ข้าวฟ่าง

เมื่อชูชกเฒ่าจะเดินทางไปทูลขอกัณหา ชาลี จากพระเวสสันดร นางอมิตตดาได้เตรียมเสบียงอาหาร สำหรับเดินทางไกลไปในกลางป่า อาหารในย่ามของชูชกนั้น มีบรรยายไว้ในหนังสือมหาเวสสันดรชาดก ว่าดังนี้

"...ทุกสิ่งสรรพ์ เสร็จสรรพ สำหรับจะเดินทาง ทั้งลูกเดือย ข้าวฟ่างต่างๆ ไม่อย่างเดียว ข้าวเหนียว ข้าวเจ้า ข้าวเม่า ข้าวพอง เป็นของเดินทาง ถั่วงาสาคูข้าวตูข้าวตาก หลาก ๆ ไม่น้อย ที่ใส่น้ำอ้อย อร่อยดีล้ำ น้ำผึ้งหวานฉ่ำ น้ำตาลหวานเฉื่อย เหนื่อยๆ แก้ร้อน ผ่อนลงถุงไถ้..."

ข้าวฟ่างเป็นพืชพวกเดียวกับข้าว ข้าวโพด หญ้า และไม้ไผ่ 

ข้าวฟ่างมีมากมายหลายชนิด 

คนเรารับประทานข้าวฟ่าง โดยนำเมล็ดมาหุงต้ม 

บางครั้งเรานำเมล็ดมาคั่วให้แตกพองเหมือนข้าวโพดคั่ว 

บางครั้งนำมาคั่วให้หอมแล้วชงน้ำร้อนไว้ดื่มกิน 

แม่บ้านเปียกข้าวฟ่างเป็นขนมเหมือนข้าวเหนียวเปียก 

ข้าวฟ่างชนิดหนึ่ง ลำต้นมีน้ำหวานใช้ทำน้ำตาลและหมักทำเหล้า ทำแอลกอฮอล์

นก ไก่ วัว ควาย และสัตว์อื่น ๆ บางชนิด ก็ชอบกินเมล็ดข้าวฟ่าง

ใบและลำต้นของข้าวฟ่างก็มีประโยชน์ นำมาเป็นอาหารสัตว์ได้

ช่อรวงข้าวฟ่างที่ก้านยาว ๆ เมื่อนวดเอาเมล็ดออกแล้ว เรานำมาทำเป็นไม้กวาด และแปรงทาสีได้

ประเทศไทยส่งเมล็ดข้าวฟ่างเป็นสินค้าออก ไปขายให้ประเทศอื่น

ข้าวฟ่างจึงเป็นพืชที่มีประโยชน์มาก 

เด็ก ๆ เคยเห็น และเคยรับประทานข้าวฟ่างบ้างหรือเปล่า 

หากไม่เคย ลองขอความช่วยเหลือจากผู้ใหญ่ให้ซื้อหาข้าวฟ่าง มาคั่วหรือทำขนม

หรืออีกวิธีหนึ่ง เด็ก ๆ ควรหัดอ่านหนังสือให้เก่ง แล้วเปิดอ่านหาความรู้เรื่องข้าวฟ่างในหน้าต่อไป

-------------------------------------------------------------

        ข้าวฟ่างเป็นพืชตระกูลหญ้าชนิดหนึ่ง เช่นเดียวกับข้าว ข้าวโพด ไม้ไผ่ และหญ้าต่าง ๆ สภาพดินฟ้าอากาศในประเทศไทย เหมาะกับการปลูกข้าวฟ่างเกือบทุกภาค ยกเว้นภาคใต้ แม้ดินจะแห้งแล้ง และอากาศร้อนอย่างในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ข้าวฟ่างก็ขึ้นได้ ส่วนภาคเหนือ และภาคกลางที่ฝนตกพอควร และดินอุดมสมบูรณ์ เกษตรกรสามารถเพาะปลูกข้าวฟ่างได้ผลดีมาก

        เกษตรกรปลูกข้าวฟ่างเป็นพืชรองหลังจากเก็บเกี่ยวพืชชนิดอื่น เช่น ข้าวโพด เมื่อไถกลบซากพืชอื่น หรือตอซังข้าวโพดแล้ว เกษตรกรก็หว่าน หรือโรยเมล็ดพันธุ์ข้าวฟ่างลงไป เมื่อต้นข้าวฟ่างเติบโต เกษตรกรต้องใส่ปุ๋ย และกำจัดวัชพืช พ่นสารเคมีกำจัดโรค เชื้อรา และแมลงที่มาทำลายต้น ใบ และช่อรวง ข้าวฟ่างบางชนิด เมื่อออกช่อ ออกเมล็ดเก็บเกี่ยวแล้ว ต้นก็ตาย แต่บางชนิด เมื่อ
เก็บเกี่ยวแล้ว ตัดต้นทิ้งไว้ ก็แตกหน่อเป็นต้นใหม่ ออกช่อรวง เก็บเกี่ยวผลิตผลได้อีกครั้งหนึ่ง

        ข้าวฟ่างมีหลายชนิด แต่แบ่งออกเป็น ๒ ประเภทใหญ่ ๆ คือ ข้าวฟ่างพันธุ์แท้ และข้าวฟ่างลูกผสม เมล็ดข้าวฟ่างมีหลายสี บางชนิดมีสีออกเหลือง สีขาวนวล สีน้ำตาล และสีแดง ข้าวฟ่างที่นิยมปลูกกันในประเทศไทย ได้แก่ ข้าวฟ่างเมล็ด ใช้เก็บเกี่ยวเมล็ดมาเป็นอาหารของคนและสัตว์
ข้าวฟ่างบางชนิด เช่น ข้าวฟ่างหวาน มีลำต้นที่มีรสหวานเหมือนอ้อย สามารถนำมาหีบเอาน้ำหวานมาทำน้ำตาล หมักเป็นแอลกอฮอล์ได้ ชนิดที่เมล็ดมีรสขมฝาดก็ใช้หมักทำเบียร์ได้ด้วย

กล่าวกันว่า ข้าวฟ่างไม่ใช่พืชพื้นเมืองของไทย แหล่งกำเนิดของข้าวฟ่าง มาจากแอฟริกา แล้วแพร่หลายไปยังอินเดีย ยุโรป และอเมริกา โดยชาวเรือนำมาเป็นเสบียงอาหาร ส่วนในประเทศไทยนั้น สันนิษฐานว่า ชาวเขาเป็นผู้นำเข้ามา เพื่อใช้คั่วเป็นเสบียงอาหาร หากพิจารณาจากวรรณคดี
มหาเวชสันดรชาดก ซึ่งแต่งในสมัยต้นรัตนโกสินทร์ และมีกล่าวถึงข้าวฟ่างในกัณฑ์ชูชก แสดงว่า
คนไทยรู้จักปลูกข้าวฟ่างมานานกว่า ๒๐๐ ปีแล้ว

        ข้าวฟ่างเป็นธัญพืชที่ใช้ประโยชน์ได้ทั้งลำต้น ใบ ช่อรวง และเมล็ด เมล็ดข้าวฟ่างเป็นอาหารของคน ที่สามารถนำมาปรุงได้หลายวิธี ทั้งหุง ต้ม คั่ว กวนทำขนม นอกจากนี้ลำต้น ใบ และเมล็ดข้าวฟ่างยังใช้ทำอาหารสัตว์ได้อีกด้วย ประเทศไทยส่งเมล็ดข้าวฟ่างเป็นสินค้าออกไปยังประเทศเพื่อนบ้าน เพื่อใช้ในอุตสาหกรรมผลิตอาหารสัตว์ แป้งข้าวฟ่างใช้ในอุตสาหกรรมไม้อัด
กาว กระดาษ และผ้า ช่อรวงข้าวฟ่างบางชนิดที่ก้านยาว เมื่อนวดเมล็ดออกหมดแล้ว ใช้ทำไม้กวาด และทำแปรงทาสีได้ จึงนับว่า ข้าวฟ่างเป็นพืชสำคัญ ที่เกษตรกรนิยมเพาะปลูก เพื่อเสริมรายได้ เพราะเป็นที่ต้องการของตลาด ทั้งในประเทศ และต่างประเทศ