เด็กและการเล่น เป็นของคู่กันมาตั้งแต่เกิด คุณพ่อคุณแม่รู้ไหมคะว่า หลังจากการลืมตาดูโลกเพียงไม่นาน เด็ก ๆ ก็พร้อมที่จะเรียนรู้สิ่งต่าง ๆ รอบตัว ผ่านสิ่งที่เรียกว่า “การเล่น” แล้วล่ะค่ะ เพราะการเล่นนั้น ไม่ใช่เพียงให้ความบันเทิง ความสุข และช่วยสร้างความสัมพันธ์ที่ดีกับคนรอบ ๆ ตัวเท่านั้น แต่สิ่งที่ผู้ใหญ่มองว่าเป็นการเล่นนั้น อันที่จริงแล้ว มันเป็นวิธีการเรียนรู้ในระดับสูงสำหรับเด็ก ๆ เลยล่ะค่ะ

จากประสบการณ์ของครูพิมพบว่า ผู้ใหญ่หลายๆ คนเกิดความเข้าใจผิดเกี่ยวกับการเล่น โดยมองว่า เมื่อถึงวัยเข้าโรงเรียน เด็กๆ จำเป็นจะต้องลด ละ เลิก การเล่น และเน้นที่การเรียนหรือกิจกรรมวิชาการแทน แต่อันที่จริงแล้ว คำว่า “เล่น” อาจไม่จำเป็นต้องหมายถึงสิ่งที่เรียกว่า “ไร้สาระ” และหากจะพิจารณาให้ดีแล้ว การเล่น นับว่าเป็นสิ่งที่สร้างสาระให้กับเด็กๆ ได้อย่างสูงสุด เพราะเป็นวิธีการเรียนรู้ที่สอดคล้องกับพัฒนาการของเด็กอย่างแท้จริง ว่าแล้วก็มาดูกันค่ะว่า การเล่น ให้ประโยชน์อะไรกับเด็กๆ ได้บ้าง

1. การเล่นทำให้เด็กเกิดการเรียนรู้ ได้สำรวจ ค้นหา และทดลองสิ่งใหม่ๆ ที่อยู่รอบตัว

เพราะสำหรับเด็กๆ นั้น ทุกสิ่งที่อยู่รอบตัว ล้วนเป็นสิ่งใหม่ ที่ต้องอาศัยเวลาและประสบการณ์ในการทำความเข้าใจ และการให้โอกาสเด็กๆ ได้เรียนรู้สิ่งต่างๆ ด้วยตนเองนี่หละค่ะ ที่จะเป็นพื้นฐานให้เด็กมีความใฝ่รู้ อยากเรียน อยากเข้าใจสิ่งต่างๆ ให้มากขึ้น อันเป็นธรรมชาติของพวกเขาที่เราไม่ควรจะมองข้าม

2. การเล่นช่วยส่งเสริมพัฒนาการทางสังคมของเด็ก

สำหรับเด็กๆ วัยอนุบาลนั้น การมีโอกาสได้เล่นกับผู้อื่น ทำให้เด็กเกิดการเรียนรู้ที่จะอยู่ร่วมกันกับผู้อื่น รู้จักการแบ่งปัน การรู้แพ้รู้ชนะ รู้จักเอาใจเขามาใส่ใจเรา ทำให้เด็กได้มองเห็นความเป็นจริงของสังคม แล้วเรียนรู้ว่า โลกนี้ไม่ได้มีเพียงแต่ตัวเขา และครอบครัวของเขาเท่านั้น แต่มนุษย์ยังจำเป็นจะต้องเรียนรู้ความแตกต่างระหว่างบุคคลด้วย

3. การเล่นช่วยลดความเครียดและความวิตกกังวลให้กับเด็ก

เด็กๆ เองก็ใช่ว่าจะมีแต่ความสุขและสนุกสนานไปวันๆ เท่านั้นนะคะ แต่การปรับตัวออกจากพ่อแม่ การเข้าสู่รั้วโรงเรียน การที่ต้องเรียนรู้ที่จะช่วยเหลือและดูแลตัวเอง และการเปลี่ยนแปลงทางร่างกาย อารมณ์และสังคม ก็สามารถสร้างความเครียดให้กับเด็กๆ ได้เช่นกัน และการเล่นนี่เอง ที่ทำให้เด็กมีโอกาสในการแสดงออกทางอารมณ์ เช่น การเล่นตามจินตนาการหรือการเล่นสมมติ ซึ่งเป็นการปลดปล่อยความเครียดได้เป็นอย่างดีเลยหละค่ะ

4. การเล่นช่วยเสริมสร้างพัฒนาการทางร่างกาย

ขณะที่เด็กเล่น เด็กจะได้เคลื่อนไหวร่างกาย ซึ่งช่วยเสริมสร้างความแข็งแรงให้กับร่างกายในส่วนต่างๆ ได้ และสุขภาพร่างกายที่ดี ก็จะนำมาสู่สุขภาพจิตที่ดี และทำให้เด็กมีความพร้อมในการเรียนรู้อีกด้วยนะคะ

5. การเล่นช่วยพัฒนาด้านการศึกษา

เนื่องจากในการเล่น เด็กจำเป็นต้องใช้ภาษาในการสื่อสาร และการเล่นในวัยที่โตขึ้นนั้น ก็มีความซับซ้อน ต้องคิด ต้องวางแผนมากขึ้น ซึ่งกระบวนการที่เกิดขึ้นนี่เอง จะเป็นพื้นฐานทางด้านการศึกษาให้กับเด็ก อีกทั้งการเล่นบางอย่าง ก็ยังทำให้เด็กได้ทบทวนบทเรียนไปในตัวอีกด้วยนะคะ เช่น การเล่นประเภทที่มีการนับ การเล่นเชิงวางแผน การเล่นที่ต้องอาศัยความจำ เป็นต้น

สำหรับเด็กในวัยอนุบาลหรือที่ภาษาอังกฤษใช้คำว่า Preschool นั้น การเล่น ยังคงเป็นเรื่องที่สำคัญและให้ประโยชน์กับเด็กๆ ได้อย่างมหาศาล เพราะคำว่า Preschool นั้น สื่อความหมายถึงการเตรียมพร้อมเพื่อการเรียน และหากว่าเราเข้าใจประโยชน์ของการเล่นอย่างถ่องแท้ ครูพิมเชื่อว่า เราจะมองการเล่นในมุมใหม่ และทำให้เด็กๆ ได้ใช้ประโยชน์จากการเล่นอย่างสูงสุด  แล้วการเตรียมตัวเพื่อการเรียนรู้ด้วยการเล่นนี่หละค่ะ ที่จะเป็นพื้นฐานสำคัญที่ทำให้เด็กๆ รักในการเรียน เพราะเขาได้รับโอกาสในการเตรียมความพร้อมอย่างเต็มที่ และมีทัศนคติที่ดีต่อการเรียนรู้ เมื่อนั้น การเข้าสู่ระบบการเรียนที่แท้จริง ก็จะไม่ใช่สิ่งที่น่ากลัวสำหรับพวกเขาเลย

ครูพิม ณัฏฐณี   สุขปรีดี

นักจิตวิทยาผู้เชี่ยวชาญด้านการพัฒนาศักยภาพเด็กเล็กและการเลี้ยงลูกเชิงบวก

Facebook.com/PimAndChildren

ภาพปก : ShutterStock