะเริ่มพิธีบูชาดาว เพื่อขอความเป็นสิริมงคล รักษาโรคภัยไข้เจ็บ เป็นอีกวันหนึ่งที่มีการไหว้เจ้า แต่วันนี้สำคัญกว่าวันที่สี่ เรียกว่า "ไหว้เจ้าใหญ่" ในวันนี้จะมีการซื้อเต่า, ปลาไหล, นก ฯลฯ มาไหว้ด้วย 

วันที่แปด 

วันนี้จะมีการลอยกระทง คล้ายการลอยกระทงของคนไทย เพื่อขอบคุณเจ้าแม่คงคาที่ให้น้ำใช้ น้ำดื่ม และให้สิ่งไม่ดีลอยไปตามน้ำ

วันที่เก้า 

ช่วงเช้าจะมีพิธีทำทาน หรือเรียกว่า "ซิโกว" เป็นการให้ทานแก่ผีไม่มีญาติ

ตอนกลางคืนจะมีแห่มังกร, สิงโต, ขบวนของเด็กที่จัดเพื่อเป็นสีสัน  

ขณะที่จังหวัดภูเก็ตจะมีพิธีศักดิ์สิทธิ์ คือ พิธี "โก้ยโห้ย" หรือพิธีลุยไฟสะเดาะเคราะห์ ม้าทรง หรือเจ้าจะเดินผ่านกองไฟ ที่มีถ่านร้อนแดงเป็นระยะทางกว่า 2 ฟุต และตามด้วยผู้ที่ถือศีลกินเจที่มีความมั่นใจว่าตัวเองสะอาดแล้ว ก็สามารถร่วมลุยไฟได้ด้วยเช่นกัน ในตอนกลางคืนจะมีพิธีปีนบันไดมีด สูงประมาณ 12 เมตร และจบลงที่ยามดึกของคืนวันที่ 9 จะมีการแห่พระไปส่งทะเลบริเวณสะพานหิน และนำเสาโกเต้งลง ดับโคมไฟทั้ง 9 เป็นเสร็จพิธีกินเจที่ภูเก็ต 

วันที่สิบ 

เป็นวันส่งเจ้ากลับ