จังหวัดแพร่ในอดีตเคยเป็นแหล่งค้าขายไม้สักที่สำคัญของทางภาคเหนือ โดยในยุคที่การทำไม้มีความรุ่งเรืองถึงขีดสุด ก็มีบรรดาคหบดี เจ้านายเชื้อพระวงศ์ต่างๆ สร้างอาคารบ้านพักอาศัยที่มีรูปแบบสวยงามขึ้นมากมาย โดยที่ยังมีหลงเหลือให้พบเห็นในตัวเมืองแพร่ก็มีไม่ใช่น้อย และนี่เป็นอาคารที่เราได้รวบรวมมาให้ชมกัน โดยอาคารแต่ละหลังล้วนมีความสวยงามและมีคุณค่าทางประวัติศาสตร์ยิ่งนัก
บ้านวงศ์บุรี
บ้านวงศ์บุรีจัดว่าเป็นอาคารเก่าแก่ที่มีชื่อเสียงที่สุดของจังหวัดแพร่ ด้วยความสวยงามสมบูรณ์ที่สุด ลักษณะอาคารเป็นเรือนปั้นหยาแบบประยุกต์ ทรงยุโรป ตกแต่งด้วยลายฉลุ ไม้แกะสลักที่หน้าจั่ว ชายคา ระเบียง ช่องลม ชายน้ำ หน้าต่าง ประตู สร้างโดยช่างชาวกวางตุ้ง ที่ประตูด้านหน้ามีรูปปูนปั้นรูปแพะ ซึ่งเป็นตัวแทนของหลวงพงษ์พิบูลย์และแม่เจ้าสุนันทาซึ่งเกิดในปีแพะ ภายในจัดแสดงข้าวของเครื่องใช้ในสมัยก่อน พิกัด n 18.14368 e 100.13632
คุ้มเจ้าหลวง
เป็นสถาปัตยกรรมแบบไทยผสมยุโรป หลังคามุงไม้แป้นเกล็ด มีมุกยื่นออกมาด้านหน้า ชายน้ำประดับด้วยไม้ฉลุลวดลายงดงาม ตัวอาคารสร้างด้วยอิฐถือปูน ไม่มีการลงเสาเข็ม แต่ใช้ไม่ซุงท่อนที่เป็นไม้เนื้อแข็งรองรับฐานเสาทั้งหลัง อาคารสูงจากพื้นดินประมาณ 2 เมตร ใต้ถุนอาคารเคยถูกใช้เป็นที่คุมขังนักโทษ ปัจจุบันเรายังเห็นโครงสร้างต่างๆ ของที่คุมขัง และมีการเจาะพื้นสำหรับให้อาหารนักโทษอีกด้วย พิกัด n 18.14505 e 100.13895
โรงเรียนนารีรัตน์
ภายในโรงเรียนนารีรัตน์ที่ตั้งอยู่ตรงข้ามกับคุ้มเจ้าหลวง มีอาคารไม้เก่าแก่อยู่หลังหนึ่งชื่อว่าอาคารน้ำเพชร มี 2 ชั้น ชั้นละ 6 ห้อง สร้างตั้งแต่ปี พ.ศ.2460 เพื่อใช้อาคารเรียนของโรงเรียน ลักษณะเป็นอาคารใม้ทั้งหลัง ทาสีเขียว ประดับด้วยไม้ฉลุโดยรอบ อาคารนี้ได้รับการซ่อมแซมเมื่อปี 2541 ปัจจุบันไม่ได้ใช้เป็นอาคารเรียนแต่ใช้เป็นที่ตั้งของสำนักงานต่างๆ ที่มีส่วนเกียวข้องกับโรงเรียนแห่งนี้ พิกัด n 18.14368 e 100.13904
บ้านวงศ์พระถาง
ตั้งอยู่ที่ถนนเจริญเมือง ซึ่งเป็นแหล่งการค้าที่สำคัญของเมืองแพร่ในอดีต เป็นของพ่อเจ้าเสาร์ วงศ์พระถางซึ่งเป็นน้องชายหลวงพิบูลย์ บุตรเขยของแม่เจ้าบัวถา เจ้าของบ้านวงศ์บุรี โดยสันนิษฐานว่าใช้ช่างชุดเดียวกันกับบ้านวงศ์บุรี โดยดัดแปลงให้มีขนาดเล็กลง บ้านหลังนี้ปัจจุบันยังมีลูกหลานของท่านอาศัยอยู่ และได้รับการดูแลเป็นอย่างดี พิกัด n 18.13952 e 100.14647
บ้านขัติยะวรา
เดิมเป็นบ้านของเจ้าน้อยโข้ ขัติยะวรา คาดว่าสร้างเมื่อปี พ.ศ. 2466 หลังบ้านวงศ์พระถาง ลักษณะบ้านเป็นเรือนขนมปังขิง มีลายฉลุที่เชิงชาย หน้าจั่ว และกรอบประตู เป็นอาคารชั้นเดียวใต้ถุนสูงสันนิษฐานว่าสร้างโดยช่างฝีมือชาวจีน พิกัด n 18.14561 e 100.14375
บ้านหลวงศรี
บ้านหลวงศรี หรือบ้านหลวงศรีนครานุกูล เป็นคหบดีชาวจีนที่ฐานะดี มีการสร้างบ้านตากอากาศไว้หลายหลัง โดยหลังนี้สร้างขึ้นก่อนปี พ.ศ. 2462 เป็นอาคาร 2 ชั้นสร้างด้วยไม้สักทั้งหลัง หลังคาทรงปั้นหยามุงด้วยไม้แป้นเกล็ด มีมุขยื่อออกมาตรงกลางอาคาร ตัวอาคารทาด้วยสีครีม ชมพู และนำ้ตาล พิกัด n 18.14170 e 100.14278
บ้านเจ้าหนานไชยวงศ์
ผู้สร้างบ้านหลังนี้คือ พระยาบุรีรัตน์ มหายศปัญญา ราวปี พ.ศ. 2450 เพื่อเป็นเรือนหอให้ลูกสาวคือ แม่เจ้าสุธรรมา กับพ่อเจ้าหนานไชยวงศ์ เป็นบ้านไม้โบราณฉลุลายแบบขนมปังขิง สันนิษฐานว่าเป็นช่างชุดเดียวกับบ้านวงศ์บุรี ตัวบ้านทาสีไข่ไก่ขลิบแดง ด้านในไม่ทาสีเพื่อให้เห็นเนื้อไม้ ที่พิเศษคือบ้านนี้มีห้องน้ำในตัวอยู่ตั้งแต่เดิม บ้านนี้ปัจจุบันมีผู้อาศัยอยู่ และมีแผนจะสร้างเป็นพิพิธภัณฑ์การเรียนรู้ พิกัด 18.14188 100.14075
คุ้มวิชัยราชา
สร้างโดยเจ้าหนานขัติ หรือพระวิชัยราชา สันนิษฐานว่าสร้างก่อนปี พ.ศ. 2440 เพราะมีบันทึกกล่าวถึงเหตุการณ์เงี้ยวปล้นเมืองแพร่ แล้วพระวิชัยราชาได้นำข้าราชการคนไทยจากภาคกลางขึ้นไปหลบที่เพดานคุ้ม ทำให้ได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นพระวิชัยราชา ลักษณะบ้านเป็นอาคาร 2 ชั้นทาสีครีมและเขียว สถาปัตยกรรมขนมปังขิง สร้างด้วยไม้สักทั้งหลังประดับลายฉลุ หลังคาทรงมนิลามุงด้วยไม้แป้นเกล็ด พิกัด 18.14055 100.13802
บ้านพักมิชชันนารี
สร้างเมื่อช่วงปี พ.ศ. 2426 เพื่อใช้เป็นบ้านพักของคณะมิชชันนารีจากสหรัฐอเมริกา เดิมเคยตั้งอยู่บริเวณริมแม่น้ำยม แต่เนื่องจากตลิ่งถูกน้ำเซาะพังจึงย้ายมาไว้ในอยู่ ณ ที่ปัจจุบันที่เป็นที่ตั้งของโรงเรียนเจริญราษฎร์ แระโรงพยาบาลแพร่คริสเตียน อาคารหลังนี้จัดว่าอยู่ในสถาพที่สมบูรณ์มาก และยังคงมีการใช้งานอยู่ในปัจจุบัน พิกัด n 18.13324 e 100.14512
ร้านเอเอสฮารีซิงห์
มีลักษณะเป็นตึกแถวสองชั้นสามห้องแบบชิโนโปรตุกีสแห่งเดียวในย่านเจริญเมือง เมื่อสมัยที่แพร่ยังทำป่าไม้ อาคารแห่งนี้ได้ถูกใช้เป็นอาคารสำนักงาน และได้ใช้เป็นโรงแรมมิตรสำราญ รวมถึงเป็นสถานพยาบาล จนปัจจุบันได้ตกทอดมาถึงชาวอินเดีย โดยปัจจุบันเป็นร้านขายเครื่องประดับและเฟอร์นิเจอร์จากอินเดีย ลักษณะโครงสร้างเป็นแบบใช้กำแพงรับน้ำหนัก ด้านหน้าอาคารเป็นโครงสร้างโค้ง 3 ช่อง หัวเสาประดับแบบตะวันตก มีช่องทางเดินที่หน้าบ้าน พิกัด n 18.14075 e 100.14382
เนื้อหาโดยคุณ TATVIEWSONLINE
จาก tatviewsblog
โดยการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย
https://tatviewsblog.wordpress.com/2016/02/17