Identity crisis วิกฤตแห่งการแสวงหาตัวตนของวัยรุ่น

อย่างที่เราทราบกันดีว่า วัยรุ่นนั้นเป็นวัยหัวเลี้ยวหัวต่อที่สำคัญ เพราะถือว่าเป็นช่วงเปลี่ยนผ่านของชีวิต จากการเป็นเด็กที่ต้องพึ่งพิงพ่อแม่ กลายมาเป็นวัยรุ่นซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นของการเป็นผู้ใหญ่ ทำให้วัยรุ่นนั้นเป็นวัยแห่งการปรับตัว เริ่มต้นมีเอกลักษณ์ ทัศนคติและค่านิยมที่เป็นของตัวเอง ซึ่งสิ่งเหล่านี้เกิดขึ้นจากการที่วัยรุ่นเริ่มที่จะสำรวจตัวตนและเรียนรู้ตัวเองจากมุมมองของบุคคลอื่น ซึ่งสิ่งเหล่านี้ อีริค อีริคสัน นักจิตวิทยาพัฒนาการคนสำคัญชาวเยอรมันได้ยกให้ช่วงเวลานี้คือ Identity crisis

Identity crisis หรือ วิกฤตอัตลักษณ์ในช่วงวัยรุ่นนั้น นับเป็นวิกฤตที่สำคัญ ที่วัยรุ่นทุกคนจะต้องเผชิญ ซึ่งเป็นไปตามทฤษฎีพัฒนาการของอีริคสันที่ได้แสดงให้เห็นว่า ในช่วงของวัยรุ่นนั้น (13-19 ปี) จะเป็นช่วงแห่งการแสวงหาตัวตน เริ่มถอยห่างความสัมพันธในครอบครัว และเรียนรู้ความสัมพันธ์ทางสังคมมากขึ้น ทำให้วัยนี้เพื่อนจะเริ่มมีบทบาทและความสำคัญแทนที่พ่อแม่ เพราะเพื่อนจะเป็นทั้งแบบอย่างและกระจกที่สะท้อนตัวตนของตัวเอง เริ่มที่จะเรียนรู้การอยู่ร่วมกันในสังคม เรียนรู้ที่จะสวมบทบาทแสดงออกเพื่อให้ตัวเองเป็นที่ยอมรับ และกลายมาเป็นอัตลักษณ์ประจำตัว ซึ่งถ้าเป็นไปได้ด้วยดี วัยรุ่นจะมีความเป็นตัวของตัวเอง และเติบโตได้อย่างมีความสุข ในขณะที่ขั้นตอนนี้มีปัญหา วัยรุ่นจะรู้สึกสับสน ขาดความมั่นใจ มีความขัดแย้งในอัตลักษณ์ จนอาจนำไปสู่ปัญหาทางบุคลิกภาพได้

ต่อมา เจมส์ มาร์เซีย นักจิตวิทยาคลินิกชาวอเมริกัน ได้นำทฤษฎีของอีริคสันมาต่อยอด โดยได้ศึกษา จากการนำเอาปัจจัย 3 อย่าง ที่มีผลต่อวัยรุ่นมาพิจารณา คือ บทบาทในอาชีพ  ความเชื่อค่านิยม และทัศนคติทางเพศ จนสามารถแยกแยะถึงรูปแบบตัวตนของวัยรุ่นเป็น 4 สถานะ คือ

       - Identity Foreclosure คือตัวตนของวัยรุ่นที่เลือกโดยไม่ผ่านการสำรวจตัวเอง ซึ่งเกิดขึ้นจากความต้องการ ความเชื่อ และการชักจูงจากผู้ปกครองและคนในครอบครัวเพื่อให้เป็นผู้สืบทอด หรือ เลียนแบบคนในครอบครัว เช่น วัยรุ่นเลือกที่จะเป็นชาวนา เพราะครอบครัวเป็นชาวนา หรือ วัยรุ่นอยากเป็นพ่อค้า เพราะที่บ้านค้าขาย เป็นต้น ซึ่งตัวตนนี้จะมีปัญหาทันที เมื่อเกิดการเปลี่ยนแปลง เพราะพวกเขาไม่ได้เรียนรู้ตัวตนอื่น ทำให้เมื่อต้องเปลี่ยนไปทำอาชีพอื่นที่แตกต่างออกไป ก็อาจทำให้เกิดเป็นวิกฤตด้านอัตลักษณ์ เพราะไม่สามารถปรับตัวให้เข้าบทบาทใหม่ได้นั่นเอง 

       - Identity Diffusion คือตัวตนของวัยรุ่นที่พบกับความล้มเหลวในการแสดงอัตลักษณ์ ซึ่งเกิดจากการที่อัตลักษณ์นั้นถูกทำลาย จนนำมาสู่การเป็นคนเก็บตัวและซึมเศร้า ซึ่งเป็นการตัดขาดจากการสำรวจและมุ่งมั่นในอัตลักษณ์นั้น เช่น วัยรุ่นที่กลายเป็นคนเก็บตัว เนื่องจากอัตลักษณ์นักกีฬาของเขาถูกทำลายจากการเล่นผิดพลาด หรืออาการบาดเจ็บ เป็นต้น 

       - Identity Moratorium คือตัวตนของวัยรุ่นที่มีความผันผวนมากที่สุด มีความพยายามในการค้นหาตัวเองที่หลากหลาย โดยยังไม่ได้เลือกตัวตนที่ชัดเจน ซึ่งวิกฤตอัตลักษณ์ในช่วงนี้คือการขาดความเชื่อมั่นเนื่องจาก หาตัวตนที่เหมาะสมของตัวเองไม่ได้ เช่น นักศึกษาที่ขาดความเชื่อมั่นในการเรียน เพราะเปลี่ยนวิชาเอกบ่อย ๆ แต่ยังหาตัวตนของตัวเองยังไม่เจอ

       - Identity Achievement คือตัวตนของวัยรุ่นที่ได้แก้ไขและสำรวจอัตลักษณ์อย่างถ่องแท้ จนสามารถเลือกตัวตนของตัวเองได้อย่างแท้จริง

Identity crisis คือ วิกฤตที่เกิดขึ้นในวับรุ่นจากความสับสนและขัดแย้งระหว่างความต้องการ ความเชื่อในอุดมคติ (ideal self) กับสภาพความเป็นจริง (realistic) พวกเขาอาจทำตัวเลียนแบบนักร้อง หรือ ดารานักแสดงที่ชื่นชอบ เพราะต้องการที่จะเติบโตเป็นเช่นนั้น ก่อนที่สภาพความเป็นจริงจะทำให้เขาต้องปรับเปลี่ยนให้เข้ากับตัวเอง หรือบางทีการได้ซึบซับจากสภาพแวดล้อมใกล้ตัวก็มีผลต่อตัวตนของเขาด้วย เช่น พ่อแม่เล่นดนตรี ลูกก็มีแนวโน้มที่จะชอบเล่นดนตรี หรือการที่เพื่อนฝูงเป็นนักกีฬา พวกเขาก็มีแนวโน้มที่อยากเป็นนักกีฬาตามไปด้วย แต่ความเป็นจริงแล้ว ตัวตนเหล่านั้นอาจไม่ใช่ตัวตนแท้จริงที่ตัวเองต้องการ และอาจมีตัวตนอื่นที่สอดคล้องกับตัวเองมากกว่า แต่จากการเลือกอัตลักษณ์โดยไม่ผ่านการกลั่นกรองที่ดี และรวมถึงข้อจำกัดต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นจากการเลือกอัตลักษณ์นั้นไปแล้ว อาจทำให้ไม่สามารถที่จะเปลี่ยนแปลงได้ จนสุดท้ายกลายมาเป็นวิกฤตอัตลักษณ์ และทำให้ตัวเองไม่ประสบความสำเร็จ

ในสมัยก่อน วัยรุ่นอาจมีแบบอย่างอัตลักษณ์ไม่มากนัก และส่วนใหญ่ก็เลือกที่จะเป็นไปตามการคาดหวังของครอบครัว เพราะดูจะเป็นแนวทางที่ปลอดภัยกว่า เมื่อเทียบกับแบบอย่างอัตลักษณ์อื่น ๆ แต่สำหรับยุคสมัยนี้ สื่อออนไลน์ต่าง ๆ ที่เข้ามาสู่วัยรุ่นได้แสดงอัตลักษณ์ที่น่าสนใจหลาย ๆ อย่างให้กับพวกเขา ทำให้พวกเขามีแนวทางและทางเลือกมากมายในการออกแบบตัวตนของตัวเอง เพื่อเป็นไปตามความต้องการและเป็นที่ยอมรับ โดยไม่จำเป็นจะต้องเป็นไปตามที่ครอบครัวหรือใครว่าแผนไว้ให้ ซึ่งสิ่งนี้กลายมาเป็นประโยชน์อย่างมากมายในการเรียนรู้ตัวตน แต่ในขณะเดียวกัน โลกออนไลน์ก็โหดร้ายเกินกว่าที่จะจินตนาการถ้าตัวตนที่พวกเขาเลือกนั้นไม่ได้รับการยอมรับ และไม่สามารถปรับตัวให้เข้ากับสภาพความเป็นจริงได้ จึงเป็นเรื่องสำคัญที่พวกเขาควรมีภูมิคุ้มกันที่ดีและได้รับการสนับสนุนที่เหมาะสม

สิ่งหนึ่งที่สำคัญที่จะช่วยในเรื่องของการเรียนรู้ตัวตนของวัยรุ่นนั้น นอกจากครอบครัวที่จะต้องยอมรับตัวตนและสนับสนุนตัวตนของเขาแล้ว การศึกษาก็นับว่าเป็นส่วนหนึ่งสำคัญเช่นเดียวกัน 

การศึกษาควรมุ่งให้ผู้เรียนมีการสร้างสรรค์และออกแบบอัตลักษณ์ของตัวเอง มากกว่าที่จะบังคับให้พวกเขาอยู่ในกรอบ และควรปรับปรุงการศึกษาให้มีกิจกรรมการเรียนรู้ที่หลากหลาย เปิดโอกาสให้ผู้เรียนมีส่วนร่วมมากขึ้น ซึ่งจะช่วยให้วัยรุ่นได้เรียนรู้ศักยภาพและอัตลักษณ์ที่มีอยู่ในตัวเอง และทำให้พวกเขาสามารถเลือกเฟ้นตัวตนที่เหมาะสมกับตัวเองได้

สำหรับครูผู้สอน ก็ควรเป็นผู้ให้คำแนะนำ ให้กำลังใจ และคอยให้การสนับสนุนตัวตนของผู้เรียน พยายามส่งเสริมให้ผู้เรียนให้แสดงออกในอัตลักษณ์ต่างๆตามความสนใจ เช่น ส่งไปประกวดด้านศิลปะ ดนตรี หรือ ให้ไปเป็นนักกีฬาลงแข่งขันต่าง ๆ ตามความต้องการของผู้เรียนอย่างต่อเนื่อง และไม่ควรที่จะเอาประสบการณ์และความคิดของตัวเอง ไปปิดกั้นผู้เรียน เพราะนอกจากจะไม่ช่วยให้ผู้เรียนเกิดการพัฒนาที่ดีแล้ว ยังไม่เป็นไปตามแนวทางจัดการเรียนรู้สมัยใหม่ ที่ต้องส่งเสริมให้ผู้เรียนพัฒนาตามแนวทางของตัวเองอีกด้วย 

นอกจากนี้ สำหรับผู้เรียนบางคนที่กำลังใช้เวลาในการค้นหาตัวเอง ครูผู้สอนก็ไม่ควรที่จะเร่งให้พวกเขาเลือก ควรให้เวลากับพวกเขาอย่างค่อยเป็นค่อยไป เพราะเหนือสิ่งอื่นใด สุดท้ายประสบการณ์ของผู้เรียนก็จะหล่อหลอมตัวตนให้กับพวกเขาเอง จึงไม่มีความจำเป็นที่จะต้องเร่งพวกเขาในเรื่องนี้ เพราะจะเป็นผลเสียมากกว่าผลดี แต่อย่างไรก็ตาม การสนับสนุนให้ผู้เรียนได้ทำกิจกรรมต่าง ๆ ด้วยตัวเองและเป็นไปตามความคิดของตัวเขาเองนั้น ก็นับเป็นสิ่งสำคัญที่ครูผู้สอนควรจะสร้างให้เกิดกับผู้เรียนเพื่อเป็นพื้นฐานในการค้นหาตัวตนของตัวเองของเขาไปต่อไป

ผู้เขียนเชื่อว่า ผู้อ่านหลายท่านน่าจะผ่านช่วงเวลาของการเป็นวัยรุ่นกันมาแล้ว และส่วนใหญ่ก็ไม่ได้รู้สึกว่าการเป็นวัยรุ่นนั้นเป็นเรื่องที่ยากอะไร แต่ถ้าเราลองมองย้อนกลับไปในช่วงเวลานั้น เราจะพบว่ามันไม่ง่ายเลยที่จะผ่านช่วงนั้นมาได้ เพราะขนาดอายุปูนนี้ บางครั้งเรายังรู้สึกเลยว่า ถ้าสมัยวัยรุ่นเราเป็นอย่างนั้นอย่างนี้ เราอาจจะมีชีวิตที่เปลี่ยนไปจากตอนนี้โดยสิ้นเชิงเลยก็เป็นได้ ดังนั้นแทนที่จะปล่อยให้เขามาเสียใจต่อเป็นผู้ใหญ่ สู้ให้พวกเขาได้มีเวลาเลือกเฟ้นหาตัวตนที่ดีที่สุดสำหรับพวกเขา โดยเราคอยสนับสนุนและให้คำแนะนำที่ดีน่าจะเป็นสิ่งที่ดีกว่า เพื่อให้พวกเขาก้าวสู่การเป็นผู้ใหญ่ที่ดีและมีความสุข

เอกสารอ้างอิง

https://en.wikipedia.org/wiki/Identity_crisis

https://medium.com/de-unknown/identity-crisis-%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%A2%E0%B8%A3%E0%B8%B8%E0%B9%88%E0%B8%99-%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%81%E0%B8%A4%E0%B8%95%E0%B8%AD%E0%B8%B1%E0%B8%95%E0%B8%A5%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B8%A9%E0%B8%93%E0%B9%8C-de80b4300fe9

https://thematter.co/social/lifestyle/identity-crisis-and-the-change-of-life/120520

เรียบเรียงโดย : นรรัชต์  ฝันเชียร