เศรษฐกิจพอเพียง คือ แนวทางการดำเนินชีวิตที่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช รัชกาลที่ 9 ได้พระราชทานแก่พสกนิกรชาวไทย เพื่อให้ทุกคนสามารถดำรงชีวิตอยู่ได้อย่างมีความสุข มีความมั่นคง และยั่งยืน ไม่ฟุ้งเฟ้อเกินตัว และรู้จักใช้ทรัพยากรอย่างคุ้มค่า

เศรษฐกิจพอเพียงไม่ใช่แค่เรื่องของการทำเกษตรเท่านั้น แต่เป็นแนวคิดที่สามารถนำมาใช้ได้ในทุกเรื่องของชีวิต เช่น การใช้จ่าย การเรียนหนังสือ การใช้เวลา หรือแม้แต่การคบเพื่อน โดยมีหลักสำคัญ 3 อย่างคือ “ความพอประมาณ ความมีเหตุผล และการมีภูมิคุ้มกันที่ดี” และมีเงื่อนไขสำคัญอีก 2 ข้อคือ “ความรู้” และ “คุณธรรม”

ความพอประมาณ

ความพอประมาณ หมายถึง การไม่ทำอะไรเกินตัว เช่น ไม่ซื้อของที่เกินความจำเป็น ไม่กินอาหารมากเกินไป และไม่ใช้จ่ายฟุ่มเฟือย ถ้าเราใช้จ่ายอย่างพอประมาณ เราก็จะมีเงินเหลือเก็บ และสามารถใช้ในยามจำเป็นได้

ตัวอย่างง่ายๆ คือ เด็กคนหนึ่งอยากได้ของเล่นราคาแพง แต่พ่อแม่มีเงินไม่มาก ถ้าเขาเข้าใจเศรษฐกิจพอเพียง เขาจะเลือกเก็บเงินซื้อของเล่นที่จำเป็น หรือใช้เวลาว่างไปทำของเล่นเองจากวัสดุเหลือใช้ ซึ่งนอกจากจะสนุกแล้ว ยังเป็นการใช้ทรัพยากรอย่างคุ้มค่าอีกด้วย

ความมีเหตุผล

ความมีเหตุผล คือ การคิดให้รอบคอบก่อนจะทำอะไร เช่น ถ้าเราจะซื้อขนม เราต้องคิดว่า ขนมนี้มีประโยชน์หรือไม่ แพงเกินไปหรือเปล่า หรือควรเก็บเงินไว้ซื้อของที่จำเป็นมากกว่านี้ การมีเหตุผลจะทำให้เราตัดสินใจได้ดี ไม่ตกเป็นเหยื่อของโฆษณาหรือความอยากเพียงชั่วครู่

เด็กนักเรียนสามารถฝึกการมีเหตุผลได้ตั้งแต่เรื่องง่ายๆ เช่น การเลือกใช้อุปกรณ์การเรียน ถ้าเรายังมีสมุดที่เขียนไม่หมด ก็ไม่จำเป็นต้องซื้อสมุดใหม่ทันที การใช้ของให้หมดก่อน เป็นการใช้ทรัพยากรอย่างมีเหตุผล

การมีภูมิคุ้มกันที่ดี

การมีภูมิคุ้มกันที่ดี หมายถึง การเตรียมพร้อมรับมือกับเหตุการณ์ไม่คาดฝัน เช่น เก็บออมเงินไว้ใช้ในเวลาฉุกเฉิน หรือมีแผนสำรองหากเกิดปัญหา การฝึกคิดล่วงหน้าและเตรียมตัวไว้ก่อน จะช่วยให้เราไม่เดือดร้อนในอนาคต

เด็กๆ เองก็สามารถสร้างภูมิคุ้มกันให้ตัวเองได้ เช่น การตั้งใจเรียน รู้จักออมเงิน และไม่ทำสิ่งที่เสี่ยงหรือไม่ดี เมื่อเติบโตขึ้นจะสามารถดูแลตนเองได้ดีและไม่เป็นภาระของคนอื่น

เงื่อนไขของเศรษฐกิจพอเพียง

นอกจากหลัก 3 ข้อแล้ว ยังมีเงื่อนไขสำคัญอีก 2 ข้อคือ “ความรู้” และ “คุณธรรม”

1. ความรู้ หมายถึง การหาความรู้ให้เข้าใจอย่างแท้จริง ไม่เชื่ออะไรง่ายๆ ต้องศึกษาข้อมูลให้ดีก่อนตัดสินใจ เช่น ก่อนจะปลูกผัก ก็ควรศึกษาวิธีปลูก การดูแล และเวลาเก็บเกี่ยว

2. คุณธรรม คือ การมีความซื่อสัตย์ ขยัน อดทน และไม่เห็นแก่ตัว เช่น การไม่โกงเพื่อน ไม่เอาเปรียบใคร และรู้จักช่วยเหลือผู้อื่น