จังหวะ

หมายถึง การแบ่งส่วนย่อยของทำนองเพลงซึ่งดำเนินไปโดยสม่ำเสมอทุก ๆ ระยะที่แบ่งนี้ คือ จังหวะ
จังหวะที่ใช้ในการบรรเลงดนตรีไทยแยกออกได้เป็น ๓ อย่าง คือ 
๑. การแบ่งระยะที่มีความรู้สึกอยู่ในใจแม้จะไม่มีสัญญาณอะไรตีเป็นที่หมายก็มีความรู้สึกแบ่งระยะได้อย่างสม่ำเสมอซึ่งจะกำหนดแบ่งระยะถี่หรือห่างอย่างไรก็แล้วแต่ถนัดอย่างนี้เรียกว่า "จังหวะสามัญ" หรือจังหวะทั่วไป 
๒. การกำหนดแบ่งระยะนั้นใช้เสียงฉิ่งที่ตีเป็นที่หมายเสียงที่ตีดัง "ฉิ่ง" เป็นจังหวะเบาและเสียงที่ตีดัง "ฉับ" เป็นจังหวะหนักซึ่งจังหวะหนักเป็นสำคัญกว่าจังหวะเบา 
๓. กำหนดเอาเสียงตีของตะโพนหรือสองหน้าหรือกลองแขกซึ่งเรียกว่า "หน้าทับ" เป็นที่หมายเมื่อตะโพนหรือสองหน้าหรือกลองแขกตีไปจบกระบวนครั้งหนึ่งก็กำหนดว่าเป็นจังหวะหนึ่งตีจบไป ๒ ครั้ง ก็ถือว่าเป็น ๒ จังหวะ ตีจบไปกี่ครั้งก็ถือว่าเป็นเท่านั้นจังหวะ จังหวะอย่างนี้เรียกว่า "จังหวะหน้าทับ"

ตับ 

หมายถึง เพลงหลาย ๆ เพลงที่นำมาร้องหรือบรรเลงติดต่อกันไปเหมือนอย่างปลาหลาย ๆ ตัวเอาไม้คาบให้เรียงติดกันก็เรียกว่าตับหรือใบจากหลา ๆ ใบนำมาเย็บให้เรียงติดกันก็เรียกว่าตับจากเพลงที่เรียงติดต่อกันเป็นตับนี้ยังแยกออกได้เป็น ๒ ชนิด คือ 

๑. ตับเพลง ได้แก่ เพลงที่นำมาร้องหรือบรรเลงติดต่อกันนั้นต้องเป็นเพลงอัตราเดียวกัน ๒ ชั้นก็ ๒ ชั้นทุกเพลง หรือ ๓ ชั้นก็ ๓ ชั้นทุก ๆ เพลงและทำนองที่ติดต่อกันได้สนิทสนมส่วนใจความของบทร้องอาจเป็นคนละเรื่องหรือคนละตอนก็ได้ไม่ถือเป็นสิ่งสำคัญ 
๒. ตับเรื่องเพลงที่นำมารวมร้องหรือบรรเลงติดต่อกันนั้นต้องมีบทร้องเป็นเรื่องเดียวกันและดำเนินไปโดยลำดับฟังได้ความเป็นเรื่องเป็นราวส่วนทำนองเพลงจะเป็นชั้นเดียว ๒ ชั้น หรือจะลักลั่นกันอย่างไรก็ได้ทั้งนั้นไม่ถือเป็นสิ่งสำคัญ

เถา 

คือเพลงที่เป็นเพลงเดียวกัน แต่มีอัตราลดหลั่นกันตามลำดับเช่น ๓ ชั้น ๒ ชั้น และชั้นเดียว อัตราที่ลดหลั่นกันนี้ต้องไม่น้อยกว่า ๓ อันดับ และต้องร้องหรือ บรรเลงติดต่อกัน โดยไม่เว้นระยะหรือมีเพลงอื่นมาแทรก เหมือนชามรูปเดียว กัน ๓ ขนาด มีใหญ่ กลาง และเล็ก นำมาซ้อนกัน หรือวางเรียงกัน ก็เรียกว่า เถา หรือ ๓ ใบเถา

ทาง 

คำนี้มีความหมายแยกได้เป็น ๓ ประการคือ 

๑. หมายถึงวิธีดำเนินทำนองโดยเฉพาะของเครื่องดนตรีแต่ละชนิด เช่น ทางระนาดเอก ทางระนาดทุ้ม ทางซอด้วง ทางจะเข้ซึ่งแต่ละชนิดก็มีวิธีดำเนินทำนองของตนต่าง ๆ กัน (ดูโน๊ตเปรียบเทียบกับเนื้อเพลงที่คำว่าเนื้อ) 
๒. หมายถึงวิธีดำเนินทำนองของเพลงที่แต่งขึ้นโดยเฉพาะ เช่น ทางของครูคนนั้นทางของครูคนนี้หรือทางเดี่ยวทางหมู่และทางกรอเป็นต้น 
๓. หมายถึงระดับเสียงที่บรรเลงซึ่งแต่ละทางเป็นคนละเสียงและมีชื่อเรียกเป็นที่หมายรู้กัน เช่น ทางเพียงออล่างทางในและทางกลางเป็นต้น

ทำนอง 

ได้แก่ เสียงสูง ๆ ต่ำ ๆ ซึ่งสลับสับสนกันและมีความสั้น ยาว หนัก เบา ต่าง ๆ แล้วแต่ความประสงค์ของผู้แต่ง 

เนื้อ 

คำนี้แยกความหมายออกได้เป็น ๒ อย่าง คือ 

๑. หมายถึง บทประพันธ์ที่เป็นถ้อยคำสำหรับร้องซึ่งเรียกเต็ม ๆ ให้ได้ความหมายชัดเจนขึ้นว่า "เนื้อร้อง" 
๒. หมายถึง ทำนองเพลงที่เป็นเนื้อแท้ คือ ทำนอง ที่มิได้ตกแต่งพลิกแพลงออกไปถ้าจะเรียกเต็ม ๆ ให้ได้ความหมายชัดเจนก็ต้องเรียกว่า "เนื้อเพลง" การตีฆ้องวงใหญ่ในวงปี่พาทย์โดยปกตินั้น คือ "เนื้อ" (หรือเนื้อเพลง) ส่วนระนาดเอกหรือระนาดทุ้มหรือเครื่องดนตรีอื่น ๆ ซึ่งดำเนินทำนองพลิกแพลงออกไปตามวิธีการของเครื่องดนตรีชนิดนั้น ๆ เปรียบเสมือนหนังที่หุ้มห่อไปตามรูปของเนื้อ

เพี้ยน 

ได้แก่ เสียงที่ไม่ตรงกับระดับที่ถูกต้องเพี้ยนก็คือผิดแต่เป็นการผิดเพียงเล็กน้อยไม่ว่าเสียงร้องหรือเสียงดนตรีถ้าหากว่าไม่ตรงกับระดับเสียงที่ถูกต้องแล้วไม่ว่าจะสูงไปหรือต่ำไปแม้แต่เพียงเล็กน้อยก็เรียกว่า "เพี้ยน" ทั้งสิ้น

ลูกล้อลูกขัด 

เป็นวิธีการบรรเลงทำนองอย่างหนึ่งที่แบ่งเครื่องดนตรีออกเป็น ๒ พวก และผลัดกันบรรเลงคนละทีพวกหนึ่งบรรเลงก่อนเรียกว่า พวกหน้า อีกพวกหนึ่งบรรเลงที่หลังเรียกว่าพวกหลัง ทำนองที่ผลัดกันบรรเลงนี้จะเป็นวรรค สั้น ๆ หรือยาว ๆ ก็ได้ แต่ถ้าเมื่อพวกหน้าบรรเลงไปแล้วเป็นทำนองอย่างใดพวกหลังก็บรรเลงเป็นทำนองอย่างเดียวกันเหมือนการพูดล้อเลียนตามกันก็ เรียกว่า "ลูกล้อ" ถ้าหากเมื่อพวกหน้าบรรเลงไปเป็นทำนองอย่างหนึ่งแล้วพวกหลังแยกทำนองบรรเลงไปเสียอีกอย่างหนึ่ง (ไม่เหมือนพวกหน้า) เหมือนพูดขัดกันก็เรียก "ลูกขัด" ถ้าเพลงใด มีบรรเลงทั้ง ๒ อย่างก็เรียกว่า "ลูกล้อลูกขัด"