ปฎิรูปการจัดการศึกษาเพื่อพัฒนาคุณภาพผู้เรียนในโรงเรียนขนาดเล็กโดยชุมชนมีส่วนร่วม

ปรากฎการณ์ ณ โรงเรียนวัดวิมลมรรคาราม

โรงเรียนวัดวิมลมรรคาราม (รัตนาลังการัฐประชานุกูล) และโรงเรียนบ้านบ่อตะคร้อตั้งอยู่ที่หมู่ ๔ และหมู่ ๓ ตำบลบ่อกระดาน อำเภอปากท่อ จังหวัดราชบุรี ทั้งสองโรงเรียนเป็นโรงเรียนขนาดเล็กเปิดสอนระดับก่อนประถมศึกษาและระดับประถมศึกษาทั้งสองโรงเรียน โดยในสองหมู่บ้านมีประชากร จำนวน ๖๕๐ คน ใช้ภาษาถิ่น (เขมร) ในการติดต่อสื่อสารกันภายในชุมชน

ข้อค้นพบ : ต้นคิดของแนวทางการพัฒนา

ปัญหาใหญ่ของโรงเรียนขนาดเล็กของทั้งสองโรงเรียนที่เผชิญอยู่หลายด้าน อาทิ
    - โรงเรียนมีครูไม่ครบชั้น
    - ขาดวัสดุอุปกรณ์ในการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ให้แก่ผู้เรียน โดยเฉพาะสื่อเทคโนโลยีที่ทันสมัย
    - วุฒิของครูผู้สอนในบางกลุ่มสาระการเรียนรู้ไม่ตรงกับวุฒิการศึกษาของตนเอง
    - ครูขาดขวัญและกำลังใจในการปฎิบัติงานเนื่องจากต้องปฎิบัติหน้าที่หลายอย่าง เช่น ครูคนเดียวแต่ต้องจัดการเรียนรู้ทั้งสองชั้น รวมทั้งปฎิบัติงานธุรการอื่นๆ ของโรงเรียน
    - ขาดแหล่งการเรียนรู้ที่สำคัญ อาทิ ห้องสมุดสื่อการเรียนรู้ต่าง ๆ

การพัฒนานวัตกรรม

ท่ามกลางความจำกัดของทรัพยากรในการพัฒนาศักยภาพของผู้เรียน นายปรีชา ทุติยาภรณ์ ผู้อำนวยการโรงเรียนวัดวิมลมรรคาราม ได้คิดค้นนวัตกรรมการบริหารจัดการเพื่อให้ผู้เรียนได้มีโอกาสที่ดีในการพัฒนาตนเองให้เป็นคนเก่ง คนดี และมีความสุข ด้วยการนำแนวคิดปฎิรูปการจัดการศึกษาเพื่อพัฒนาคุณภาพผู้เรียนในโรงเรียนขนาดเล็กโดยชุมชนมีส่วนร่วม มาใช้ในการบริหารงานให้มีประสิทธิภาพ และมีประสิทธิผลตามเป้าหมายที่กำหนดโดยกำหนดขั้นตอนการพัฒนาเชิงระบบ ไว้ดังนี้
    ๑. วิเคราะห์ปัญหา ความจำเป็นในการจัดการศึกษาของโรงเรียนวัดวิมลมรรคารามและโรงเรียนบ้านบ่อตะคร้อ
    ๒. วิเคราะห์แนวทางในการจัดการศึกษาของโรงเรียนวัดวิมลมรรคารามและโรงเรียนบ้านบ่อตะกร้อ
    ๓. วิเคราะห์ทางเลือกในการจัดการศึกษาของโรงเรียนวัดวิมลมรรคารามและโรงเรียนบ้านบ่อตะคร้อ
    ๔. กำหนดวิธีการที่ใช้ในการจัดการศึกษาของโรงเรียนวัดวิมลมรรคารามและโรงเรียนบ้านบ่อตะคร้อ
    ๕. การดำเนินการจัดการศึกษาของโรงเรียนวัดวิมลมรรคารามและโรงเรียนบ้านบ่อตะคร้อ
    ๖. การประเมินผลการจัดศึกษาของโรงเรียนวัดวิมลมรรคารามกับโรงเรียนบ้านบ่อตะคร้อ
    ๗. การสรุปผลและรายงานผลการจัดการศึกษาของโรงเรียนวัดวิมลมรรคารามและโรงเรียนบ้านบ่อตะคร้อ

หลังจากนั้นผู้อำนวยการโรงเรียน ครู ทั้งสองโรงเรียน ศิษย์เก่า เจ้าอาวาสวัดวิมลมรรคาราม ผู้นำชุมชนและประชาชนก็ประชุมเพื่อสรุปแนวทางการพัฒนาการศึกษาร่วมกัน ซึ่งได้ผลสรุปการพัฒนาการศึกษาใน ๒ แนวทางได้แก่
     แนวทางที่ ๑  :  ทั้งสองโรงเรียนบูรณาการหลักสูตรในแต่ละช่วงชั้นเข้าด้วยกัน เพื่อที่จะให้ครูคนเดียวได้สอนหลายชั้น
     แนวทางที่ ๒  :  การสอนแบบเรียนร่วมชั้น
ในสองทางเลือกดังกล่าวนี้บทสรุปสุดท้ายได้เลือกใช้ แนวทางที่ ๒ การสอนแบบเรียนร่วมชั้นเป็นแนวทางในการบริหารจัดการเพราะสามารถจะแก้ไขปัญหาที่พบของทั้งสองโรงเรียนได้ทั้งหมด

ในปีการศึษา ๒๕๔๔ ซึ่งเป็นปีเริ่มต้นของการนำนวัตกรรมดังกล่าวมาใช้ แม้ในการประชุมเบื้องต้นทุกคนจะได้ให้ความเห็นชอบแล้วก็ตามที แต่เมื่อจะดำเนินการจริง การนี้กลับกลายเป็นว่าผู้ปกครองนักเรียนโรงเรียนบ้านบ่อตะคร้อไม่ยอมส่งบุตรหลานไปเรียนร่วมกับโรงเรียนวัดวิมลมรรคารามด้วยเหตุผลที่ว่าเกรงลูกหลานจะลำบากในการเดินทางหรือเกิดอุบัติเหตุ

ผลสุดท้ายก็ได้มีการประชุมร่วมกันอีกครั้งหนึ่งเพื่อหาข้อยุติ คราวนี้ที่ประชุมมีมติให้ดำเนินการในปีการศึกษา ๒๕๔๖ ในสองแนวทางพร้อม ๆ กัน
     แนวทางที่ ๑  :  นำนักเรียนช่วงชั้นที่ ๑ จากโรงเรียนบ้านบ่อตะคร้อไปเรียนรวมที่โรงเรียนวัดวิมลมรรคาราม
     แนวทางที่ ๒  :  นำนักเรียนช่วงชั้นที่ ๒ จากโรงเรียนวัดวิมลมรรคารามไปเรียนรวมที่โรงเรียนบ้านบ่อตะคร้อส่วนผู้เรียนระดับก่อนประถมศึกษาให้เรียนอยู่ในโรงเรียนเดิม

บทสรุปของความสำเร็จ

การปรับเปลี่ยนวิธีการบริหารจัดการโรงเรียนในรูปแบบใหม่ในช่วง ๓ ปี การศึกษาที่ผ่านมาสามารถแก้ปัญหาทั้ง ๗ ประการได้เป็นผลสำเร็จ สื่อการเรียนการสอนหรือแม้แต่สื่อเทคโนโลยีสมัยใหม่มีจำนวนเพียงพอให้ผู้เรียนได้เรียนรู้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ ผู้ปกครองเข้ามามีส่วนร่วมในการจัดการศึกษามากยิ่งขึ้น ผู้เรียนได้รับรางวัลดีเด่นจากหน่วยงานต่าง ๆ จนเป็นที่ยอมรับอย่างกว้างขวางมากยิ่งขึ้น

ข้อสำคัญความสำเร็จดังกล่าวนี้ เกิดมาจากการร่วมกันคิดค้นนวัตกรรมที่เป็นภูมิปัญญาระหว่างบ้าน วัด โรงเรียน และชุมชนที่รวมพลังปัญญาประสานจนประสบความสำเร็จมาจนถึงปัจจุบัน