พระพุทธศาสนาเป็นศาสนาที่สอนให้คนเราพัฒนาตนเองให้เป็นคนดี มีความสุข และหลุดพ้นจากความทุกข์ โดยใช้หลักที่เรียกว่า “ไตรสิกขา” ซึ่งหมายถึง การฝึกฝน 3 ด้าน คือ ศีล สมาธิ และปัญญา

ในหัวข้อนี้ เราจะพูดถึงการปฏิบัติตามไตรสิกขา ในส่วนของปัญญา ซึ่งเป็นขั้นตอนที่สูงและสำคัญมาก เพราะปัญญาคือแสงสว่างที่จะนำทางชีวิตให้พ้นจากความหลงผิด

ปัญญา คือ อะไร ?

ปัญญา ในทางพระพุทธศาสนา หมายถึง ความรู้แจ้งในความจริงของชีวิต ไม่ใช่แค่การเรียนหนังสือเก่ง หรือฉลาดคิดเท่านั้น แต่หมายถึงการเข้าใจความจริงของโลก ว่าสิ่งต่างๆ ล้วนมีการเกิดขึ้น ตั้งอยู่ และดับไป ไม่มีอะไรอยู่ถาวร

ปัญญาเกิดขึ้นได้จากการ ฟังธรรม ศึกษา พิจารณา และฝึกจิตให้สงบ เมื่อมีปัญญา เราจะรู้ว่าอะไรควรทำ อะไรไม่ควรทำ และเลือกทางที่ถูกต้องได้ด้วยตนเอง

ปัญญากับอริยสัจ 4 และไตรลักษณ์

ในพระพุทธศาสนา ปัญญาจะสมบูรณ์เมื่อเข้าใจความจริงของชีวิต ที่เรียกว่า “อริยสัจ” 4 คือ

- ทุกข์ ความไม่สบายกาย ไม่สบายใจ

- สมุทัย เหตุที่ทำให้เกิดทุกข์ คือ ความโลภ ความโกรธ ความหลง

- นิโรธ การดับทุกข์

- มรรค ทางปฏิบัติเพื่อให้พ้นทุกข์

และเข้าใจว่า สรรพสิ่งทั้งหลายมีลักษณะ 3 อย่าง หรือ “ไตรลักษณ์” คือ

- อนิจจัง ไม่เที่ยง

- ทุกขัง เป็นทุกข์

- อนัตตา ไม่ใช่ตัวตนถาวร

เด็กๆ อาจเริ่มเรียนรู้เรื่องนี้ผ่านตัวอย่างง่ายๆ เช่น ดอกไม้ที่เคยสวยก็เหี่ยวในที่สุด ของเล่นที่เคยชอบก็เบื่อในวันหนึ่ง สิ่งเหล่านี้ช่วยให้ใจเราวางได้ ไม่ยึดติด และไม่เสียใจเกินไป