ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง เป็นแนวคิดที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 ได้พระราชทานแก่ประชาชนชาวไทย เพื่อเป็นแนวทางในการดำเนินชีวิตอย่างมีความสุข ยั่งยืน และมั่นคง หลักของเศรษฐกิจพอเพียงเน้นให้เรารู้จักใช้ชีวิตอย่าง “พอประมาณ มีเหตุผล และมีภูมิคุ้มกันที่ดี” โดยมี “ความรู้” และ “คุณธรรม” เป็นพื้นฐาน

ปรัชญานี้ไม่ได้ใช้ได้เฉพาะกับเกษตรกรหรือผู้ใหญ่เท่านั้น แต่ยังสามารถนำมาประยุกต์ใช้ได้ในชีวิตประจำวันของนักเรียน ครอบครัว โรงเรียน และชุมชน เพื่อให้ทุกคนอยู่ร่วมกันอย่างประหยัด อดออม และพึ่งพาตนเองได้อย่างยั่งยืน

การประยุกต์ใช้ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงในครอบครัว

ครอบครัวเป็นหน่วยเล็กของสังคม ที่สามารถเริ่มต้นใช้แนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงได้ง่ายที่สุด เช่น

- การประหยัดพลังงาน เช่น ปิดไฟเมื่อไม่ใช้ ปิดพัดลมหรือเครื่องใช้ไฟฟ้าต่างๆ เมื่อออกจากห้อง การใช้หลอดไฟประหยัดพลังงาน หรือการเลือกใช้เครื่องใช้ไฟฟ้าที่ประหยัดไฟเบอร์ 5

- การประหยัดค่าใช้จ่าย เช่น วางแผนก่อนซื้อของ ซื้อเท่าที่จำเป็น ทำกับข้าวกินเองที่บ้านแทนการกินนอกบ้าน และเก็บออมเงินไว้ใช้ยามจำเป็น

- การใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่น เช่น ปลูกผักสวนครัวไว้กินเองที่บ้าน เช่น พริก มะนาว โหระพา ซึ่งช่วยประหยัดเงิน และยังปลอดภัยจากสารเคมี

การดำเนินชีวิตแบบพอเพียงในครอบครัวช่วยให้สมาชิกในบ้านอยู่กันอย่างมีความสุข ไม่เดือดร้อนเมื่อเกิดเหตุการณ์ไม่คาดคิด เช่น เจ็บป่วยหรือตกงาน

การประยุกต์ใช้ในโรงเรียน

โรงเรียนเป็นแหล่งเรียนรู้ที่สามารถสอนและฝึกให้นักเรียนรู้จักเศรษฐกิจพอเพียงได้หลากหลายวิธี เช่น

- การประหยัดพลังงานในโรงเรียน เช่น ให้เด็กๆ มีหน้าที่ผลัดเวรกันดูแลการปิดไฟ ปิดพัดลม ปิดประตูหน้าต่างเมื่อลมแรง และใช้กระดาษสองหน้าให้คุ้มค่า

- การลดความสูญเสีย เช่น การวางแผนทำโครงงานหรือกิจกรรมต่างๆ โดยใช้วัสดุเท่าที่จำเป็น เช่น ถ้าโรงเรียนปลูกผักสวนครัว ก็ควรวางแผนเรื่องน้ำ ปุ๋ย และเวลาเก็บเกี่ยวให้เหมาะสม

- ใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่น เช่น เชิญปราชญ์ชาวบ้านมาสอนทำของเล่นพื้นบ้าน ทำขนมไทย หรือสอนทอผ้า เพื่อให้นักเรียนรู้จักวัฒนธรรมและวิธีชีวิตที่เรียบง่ายของคนในท้องถิ่น

เมื่อโรงเรียนสอนให้นักเรียนรู้จักคิดอย่างพอเพียง เด็กๆ ก็จะเติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่มีจิตสำนึกดี รู้จักใช้ทรัพยากรอย่างคุ้มค่า และเป็นพลเมืองที่ดีของสังคม

การประยุกต์ใช้ในชุมชน

ชุมชนที่นำแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงมาใช้ จะเป็นชุมชนที่เข้มแข็ง และสามารถพึ่งพาตนเองได้ เช่น

- การผลิตสินค้าโดยใช้ทรัพยากรในท้องถิ่น เช่น การใช้ใบตองทำภาชนะแทนพลาสติก การทำสบู่จากสมุนไพร การปลูกผักปลอดสารขายเอง

- การวางแผนการผลิตเพื่อไม่ให้เหลือทิ้ง เช่น กลุ่มแม่บ้านที่ทำกล้วยฉาบ เขาจะเลือกใช้กล้วยที่สุกพอดี ไม่ใช้กล้วยที่สุกเกินจนเสีย เพื่อไม่ให้ของเหลือทิ้งเปล่า

- การส่งเสริมภูมิปัญญาท้องถิ่น เช่น ชุมชนที่ทำผ้าทอย้อมสีธรรมชาติจากเปลือกไม้ หรือสมุนไพรในท้องถิ่น ก็สามารถต่อยอดเป็นสินค้าชุมชนได้

โครงการหนึ่งตำบลหนึ่งผลิตภัณฑ์ (OTOP)

ตัวอย่างหนึ่งในโครงการที่ประสบความสำเร็จในการส่งเสริมแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงก็คือ โครงการหนึ่งตำบลหนึ่งผลิตภัณฑ์ (OTOP) ซึ่งเป็นโครงการที่ส่งเสริมให้ชาวบ้านในแต่ละตำบล ผลิตสินค้าหรือบริการจากทรัพยากรและภูมิปัญญาท้องถิ่นของตนเอง เช่น

- ผ้าทอจากบ้านนาข่า จังหวัดอุดรธานี

- ข้าวแต๋นจากจังหวัดลำปาง

- สบู่สมุนไพรจากบ้านห้วยม่วง

- เครื่องจักสานจากไม้ไผ่ของหมู่บ้านในภาคกลาง

OTOP เป็นตัวอย่างที่ดีของการรวมพลังกันในชุมชนเพื่อสร้างรายได้ โดยไม่ต้องพึ่งของจากภายนอกมากนัก และยังอนุรักษ์วัฒนธรรมดั้งเดิมไว้อีกด้วย