ประเทศไทยของเรามีทั้งธรรมชาติที่งดงาม และผู้คนที่มีวัฒนธรรมหลากหลาย สิ่งเหล่านี้เป็นส่วนหนึ่งของสิ่งแวดล้อม ซึ่งแบ่งออกเป็นสองแบบ คือ สิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อมทางสังคม ทั้งสองอย่างนี้เกี่ยวข้องกันอย่างใกล้ชิด และส่งผลต่อกันอยู่ตลอดเวลา

1. สิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติกับสิ่งแวดล้อมทางสังคม

สิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติ หมายถึง สิ่งที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ เช่น ภูเขา แม่น้ำ ทะเล ป่าไม้ ดิน อากาศ

สิ่งเหล่านี้เป็นทรัพยากรที่จำเป็นต่อการดำรงชีวิต เช่น เรานำดินมาปลูกพืช ใช้น้ำเพื่ออุปโภคบริโภค และอาศัยร่มเงาของป่าไม้เพื่อหลบแดด และดูแลอากาศให้บริสุทธิ์

สิ่งแวดล้อมทางสังคม คือ สิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้นหรือพัฒนาเพื่อใช้ร่วมกัน เช่น บ้านเรือน ถนน โรงเรียน วัด ตลาด ประเพณี วัฒนธรรม และความเชื่อ

สิ่งแวดล้อมทางสังคมทำให้มนุษย์อยู่ร่วมกันเป็นกลุ่ม มีการสื่อสาร แลกเปลี่ยนสินค้า และเรียนรู้ซึ่งกันและกัน

2. ความสัมพันธ์และผลกระทบ

สิ่งแวดล้อมทั้งสองแบบนี้มีความเกี่ยวข้องกันอย่างลึกซึ้ง เรามาดูตัวอย่างความสัมพันธ์กัน

แม่น้ำกับการตั้งถิ่นฐาน

พื้นที่ใกล้แม่น้ำ เช่น แม่น้ำเจ้าพระยา เป็นที่เหมาะสมต่อการตั้งบ้านเรือน เพราะมีน้ำใช้เพียงพอ ดินก็อุดมสมบูรณ์ ทำให้เกิดชุมชนเมือง ตลาด และวัดเกิดขึ้นใกล้แม่น้ำ

ภูเขากับวัฒนธรรมท้องถิ่น

คนที่อาศัยอยู่ในเขตภูเขาทางภาคเหนือ เช่น เชียงใหม่หรือแม่ฮ่องสอน มีการแต่งกายและประเพณีที่แตกต่างจากภาคอื่น เพราะภูมิประเทศและอากาศมีผลต่อวิถีชีวิต

ป่ากับการดำรงชีวิต

ป่าไม้ให้ทั้งอาหาร ยาสมุนไพร และวัสดุก่อสร้าง ถ้าป่าถูกทำลาย ชาวบ้านบางกลุ่มอาจไม่มีรายได้ หรือขาดแคลนของใช้ในชีวิตประจำวัน

สิ่งแวดล้อมธรรมชาติเสื่อมโทรม ทำให้สังคมได้รับผลกระทบ

เช่น การตัดไม้ทำลายป่า ทำให้เกิดดินถล่มและน้ำท่วม ส่งผลให้บ้านเรือนเสียหาย โรงเรียนต้องหยุดเรียน และชุมชนได้รับความเดือดร้อน

ในทางกลับกัน ถ้าชุมชนช่วยกันดูแลสิ่งแวดล้อม เช่น ปลูกต้นไม้ แยกขยะ หรือใช้น้ำอย่างประหยัด สิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติก็จะกลับมาสมบูรณ์ และชุมชนก็จะน่าอยู่ขึ้น