26,723 Views
Favorite
ปฐมเทศนา เทศนาธรรมแรกขององค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้า คือ "ธัมมจักกัปปวัตตนสูตร แปลว่า สูตรของการหมุนวงล้อแห่งพระธรรมให้เป็นไป"
ทรงแสดงครั้งแรกในวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8 หรือ วันอาสาฬหบูชา ซึ่งพบว่า หลังจากพระองค์ตรัสเทศนาธัมมจักกัปปวัตตนสูตรแก่ปัญจวัคคีย์ภิกษุทั้ง 5 แล้ว ก็มิได้ตรัสแสดงสูตรนี้อีกเลย
โดยตลอดระยะเวลา 45 พรรษาแห่งการตรัสเทศนาเผยแผ่พระศาสนานั้น ล้วนแต่ทรงแสดงธรรมกถา ขยายความแห่งปฐมเทศนา ในแต่ละหมวดโดยเอกเทศ
ปฐมเทศนาหรือ ธัมมจักกัปปวัตตนสูตร เปรียบประดุจธรรมราชรถ ซึ่งพระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงปรารถนาจะใช้บรรทุกเวไนยสัตว์ทั้งหลายออกจากห้วงวัฏสงสาร
โดยมีพระพุทธองค์ทรงเป็นสารถี ส่วนประกอบสำคัญประการหนึ่งที่จะทำให้รถแล่นไปสู่ที่หมายก็คือ ล้อรถ หรือที่เรียกว่า “จักร” นั่นเอง ดังนั้น ล้อแห่งธรรมราชรถจึงได้ชื่อว่า “จักรธรรม” หรือ “ธรรมจักร”
ตามธรรมดา “ล้อ” หรือ “จักร” ย่อมประกอบด้วยส่วนสำคัญ ๓ ส่วน คือดุม กำ และ กง
ส่วน “จักรธรรม” นี้ ทรงอุปมาเปรียบ โพธิปักขิยธรรมเป็นดุม - ปฏิจจสมุปบาทธรรมเป็นกำ - อริยสัจ ๔ เป็นกง
ซึ่งเป็นข้อปฏิบัติที่
- ไม่เอียงไปทาง กามสุขัลลิกานุโยค อันเป็นการประกอบตนแสวงหาความสุขจากกามคุณทั้ง 5
- ไม่เอียงไปทางอัตตกิลมถานุโยค อันเป็นการทรมานตนโดยหาประโยชน์มิได้
ซึ่งข้อปฏิบัติทางสายกลาง คือ มัชฌิมาปฏิปทา นี้ เป็นข้อปฏิบัติอันกระทำเครื่องเห็น (ดวงตา) และเครื่องรู้ (ญาณ) ให้เป็นปกติ เป็นไปเพื่อความสงบระงับ เพื่อความรู้ยิ่ง เพื่อความรู้พร้อม หรือ รู้ดี เพื่อความดับตัณหา เพื่อพ้นไปจากข้าศึก คือ กิเลส เป็นทางของพระอริยเจ้า
อริยสัจ 4 ได้แก่ ความเกิด ความแก่ ความตาย ความได้พบกับสิ่งที่ไม่เป็นที่รัก ความพลัดพรากจากสิ่งอันเป็นที่รัก ปรารถนาสิ่งใดแล้วไม่ได้สิ่งนั้น
ว่าโดยย่อ อุปาทานในขันธ์ 5 เป็นทุกข์
ได้แก่ "ตัณหา" ความทะยานอยาก อันทำให้เกิดอีกความกำหนัด เพลิดเพลินในอารมณ์ ได้แก่
- กามตัณหา ความทะยานอยากในกาม
- ภวตัณหา ความทะยานในภพ
- วิภวตัณหา ความทะยานอยากในความไม่มีภพ
คือ วิราคะ สละ ดับ ปล่อยไป ไม่พัวพัน โดยการดับตัณหาด้วยอริยมรรค
ได้แก่ อริยมรรคมีองค์ 8
ญาณทัสนะในอริยสัจ 4 อันมีรอบ 3 อาการ 12 ของพระพุทธเจ้านั้นหมดจดดีแล้ว พระองค์จึงทรงกล้ายืนยันว่า พระองค์ตรัสรู้พระสัมมาสัมโพธิญาณอันยอดเยี่ยมทั้งในโลกมนุษย์ เทวโลก มารโลก พรหมโลก ในหมู่สัตว์ หมู่สมณะ พราหมณ์ เทวดา และมนุษย์ อาสวกิเลสของพระองค์ไม่กลับกำเริบขึ้นอีกแล้ว พระชาตินี้เป็นที่สุด จะมีภพใหม่อีกก็หาไม่
จากหลักฐานอันมีปรากฏอยู่นั้น พบว่าพระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสเทศนาธัมมจักกัปปวัตตนสูตรแก่ปัญจวัคคีย์ภิกษุทั้ง 5 เป็นปฐมแล้ว มิได้ตรัสแสดงสูตรนี้อีกเลยตลอดระยะเวลา 45 พรรษาแห่งการตรัสเทศนาเผยแผ่พระศาสนานั้น ล้วนแต่ทรงแสดงธรรมกถาขยายความแห่งปฐมเทศนาในแต่ละหมวดโดยเอกเทศ
ยํ กิญฺจิ สมุทยธมฺมํ สพฺพนฺตํ นิโรธธมฺมนฺติ 
