กิเลสแท้ธรรมแท้อยู่ที่ใจ 

กิเลสแท้ธรรมแท้อยู่ที่ใจ 
ส่วนเครื่องส่งเสริมและกดถ่วงกิเลสและธรรมนั้น
มีอยู่ทั่วไปทั้งภายในภายนอก

ฉะนั้น ท่านจึงสอนให้หลบหลีกปลีกตัวจากสิ่งยั่วยวน กวนใจ 
อันจะทำให้กิเลสที่มีอยู่ภายในกำเริบลำพอง มี รูป เสียง เป็นต้น
และสอนให้เที่ยวอยู่ในที่วิเวกสงัด
เพื่อกำจัดกิเลสชนิดต่าง ๆ ด้วยความเพียรได้ง่ายขึ้น 
อันเป็นการย่นวัฏฏะภายในใจให้สั้นเข้า 
----------------------------------------------------------------------------

จงรีบเร่งปฏิบัติธรรม 

พวกเราทั้งหลายจงรีบเร่งปฏิบัติธรรมให้สมควรแก่ธรรม 
เหมือนไฟกำลังไหม้เรือน จงรีบดับเร็วพลัน
ให้จิตใจเบื่อหน่ายคลายเมาวัฏสงสาร 
ทั้งโลกภายในคือหนังหุ้มอยู่โดยรอบ 
ทั้งโลกนอกที่รวมลงเป็นสังขารโลก 
ให้ยกดาบเล่มคมเข้าสู้ คือ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา 

พิจารณาติดต่ออยู่ไม่มีกลางวันกลางคืนเถิด 
ความเบื่อหน่ายคลายเมาไม่ต้องประสงค์ 
ก็จะต้องได้รับแบบเย็น ๆ และแยบคายด้วย 
จะเป็นสัมมาวิมุตติ และสัมมาญาณะถ่องแท้ ไม่ต้องสงสัยดอก

พระธรรมเหล่านี้ ไม่ล่วงไปไหน 
มีอยู่ทรงอยู่ในปัจจุบันจิต ในปัจจุบันธรรม 
ที่เธอทั้งหลายตั้งไว้ที่หน้าสติหน้าปัญญาอยู่ด้วยกัน 
กลมกลืนในขณะเดียวนั้นแหละ 

----------------------------------------------------------------------------

การอบรมจิตที่ถูกต้อง 

จิตที่ได้รับการอบรมที่ถูกต้องแล้วปัญญาย่อมเกิดขึ้น 
จะมองดูอะไรก็เป็น “นิยายนิกธรรม” ทั้งสิ้น 

ส่วนผู้ไม่ได้รับการอบรมจิตที่ถูกต้อง ปัญญาแท้จริงก็ไม่เกิด 
แม้ผู้นั้นกำลังจับพระไตรปิฎกอ่านอยู่ก็ไม่เป็นผล 
ยิ่งทำให้เกิดความลังเลสงสัยตลอดไป 

ส่วนผู้มีปัญญาอบรมมาด้วยจิตที่ถูกต้อง 
แม้จะไม่ต้องจับพระไตรปิฎก 
แต่ก็น้อมเอาสิ่งต่าง ๆ มาเป็นธรรม เป็นยอดพระไตรปิฎกได้ 

หลวงปู่มั่นแสดงธรรมในวันมาฆบูชา 
----------------------------------------------------------------------------

เครื่องประกอบความเพียร มีสติปัญญาเป็นสำคัญ 
อยู่ที่ไหนอย่าให้เผลอสติ ให้มีปัญญาเสมอ 
อย่าสะทกสะท้าน อย่าหวั่นไหว อย่ากลัวว่าจะไม่ได้ ไม่ถึง 
นอกไปจากกลัวจะเผลอสติ กลัวจะไม่มีปัญญา 
นี่แหละคือเครื่องมือขุดค้นธรรม เพื่อความรู้แจ้งแทงตลอด 
ในขณะเดียวกันก็เป็นเครื่องมือถอดถอนกิเลสทุกประเภทออกให้หมด 

(เมื่อวันที่ ๑๔ กุมภาพันธ์ พุทธศักราช ๒๕๑๙ 
หลวงตามหาบัว ญาณสัมปันโน ได้ถ่ายทอดพระธรรมเทศนา
ของหลวงปู่มั่น ภูริทัตโต ที่แสดงธรรมในวันมาฆบูชา)