วันอนุรักษ์มรดกไทย

 ศิลปวัฒนธรรม  เป็นเครื่องบ่งบอกถึงความเจริญของเผ่าพันธุ์  ชนชาติใดมีมรดกทางวัฒนธรรมสืบต่อกันยาวนาน และ สามารถ “ดำรงอยู่” ได้ ท่ามกลางความพยายามเข้าครอบงำ  ครองความเหนือกว่าซึ่งกันและกัน โดยใช้วิถีทางทางการค้าและวัฒนธรรมเป็นกลยุทธอย่างที่ทำกันอยู่ทุกวันนี้  ก็ย่อมมีสิทธิ์ที่จะภาคภูมิใจสามารถยืดอก   บอกความเป็นชนชาติของตนต่อผู้อื่นได้อย่างสง่าผ่าเผย

ชนชาติไทย ก็เป็นชาติที่มีศิลปวัฒนธรรมเป็นของตนเองมากมาย ไม่ได้น้อยหน้าชาติอื่นเลย  และได้สืบทอดเป็นมรดกจากรุ่นสู่รุ่นมายาวนาน  แต่ในความเป็นจริง ทุกวันนี้ก็มีวัฒนธรรมต่างชาติ โดยเฉพาะตะวันตกหลั่งไหลเข้ามามากมายเหลือเกิน โดยต่างก็มีวิธีการเรียกร้องความสนใจอย่างเข้มข้น  มากที่สุดก็ในรูปของภาพยนตร์  ดนตรี  และแฟชั่นการแต่งกาย   เราจึงได้เห็นภาพวัยรุ่นของเรากิน  อยู่  แต่งเนื้อแต่งตัวคล้ายๆ กับที่เห็นในภาพยนตร์ยอดฮิตของชาติต่างๆ  ความรู้สึกนึกคิดก็ดูจะเปลี่ยนไปอย่างเห็นได้ชัดในกลุ่มคนเมือง เช่นเรื่องของการคบหาเพื่อนต่างเพศ เป็นต้น  ดังนี้แล้วถ้าคนไทยไม่เร่งระวังช่วยกันอนุรักษ์และฟื้นฟูวัฒนธรรมอันดีงามของเราให้เข้มแข็งเข้าไว้  และปล่อยให้วัฒนธรรมต่างชาติเข้าครอบงำบุคคลที่จะเป็นอนาคตของชาติเช่นนี้ต่อไป ในอนาคตข้างหน้าเราจะเป็นชนชาติที่ไม่มีมรดกทางวัฒนธรรมใดๆหลงเหลือไว้ให้ภาคภูมิใจได้เลย

นับเป็นความโชคดีอย่างยิ่งของชาติไทยเรา  ที่สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรม-ราชกุมารีทรงสนพระทัยในเรื่องของศิลปวัฒนธรรม     และมีพระปรีชาสามารถในศิลปศาสตร์หลายแขนงด้วยพระองค์เอง  พระราชกรณียกิจที่ทรงปฏิบัติจึงเป็นไปเพื่อการอนุรักษ์ และส่งเสริมวัฒนธรรมของชาติให้เฟื่องฟูในหลากหลายสาขาด้วยกัน  ศิลปวัฒนธรรมบางแขนงที่ซบเซาลงมากแล้วอย่างดนตรีไทยก็ได้ฟื้นคืนเป็นที่นิยมขึ้นมาเป็นต้น  นี่ยังไม่ได้พูดถึงโบราณวัตถุสถานอีกมากแห่งที่ได้รับการบูรณปฏิสังขรณ์โดยทรงเป็นแม่กองงาน     จึงได้มีการกำหนดให้วันที่  ๒ เมษายน อันเป็นวันพระราชสมภพของพระองค์ท่าน เป็นวัน  “อนุรักษ์มรดกไทย”  สมควรที่ชาวไทยทุกคนจะได้ดำเนินตามรอยพระยุคล-บาท  ช่วยกันอนุรักษ์และฟื้นฟูวัฒนธรรมประเพณีที่ดีงามของไทยเราให้คงไว้จะได้สืบทอดเป็นมรดกต่อไป

วัฒนธรรมไทยที่พึงอนุรักษ์
- มารยาทไทย  คนไทยเรานั้นได้รับการอบรมบ่มนิสัยมาหลายชั่วอายุให้เป็นผู้มีความอ่อนน้อมถ่อมตน มีความเคารพต่อผู้ที่ควรเคารพ   เราจึงมีการไหว้  และการเดินค้อมหลังเล็กน้อยเมื่อเดินผ่านหน้าผู้อาวุโส   การไหว้ของคนไทยเรานั้นจะไม่เหมือนกับการไหว้ของคนชาติอื่น แม้จะนับถือพระพุทธศาสนาเหมือนกัน  คนไทยจะมีการไหว้แบบสองจังหวะ  จังหวะที่หนึ่งเรียกว่าการประนมมือ ได้แก่การยกฝ่ามือทั้งสองขึ้นประกบกันเป็นกระพุ่มที่ทรวงอก ให้ปลายนิ้วตั้งตรงขึ้น และชิดกัน   โดยเอนไปข้างหน้าแต่พองาม   ศอกทั้งสองข้างชิดลำตัว  จังหวะที่สอง  ยกมือที่ประนมขึ้นนั้นจรดหน้า (อ่านว่า “จด”)  โดยถ้าไหว้พระก็ให้ปลายนิ้วจรดหน้าผาก   ถ้าไหว้พ่อแม่ ให้ปลายนิ้วจดระหว่างคิ้ว  ไหว้ผู้ที่เคารพ ให้ปลายนิ้วจรดปลายจมูก  และถ้าไหว้ทั่วๆไป ให้ปลายนิ้วอยู่ใต้ระดับใบหน้า  ระหว่างที่ยกมือขึ้นประนมนี้ ไม่ว่าจะปลายนิ้วจะอยู่ระดับใด ก็ก้มศรีษะลงน้อยๆ พร้อมการค้อมลำตัว   นี่เป็นท่าไหว้ที่อ่อนช้อย และงดงามเป็นเอกลักษณ์ประจำชาติของเรา   พึงระลึกว่าการไหว้ผู้อื่นมิได้ทำให้ผู้ไหว้เสียเกียรติยศแต่อย่างใด  ตรงกันข้าม กลับจะเป็นส่วนที่ส่งเสริมบุคลิกภาพของผู้ไหว้ด้วยซ้ำไปในฐานะที่เป็นผู้ได้รับการอบรมมาดีและมีจิตใจที่ดี เช่นเดียวกับการเดินค้อมหลังเมื่อจะผ่านหน้าผู้ที่มีอาวุโสกว่านั้น  ก็เป็นกิริยามารยาทที่ดูนุ่มนวลงดงาม  เชื่อเถอะว่าผู้ที่ได้พบเห็น ไม่ว่าชาติใด ภาษาใดเขาจะชื่นชมแน่นอน  นางงามจักรวาลคนปัจจุบันซึ่งเป็นคนต่างชาติ  เขาก็ใช้การไหว้แบบไทยอย่างได้ผลมาแล้ว  แต่อย่างไรก็ตาม  ถ้าคนไทยเป็นผู้นำการไหว้แบบไทยออกเผยแพร่ต่อชาวโลกเองก็น่าจะดูดีกว่า

- การแต่งกาย  ถ้าจะชักชวนให้ใช้ผ้าไทย  หรือผ้าไหมไทยตัดเสื้อผ้าใส่กันทุกคน ก็รู้ ๆ กันอยู่ว่า ผ้าไทยของเรานั้นแม้จะเป็นผ้าที่สวมใส่แล้วสบาย แต่ก็เป็นผ้าที่มีราคาสูงและดูแลยากกว่าผ้าธรรมดาสักนิดหนึ่ง  แม้จะได้รับการปรับปรุงด้วยเทคนิคสมัยใหม่แล้วก็ตาม  แถมยังเป็นสัญลักษณ์ของผู้สูงอายุอีกด้วย   จึงต้องเรียนให้ทราบว่า   เดี๋ยวนี้ผ้าไทยของเราได้พัฒนาออกไปอีกหลากลายหลายสีสันและเรายังมีการออกแบบให้คนทุกเพศ ทุกวัย ทุนมาก ทุนน้อยได้มีโอกาสใช้ผ้าไทย  เราสามารถนำมาตกแต่งเสื้อผ้าได้อย่างสวยงาม ไม่จำเป็นต้องตัดทั้งชุดอีกต่อไป   การช่วยกันใช้ผ้าไทยนอกจากจะทำให้เป็นผู้มีรสนิยมในการแต่งกายแล้วยังเป็นการช่วยให้คนในชาติมีรายได้ เงินทองไม่รั่วไหลไปซื้อของต่างชาติอีกด้วย

- การพูด  ทุกวันนี้  คนไทยมีการใช้ภาษาไทยที่น่าเป็นห่วง  มีภาษาที่เกิดขึ้นใหม่โดยตัวละคร หรือพิธีกรดังๆ มากมายผ่านสื่อวิทยุ และทีวี  ซึ่งเป็นแหล่งให้ความรู้ ความบันเทิงที่ได้รับความนิยมมากในปัจจุบัน    วิทยุ  ทีวี มีพิธีกรที่ชำนาญในการใช้ภาษาต่างประเทศแต่ไม่ชำนาญในการใช้ภาษาไทยมากขึ้น  เฉพาะอย่างยิ่งในรายการที่ผลิตสำหรับวัยรุ่น  ทำให้คนดูเกิดการซึมซับการใช้ภาษาที่มีกลิ่นไอตะวันตก    ความผิดเพี้ยนในการออกเสียงและไวยากรณ์ทั้งโดยตั้งใจและไม่ตั้งใจอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้   โดยลืมนึกถึงความเสียหายที่จะเกิดขึ้นแก่ภาษาไทยอันเป็นภาษาแม่ที่โดยถูกโดยควรแล้วต้องอนุรักษ์ไว้ให้ดี  ดังนั้นผู้ใดก็ตามที่มีโอกาสแสดงตนต่อที่สาธารณะ หรือตามสื่อไม่ว่าจะสาขาใด  หรือผู้มีหน้าที่เกี่ยวเนื่องกับการอบรมสั่งสอนผู้เยาว์  ก็ควรทำตัวเป็นตัวอย่างในการใช้ภาษาไทยอย่างถูกต้องชัดเจน  ท่านจะเป็นผู้มีเกียรติในการอนุรักษ์มรดกไทย

จริง ๆ แล้วยังมีวัฒนธรรมไทยที่ดีงาม มีคุณค่าอีกมากมายที่เราควรช่วยกันอนุรักษ์ไว้  ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของงานประเพณี   ความเป็นอยู่แบบไทยที่ทุกวันนี้ต่างชาติเขามาเที่ยว มาดู อยากร่วมงาน  อยากมีความเป็นอยู่แบบเราดูบ้าง   เรื่องของดนตรีไทยที่ปัจจุบันต่างชาติเขาถึงกับมีการเรียนกันในบ้านเมืองของเขา        ดังนี้แล้วเราผู้เป็นเจ้าของวัฒนธรรมจะนิ่งเฉยได้อย่างไร   เรายิ่งต้องช่วยกันอนุรักษ์   ช่วยกันฟื้นฟูไว้เพื่อนำออกอวดเขา   ซึ่งนอกจากจะยืดอกบอกใครๆ ได้ว่าประเทศของเรามีอารยธรรมเก่าแก่แล้ว  เรายังจะสามารถหารายได้จากการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมได้อีกด้วย

ข้อควรรู้
- เนื่องจากสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี  ทรงมีคุณูปการในการอนุรักษ์และส่งเสริมวัฒนธรรมของชาติเป็นอย่างมาก  ดังนั้นนอกจากทางการจะกำหนดให้วันที่ ๒ เมษายน อันเป็นวันพระราชสมภพเป็นวัน อนุรักษ์มรดกไทยตั้งแต่ปี  ๒๕๒๘ แล้ว    พระองค์ยังได้รับการทูลเกล้าฯ ถวายพระสมัญญาว่า  “เอกอัครราชูปถัมภก มรดกวัฒนธรรมไทย”  เมื่อปี ๒๕๓๑ และวิศิษฏศิลปิน เมื่อ พ.ศ. ๒๕๔๖  ซึ่งมีความหมายว่าทรงพระปรีชาสามารถในการเป็นศิลปิน  ทรงมีคุณูปการต่องานศิลปวัฒนธรรม และทรงเป็นเมธีทางด้านวัฒนธรรม

ที่มา
- ฝ่ายประชาสัมพันธ์ : สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ
- วารสารการประปาส่วนภูมิภาค  :  มีนาคม ๒๕๔๐

ข้อมูลจาก : บทความพิเศษประกอบรายการของสถานีวิทยุ อสมท.  เรื่อง "วันอนุรักษ์มรดกไทย"  ผลิตโดย  งานบริการการผลิต  ส่วนสนับสนุนการผลิตวิทยุ  ฝ่ายออกอากาศวิทยุกรุงเทพ