การเริ่มงานทำแผนที่จากรูปถ่ายทางอากาศ

ภายหลังการถ่ายรูปทางอากาศบริเวณจังหวัดสุรินทร์แล้วประมาณ ๒๐ ปี จึงได้มีการนำเรื่องการทำแผนที่จากรูปถ่ายทางอากาศเสนอต่อกระทรวงมหาดไทย โดยกรมที่ดินได้เสนอนโยบายเร่งรัดการทำแผนที่รังวัดที่ดินแต่เกิดสงครามเสียก่อนครั้นเดือนเมษายน พ.ศ. ๒๔๙๐ กรมที่ดินจึงได้ยกเรื่องขึ้นพิจารณาอีกครั้งแล้วเสนอต่อกระทรวงมหาดไทยและคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ ๓๐ เมษายน พ.ศ. ๒๔๙๐ ทางกรมแผนที่ก็ได้เสนองบประมาณการทำแผนที่ไปด้วย เมื่อวันที่ ๑๓ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๙๐ คณะรัฐมนตรีเห็นว่าการทำแผนที่ของทั้ง ๒ กระทรวงมีความมุ่งหมายคล้ายคลึงกัน จึงได้มอบให้เจ้ากรมแผนที่ทหารบกขณะนั้นคือ พล.ต.พระวิภัติภูมิประเทศเป็นเจ้าของเรื่องพิจารณาร่วมกับผู้แทนกระทรวงมหาดไทยกระทรวงเกษตร และกระทรวงคมนาคมประชุมตกลงให้จัดตั้งองค์การทำแผนที่จากรูปถ่ายทางอากาศขึ้น โดยมี พล.ท.พระยาศัลวิธานนิเทศเป็นประธานรัฐบาลอนุมัติให้จัดตั้งองค์การนี้เมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๓ และได้อนุมัติให้เป็นกรมการแผนที่รูปถ่ายทางอากาศเมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๔ เจ้าหน้าที่ในขณะนั้นเป็นผู้สำเร็จปริญญาตรีจากคณะวิทยาศาสตร์ และคณะวิศวกรรมศาสตร์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยและผู้ที่เกษียณอายุจากกรมแผนที่ที่ยังมีร่างกายกำลังแข็งแรง มีความรู้ความสามารถและประสบการณ์อย่างดีจากงานทำแผนที่เป็นผู้ดำเนินงาน

การทำแผนที่จากรูปถ่ายทางอากาศ มีทั้งงานบินถ่ายรูปและงานทำแผนที่งานบินถ่ายรูปแต่เดิมเป็นหน้าที่ของกรมอากาศยานซึ่งภายหลังเป็นกองทัพอากาศ เมื่อเป็นกรมการแผนที่รูปถ่ายทางอากาศแล้วก็มีเครื่องบินเฉพาะงานนี้แต่ให้กองทัพอากาศดำเนินการใช้นายทหาร และเจ้าหน้าที่ของกองทัพอากาศทั้งสิ้น ส่วนงานอื่นเป็นหน้าที่ของกรมการแผนที่รูปถ่ายทางอากาศ 

ระหว่างที่เป็นองค์การได้ทำงานชิ้นแรกเป็นงานสำรวจทำแผนที่เพื่อใช้ในการสร้างทางรถไฟ พื้นที่บริเวณที่จะสร้างทางรถไฟยังไม่มีการสำรวจแผนที่ภูมิประเทศ อันดับแรกจึงต้องทำการสำรวจทำแผนที่ภูมิประเทศบริเวณแนวทางที่จะสร้างทางรถไฟตามระบบ กระบวนการสำรวจทางรถไฟที่จะสร้างนี้คือสายแก่งคอยไปบัวใหญ่ เป็นโอกาสดีที่องค์การ ฯ ได้ทำงานสำรวจโดยใช้รูปถ่ายทางอากาศ ซึ่งเป็นความประสงค์ของทางการรถไฟ เพราะจะได้ผลงานเร็วและไม่สิ้นเปลืองไปกว่าการสำรวจทางพื้นดิน ทางการรถไฟมีเงินสำหรับการนี้จึงได้ตกลงคัดเลือกให้บริษัท ฮันติง แอโร เซอร์เวย์ (Hunting Aero Servey) รับเหมาสำรวจถ่ายรูปทางอากาศส่วนองค์การ ฯ จัดหาคนทำงานประกอบทางพื้นดิน บริษัทนี้มีสำนักงานใหญ่อยู่ที่ประเทศอังกฤษ เป็นบริษัทมีชื่อเสียงและความสามารถดี เคยทำงานสำรวจทางอากาศในพม่า อินเดีย มาเลเซีย และทางตะวันออกกลาง รวมหลายแห่งที่สำนักงานใหญ่ของบริษัทมีอุปกรณ์สำหรับทำงานโฟโตแกรมเมตรีครบถ้วน ตั้งแต่เครื่องบินทำการบินถ่ายภาพตลอดไปจนถึงการรวบรวมเขียนรายละเอียดแผนที่ ในการเขียนรายละเอียดแผนที่เขาใช้เครื่องออโทกราฟแบบวิลด์ เอ ๕ (Autograph Wild A5) และเครื่องสเตอริโอเรสติทิวเทอร์แบบวิลด์ เอ ๖ (Stereorestituter Wild A6) ซึ่งมีอยู่หลายเครื่อง และเป็นเครื่องแบบเดียวกันกับของเราที่กำลังจะติดตั้งใช้ บริษัทได้ส่งเครื่องบินแบบเพอร์ซิวัล พรินซ์ (Percival Prince) และเจ้าหน้าที่เข้ามาทำการบินถ่ายภาพ และอัดล้างภาพที่องค์การฯ

ส่วนงานประกอบการทำแผนที่สำรวจทางพื้นดิน บริษัทได้ส่งผู้ดำเนินงานมาเพียง ๑ คน องค์การ ฯ ได้ช่วยหาช่างแผนที่และผู้ช่วยให้ งานนี้ได้ดำเนินไปโดยไม่มีอุปสรรคอย่างใด จนในที่สุดเป็นผลสำเร็จเสร็จสิ้น และใช้ในการเลือกแนวเส้นทางวางราง และการรถไฟได้ดำเนินการไปจนบัดนี้ เสร็จเป็นทางรถไฟสายแก่งคอย-บัวใหญ่แล้ว 

นอกจากนี้บริษัทยังได้ให้นายช่างของเขาเข้ามาประจำทำการฝึกสอนให้พนักงานของเรา เรียนใช้เครื่องอุปกรณ์เขียนแผนที่อย่างละเอียดมากนั้นด้วย โดยองค์การ ฯ จัดหาที่พักและค่าพาหนะจากที่พักไป-มา ทำงานฝึกหัดพนักงานของเราให้ผลที่สุด เราได้พนักงานที่สามารถทำงานใช้อุปกรณ์อันละเอียดได้ และมีพื้นฐานความรู้ทางโฟโตแกรมเมตรีที่เกี่ยวข้อง 

กรมชลประทานได้แจ้งความประสงค์จะได้แผนที่จากรูปถ่ายทางอากาศของพื้นที่หลายพันตารางกิโลเมตรทางภาคเหนือ ในพื้นที่บริเวณนี้ยังไม่มีจุดหมุดหลักฐานที่โยงยึดจากหมุดหลักฐานการ สามเหลี่ยม ซึ่งต้องมีใช้ตามกระบวนการสำรวจแผนที่ภูมิประเทศมาตรฐานโดยใช้รูปถ่ายทางอากาศ เมื่อทางกรมชลประทานต้องการด่วน เพราะได้กำหนดเวลาเริ่มงานสร้างเขื่อนไว้แล้ว และภายหลังที่ได้มีการพิจารณาปรึกษากันระหว่างบริษัทที่ถ่ายรูปทางอากาศ และกรมชลประทาน แล้วตกลงให้ทำเป็นแผนที่รูปถ่ายโมเสก (mosaic) ใช้โยงยึดต่อฐานสมมติทั้งพิกัดภูมิศาสตร์ และความสูง บรรดารายละเอียดที่เด่นชัดใช้โยงยึดกับพิกัดภูมิศาสตร์และความสูงสัมพันธ์กับมูลฐานที่สมมติใช้ บริษัทที่ทำงานนี้เป็นบริษัทเดียวกันกับที่ทำแผนที่ทางอากาศให้แก่รถไฟแผ่นดิน เพื่อสร้างทางรถไฟสายแก่งคอย-บัวใหญ่ 

ยังมีงานอีกรายหนึ่งซึ่งเป็นงานสำรวจทางธรณีวิทยา ทางกรมการแผนที่รูปถ่ายทางอากาศได้จัดให้ บริษัทฮันติง แอโร เซอร์เวย์ จัดทำใช้วิธีแมกนิโตมิเตอร์ (magnitometer) พ่วงติดกับเครื่องบินถ่ายเป็นครั้งแรกที่ใช้ในประเทศไทย 

นอกจากงานที่ทำให้แก่ ๓ สถาบันซึ่งได้กล่าวมาแล้ว กรมการแผนที่รูปถ่ายทางอากาศ ได้ทำงานร่วมกับทางฝ่ายสหรัฐอเมริกา แล้วงานนั้นก็ติดตามไปอยู่ที่กรมแผนที่ ภายหลังที่ได้โอนงานไป มีการลงนามในสัญญาลงวันที่ ๓ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๙๕ มีผลบังคับใช้ตั้งแต่บัดนั้น สาระสำคัญมีว่าทางสหรัฐอเมริกาจะจัดการถ่ายรูป ทางอากาศประเทศไทยทั้งหมดให้ ส่วนงานทางพื้นดินเป็นหน้าที่ของไทย

ทางสหรัฐอเมริกาได้ว่าจ้างบริษัทถ่ายรูปที่มีชื่อเสียงดี เพื่อใช้ทำแผนที่ทางอากาศให้เข้ามาทำการนี้ในนามของ บริษัทเวิรลด์ ไวด์ เซอร์เวย์ (World Wide Survey; WWS) ซึ่งเป็นบริษัทที่ตั้งขึ้นโดยร่วมทุนกันระหว่างบริษัทแฟร์ไชลด์ แอเรียล เซอร์เวย์ (Fairchild Aerial Survey) ซึ่งมีสำนักงานใหญ่อยู่ที่ลอสแองเจลีส (Los Angeles) และบริษัทแอโร เซอร์วิซ คอร์ปอเรชัน (Aero Service Corporation) สำนักงานใหญ่อยู่ที่ฟิลาเดลเฟีย (Philadelphia) ใช้เครื่องถ่ายแบบแฟร์ไชลด์ (Fair- child) และเครื่องบินโบอิง ๑๗ (Boeing 17) และภายหลังใช้บีชคราฟต์ (Beechcraft) ในการดำเนินงาน ใช้สำนักงานที่ถนนราชดำเนินนอก บริษัทนี้ได้ถ่ายตั้งแต่เหนือลงมาใต้ทั้งหมดถึงละติจูด ๑๑ ํ ๔๕' ในชั่วเวลาไม่นาน ส่วนบริเวณใต้ละติจูด ๑๑ ํ ๔๕' ลงไป สภาพดินฟ้าอากาศไม่อำนวย ไม่สามารถถ่ายรูปได้ ต่อมาได้มีข้อตกลงกับทางสหรัฐ ฯ ที่จะรวบรวมเขียนแผนที่และพิมพ์ขึ้นเป็น แผ่นแผนที่ใช้ระวางขนาด ๑๐ ํ x ๑๕ ํ แทนที่จะ เป็น ๑๐ ํ x ๑๐ ํ และให้ใช้อักษรทั้งไทยและอังกฤษทางสหรัฐ ฯ เป็นฝ่ายรวบรวมเขียนรายละเอียดในแผนที่ และจัดพิมพ์ขึ้นก่อน เพราะมีเครื่องมือ เครื่องใช้บริบูรณ์ ฝ่ายเราต้องรวบรวมข้อมูลที่ต้องใช้ส่งไปให้ ในการนี้ทางกรมแผนที่ได้ส่งนายทหารไปประจำกับทางฝ่ายสหรัฐ ฯ เป็นผู้ ประสานงานเพื่อความสะดวกและรวดเร็ว โดยไปประจำอยู่คราวละ ๑ ปี แล้วส่งคนใหม่ไปแทน บางทีก็ต้องส่งไป ๒ คน ไปประจำทำหน้าที่ประสานงานที่วอชิงตันด้วยอีกคนหนึ่ง เริ่มส่งไปคนแรก ๑ คน ที่หน่วยบริการแผนที่กองทัพบกสหรัฐฯ แห่งตะวันออกไกลเมืองโตเกียว (U.S. Army Map Service, Far East Tokyo) ประเทศญี่ปุ่น ใน พ.ศ. ๒๔๙๘ และเลิกส่งเมื่อ พ.ศ. ๒๕๐๕ 

งานบินถ่ายรูปที่เหลือค้างอยู่ในเวลานั้นระหว่างแนวพรมแดนไทย-มาเลเซีย ถึงละติจูด ๑๑ ํ ๔๕' เหนือประเทศไทย ในฐานะประเทศภาคีขององค์การสนธิสัญญาร่วมป้องกันแห่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (ส.ป.อ.) ได้ติดต่อขอให้อังกฤษช่วยทำการบินถ่ายรูปให้ โดยกองทัพอากาศอังกฤษได้ใช้เครื่องบินแคนเบอร์รา (Canberra) ถ่ายด้วยกล้องที่มีความยาวโฟกัส ขนาด ๖ นิ้ว ๒๐ นิ้ว และ ๓๖ นิ้ว รวม ๗ กล้อง ถ่ายเสร็จ เมื่อ พ.ศ. ๒๕๐๒ รูปถ่ายที่ใช้กล้องความยาว โฟกัส ๖ นิ้ว มีมาตราส่วนประมาณ ๑:๖๐,๐๐๐ ซึ่งจะใช้ในการรวบรวมเป็นแผนที่ ยังไม่คมชัดเหมาะสมดีพอสำหรับวิธีโฟโตแกรมเมตรี ทาง อังกฤษจึงได้บินถ่ายรูปให้อีกทั่วบริเวณตั้งแต่ละติจูด ๑๑ ํ ๔๕' จนถึงพรมแดนมาเลเซีย

เมื่อเสร็จแล้วอังกฤษยังได้ขยายความช่วยเหลืองานบินถ่ายรูปให้แก่ประเทศไทยทั่วบริเวณ ตั้งหมุดอยู่ที่เหนือละติจูด ๑๑ ํ ๔๕' ขึ้นไปจนเหนือสุด งานนี้ได้แล้วเสร็จใน พ.ศ. ๒๕๐๕ กรมแผนที่ได้ใช้รูปถ่ายเหล่านี้เป็นข้อมูลแก้ไขในรายละเอียดแผนที่ ซึ่งได้จากการบินถ่าย พ.ศ. ๒๔๙๕ ทำให้แผนที่มีรายละเอียดถูกต้องมากขึ้น 

ในการทำแผนที่มาตรฐาน ๑:๕๐,๐๐๐ ใต้ละติจูด ๗ ํ ยังไม่ได้รูปถ่ายทางอากาศที่ดีพอ จึงได้มีการหารือร่วมกันระหว่างเจ้าหน้าที่กรมแผนที่กับเจ้าหน้าที่ฝ่ายสหรัฐอเมริกาเมื่อวันที่ ๔ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๐๙ เจ้าหน้าที่ฝ่ายไทยได้เสนอให้มีการจัดทำสิ่งที่ใช้แทนแผนที่ของบริเวณใต้ละติจูด ๗ ํได้ตกลงกันว่าจะต้องมีการบินถ่ายรูปหรือสำรวจทางอากาศทั่วบริเวณระหว่าง ละติจูด ๗ ํ ลงไปจนถึงพรมแดนไทย-มาเลเซีย ขึ้นใหม่และผลิตแผนที่พิกโต การบินถ่ายรูปนี้ได้เริ่มขึ้นเมื่อเดือนกันยายน พ.ศ. ๒๕๐๙ ทาง สหรัฐฯ ได้ส่งหน่วยบินแวฟ ๖๑ (VAP-61 หรือ Heavy Photographic Squadron) เข้ามาทำการบินถ่ายรูปบริเวณดังกล่าว กล้องถ่ายรูปที่ใช้มี ๒ แบบ คือ แบบซีเอ-๑๔ (CA-14) ความยาวโฟกัส ๖ นิ้ว และแบบเคเอ-๔๗เอ (KA-47a) ความยาว โฟกัส ๑๒ นิ้ว ใช้ทำแผนที่รูปถ่ายมาตราส่วน ๑:๕๐,๐๐๐ 

ขณะที่สหรัฐ ฯ ทำการบินถ่ายรูปเมื่อเดือนกันยายน พ.ศ. ๒๕๐๙ กรมแผนที่กำลังดำเนินการแก้ไขแผนที่ ๑:๕๐,๐๐๐ ขนาด ๑๐ข x ๑๕ข ที่ปกคลุมเหนือพื้นที่ละติจูด ๗° เพื่อให้โครงการ แก้ไขแผนที่ ๑:๕๐,๐๐๐ เสร็จในเวลาอันสั้น ทางฝ่ายสหรัฐฯ ได้ตกลงบินถ่ายรูปบริเวณที่เหลือของประเทศทั้งหมด รูปถ่ายทางอากาศชุดนี้จึงเป็นข้อมูลที่ทันสมัย
 

ใน พ.ศ. ๒๕๑๒ ได้มีการพิจารณาเปลี่ยนขนาดระวางแผนที่จากขนาดเดิม ๑๐' x ๑๕' เป็น ขนาด ๑๕' x ๑๕' และชื่อชุดระวาง จึงเปลี่ยนจากแอล ๗๐๘ (L 708) เป็น แอล ๗๐๑๗ (L 7017) จำนวนระวางแผนที่เดิม ๑,๒๑๖ ระวาง จึงได้ ลดลงเหลือ ๗๗๒ ระวาง

การดำเนินงานเปลี่ยนขนาดระวางแผนที่นี้ ได้ดำเนินการจนเสร็จตามภารกิจของกรมแผนที่เมื่อเดือนกันยายน พ.ศ. ๒๕๑๖ รวม ๕๐๐ ระวาง ส่วนที่เหลือนั้นดีเอ็มเอ (Defense Mapping Agency; DMA) สหรัฐฯ เป็นผู้ดำเนินการ ต่อมาเมื่อ พ.ศ. ๒๕๒๒ ได้มีการโอนแผนที่ชุดแอล ๗๐๑๕ แอล ๗๐๑๖ (L 7015, L 7016) ซึ่งเป็นแผนที่เขตแดน ไทย-ลาว และไทย-กัมพูชาอีก ๕๘ ระวางเข้า ในชุดแอล ๗๐๑๗ ดังนั้นแผนที่ครอบคลุมประเทศไทยทั้งสิ้นจึงเป็น ๘๓๐ ระวาง 

เพื่อส่งเสริมหน่วยงานทำแผนที่พร้อมกับให้นักโฟโตแกรมเมตรีได้รับการอบรมงานทางด้านนี้ ใน พ.ศ. ๒๔๗๒ ที่สหรัฐอเมริกา ได้มีการสอนวิชาโฟโตแกรมเมตรีเป็นแห่งแรกที่มหาวิทยาลัย มลรัฐนิวยอร์ก 

ในยุโรปก็มีการสอนวิชานี้ และในเวลาใกล้เคียงกันที่คณะวิศวกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ก็ได้มีการสอนวิชาโฟโตแกรมเมตรี 

การสำรวจด้วยรูปถ่ายทางอากาศ

เป็นวิทยาการทางวิทยาศาสตร์ทางศิลปะ และทางเทคโนโลยี ด้วยเป็นวิทยาการที่ต้องการข้อมูล ที่มีลักษณะทางกายภาพของวัตถุและสิ่งแวดล้อม โดยผ่านการจดบันทึก การวัด และการแปลความหมาย หรือตีความหมาย จากภาพจุดในรูปถ่าย และรูปลักษณะแบบอย่างของแม่เหล็กไฟฟ้าที่บันทึกไว้ รวมถึงการวิเคราะห์รูปลักษณะของพลังงานแสง และปรากฏการณ์ทางแม่เหล็กด้วย 
การสำรวจทางรูปถ่ายประกอบด้วยงาน ๒ ลักษณะ คือ 

(๑) งานสำรวจรูปถ่ายที่เกี่ยวกับการวัดจากรูปถ่าย (photogrammetry) ซึ่งรวมการวัด และการคำนวณให้ได้ขนาด และรูปร่างของวัตถุ 

(๒) งานสำรวจรูปถ่ายที่เกี่ยวกับการแปล ความหมายของรูปถ่าย (interpretation) ซึ่งเป็นปฏิบัติการเกี่ยวกับการตรวจรู้ (recognition) และชี้แจงจำแนกวัตถุต่าง ๆ ในรูปถ่าย 

• งานลักษณะแรกเป็นการประยุกต์ใช้รูปถ่ายในการทำแผนที่รูปแบบต่าง ๆ 

• งานลักษณะหลัง เป็นการแปลความหมายรูปถ่าย เป็นการสำรวจข้อมูลจากระยะไกล หรือเรียกว่า การรับรู้จากระยะไกล (Remote sensing) งานแปลความหมายรูปถ่าย เป็นระบบการศึกษาภาพจุดรูปถ่าย เพื่อวัตถุประสงค์ในการชี้จำแนก และวินิจฉัยความสำคัญทางวัตถุ การรับรู้จากระยะไกลเป็นสาขาใหม่ของการสำรวจข้อมูลด้วยรูปถ่ายที่เกี่ยวกับการแปลความหมาย มีกรรมวิธีเหมือนกับการแปลความหมายรูปถ่าย ในการตรวจให้รู้ และการชี้กำหนดวัตถุโดยไม่ต้องไปสัมผัสที่วัตถุนั้น ๆ โดยตรง แต่ต่างกันตรงที่การรับรู้จากระยะไกลใช้ข้อมูลที่ได้จากเครื่องตรวจข้อมูล ซึ่งมีใช้หลายประเภท เช่น กล้องถ่ายรูปเชิงมัลติสเปกตรัม (multispectral camera) เครื่องอินฟราเรดเซนเซอร์ (infrared sensor) เครื่องเทอร์เมลสแกนนิง (thermal scanning) และไซด์ลุคกิงเรดาร์ (side looking radar) ติดตั้งเครื่องมือไว้ทั้งบนเครื่องบิน หรือดาวเทียมที่โคจรไปรอบโลก