ในโลกของเรานั้น คนเราไม่สามารถอยู่คนเดียวได้อย่างสมบูรณ์ ทุกคนต้องพึ่งพากัน ไม่ว่าจะในครอบครัว โรงเรียน หรือชุมชน หนึ่งในวิธีการที่คนในสังคมร่วมมือกันอย่างมีระบบและเป็นธรรมก็คือ “การรวมกลุ่มกันเป็นสหกรณ์” ซึ่งเป็นรูปแบบของการช่วยเหลือกันในเรื่องการเงิน การผลิต หรือการค้าขาย เพื่อให้ทุกคนในกลุ่มได้ประโยชน์ร่วมกันอย่างเท่าเทียม 

หลักการของสหกรณ์

- ช่วยเหลือตนเองและช่วยเหลือซึ่งกันและกัน คือ สมาชิกต้องรู้จักพึ่งตนเองก่อน แล้วจึงช่วยเหลือคนอื่น

- มีความเสมอภาค คือ ทุกคนมีสิทธิเท่าเทียมกันในการแสดงความคิดเห็นและตัดสินใจ

- บริหารงานโดยสมาชิก คือ สมาชิกทุกคนมีส่วนร่วมในการบริหารสหกรณ์ ไม่ใช่แค่บางคน

- การแบ่งผลประโยชน์อย่างเป็นธรรม คือ เมื่อสหกรณ์ได้กำไร จะนำมาแบ่งตามสัดส่วนการใช้บริการ ไม่ใช่แบ่งตามจำนวนเงินที่ลงทุน

ประโยชน์ของสหกรณ์

- ประหยัดค่าใช้จ่าย เช่น ซื้อของราคาถูกจากร้านสหกรณ์

- ออมเงินและกู้ยืม ในเวลาจำเป็นได้โดยไม่ต้องพึ่งเจ้าหนี้นอกระบบ

- เกิดความสามัคคีในชุมชนหรือโรงเรียน เพราะทุกคนมีเป้าหมายเดียวกัน

- เป็นแหล่งเรียนรู้เรื่องการจัดการ การเงิน และความรับผิดชอบ สำหรับเด็กๆ ด้วย

ประเภทของสหกรณ์โดยสังเขป

แม้สหกรณ์จะมีหลักคล้ายกัน แต่ก็แบ่งได้หลายประเภทตามลักษณะของกิจกรรม เช่น

- สหกรณ์การเกษตร ช่วยชาวนาชาวไร่ให้รวมกลุ่มกันซื้อปุ๋ย เครื่องมือ หรือขายผลผลิตในราคายุติธรรม

- สหกรณ์ออมทรัพย์ ให้สมาชิกฝากเงิน และสามารถกู้ยืมเงินได้เมื่อจำเป็น เช่น สหกรณ์ของครู

- สหกรณ์ร้านค้า เปิดร้านขายของราคาถูกให้สมาชิก เช่น ขายอุปกรณ์การเรียนให้กับนักเรียน

- สหกรณ์บริการ รวมกลุ่มกันเพื่อให้บริการ เช่น รถโดยสารชุมชน หรือสหกรณ์แท็กซี่

- สหกรณ์เครดิตยูเนี่ยน ให้บริการด้านเงินแบบเน้นสมาชิกเป็นเจ้าของร่วม เน้นการออมและกู้ยืมแบบเป็นธรรม

การตั้งสหกรณ์ในโรงเรียน

นอกจากชุมชนจะมีสหกรณ์แล้ว โรงเรียนก็สามารถจัดตั้ง “สหกรณ์นักเรียน” ได้เช่นกัน ซึ่งเป็นแหล่งฝึกฝนให้นักเรียนรู้จักการทำงานร่วมกัน เรียนรู้การบริหารจัดการ และฝึกวินัยทางการเงิน ตัวอย่างการทำงานของ สหกรณ์โรงเรียน เช่น

- การเปิดร้านค้าสหกรณ์ เพื่อขายของใช้จำเป็น เช่น ดินสอ ยางลบ สมุด ในราคาถูกให้เพื่อนๆ และครู

- การฝึกฝากเงินออม โดยนักเรียนสามารถนำเงินค่าขนมมาฝากที่สหกรณ์วันละเล็กน้อย เช่น วันละ 5 บาท เป็นการฝึกวินัยการออม

- การบริหารโดยนักเรียน ให้มีคณะกรรมการที่เป็นนักเรียนคอยดูแลร้าน คิดเงิน บันทึกรายรับรายจ่าย และเสนอแนวคิดพัฒนาสหกรณ์