ศาสนาและความเชื่อของไทย

      พุทธศาสนาเข้ามาในสังคมไทยก่อนสมัยสุโขทัยแล้ว ประวัติศาสตร์พูดถึงความเชื่อ พิธีกรรม และการปฏิบัติศาสนาที่ผสมผสานระหว่างพุทธศาสนา ความเชื่อแบบพราหมณ์ และความเชื่อเรื่องผีซึ่งจะสังเกตจากความเชื่อและพิธีกรรมต่าง ๆ ที่ยังมีอยู่มากโดยเฉพาะในชนบท  

      ขวัญเป็นความเชื่อที่มาจากพราหมณ์ซึ่งเป็นความเชื่อเกี่ยวกับชีวิต มีพิธีบายศรีสู่ขวัญเพื่อให้คนมีสุขภาพดี มีความสัมพันธ์กันแน่นแฟ้น เมื่อพูดถึงวิญญาณมักคิดถึงคนที่ตายไปยังมีวิญญาณเหลืออยู่ในขณะที่ในทางพุทธศาสนา คำว่า วิญญาณเป็นเพียงการรับรู้  เทวดาเป็นสิ่งที่อยู่บนสวรรค์และอาศัยอยู่ในธรรมชาติ เช่น ต้นไม้ ป่าเขา ถ้าเป็นผีคนก็คิดถึงวิญญาณที่ไม่ดีหรือคนตายที่ยังไม่ได้ไปผุดไปเกิด ยังเร่ร่อนอยู่ ผีมีอิทธิพลต่อชีวิตมนุษย์ คนเจ็บไข้ได้ป่วยอาจจะถูกผีทำต้องการไล่ผีหรือมีพิธีเพื่อให้ผีพอใจ มีการถวายหมูเห็ดเป็ดไก่เป็นเครื่องบูชา ผีมีอยู่ทั่วไปทั้งผีดีและผีร้าย ผีปู่ย่า ผีปู่ตา ผีบ้าน ผีเรือน ผีไร่ ผีนา ผีป่า และผีร้ายอื่น ๆ ตามวัฒนธรรมของแต่ละแห่ง 
      ความเชื่อที่ผสมผสานอยู่ด้วยกันทั้งพุทธ พราหมณ์ และผี ดูมีความกลมกลืนในวิถีชีวิตของชาวบ้านไม่มีความขัดแย้งกันเป็นการเสริมซึ่งกันและกันมากกว่ามีการจัดความสำคัญและหน้าที่ของคน ในการปฏิบัติ มีหมอขวัญทำพิธีทางพราหมณ์ มีหมอธรรม หมอส่อง หมอลำผีฟ้าทำพิธีทางผี มีพระสงค์ทำพิธีกรรมทางพุทธศาสนา 

      งานบุญประเพณีต่าง ๆ แสดงให้เห็นการผสมผสานระหว่างความเชื่อทั้งสาม เช่น งานบุญบั้งไฟทางภาคอีสานเป็นพิธีกรรมขอฝนจากแถนซึ่งเชื่อว่าเป็นผู้สร้างโลกและสามารถดลบันดาลให้เกิดฝนได้  พิธีกรรมนี้เริ่มจากวัดมีการนำบั้งไฟไปไว้ที่วัด  มีพิธีซึ่งพระสงฆ์ พราหมณ์ และชาวบ้านทำร่วมกัน ซึ่งโดยปกติแล้วพระสงฆ์จะไม่ร่วมพิธีกรรมเกี่ยวกับผีแต่มีหลายหมู่บ้านที่มีเรือนผีและศาลพระภูมิในบริเวณวัดแต่อยู่นอกอุโบสถซึ่งถือว่าเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์สูงสุดทางพุทธศาสนา  โดยปกติแล้วความเชื่อทั้งสามรูปแบบจะมีหน้าที่แตกต่างกันไป ชาวบ้านไปทำบุญที่วัดไปฟังเทศน์ฟังธรรมและร่วมพิธีกรรมทางศาสนา แต่เมื่อทำพิธีสู่ขวัญก็ไปหาพราหมณ์  ถ้าหากเจ็บไข้ได้ป่วยก็หาหมอธรรม หมอส่อง หมอลำผีฟ้า ซึ่งทำหน้าที่สัมพันธ์กับผี