อาณาจักรสุโขทัยมีพระมหากษัตริย์ที่ทรงคุณูปการต่างๆ ต่อชนชาติไทยดังนี้

พ่อขุนศรีอินทราทิตย์

ทรงเป็นปฐมกษัตริย์ของราชวงศ์พระร่วง แห่งกรุงสุโขทัย ผลงานที่สำคัญของพระองค์คือ การร่วมมือกับ พ่อขุนผาเมือง ทำสงครามขับไล่ ขอมสบาดโขลญลำพง ออกจากเมืองสุโขทัยได้สำเร็จ เป็นผลให้ชนชาติไทยมีเอกราช และดำรงความเป็นชาติจวบจนถึงปัจจุบัน

พ่อขุนรามคำแหงมหาราช

ทรงเป็นโอรสของ พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ ครองราชย์ต่อจาก พ่อขุนบานเมือง พระเชษฐา นอกจากจะทรงพระปรีชาสามารถทางการสู้รบเป็นที่ประจักษ์ สมพระฉายา “รามคำแหง” แล้ว ยังทรงพระปรีชาสามารถทางด้านอักษรศาสตร์อย่างเอกอุด้วย

ทรงประดิษฐ์อักษรไทยยุคแรก โดยดัดแปลงจากอักษรอินเดียใต้ รวมทั้งอักษรมอญ และขอม ทำให้ภาษาไทยมีตัวอักษรเป็นของตนเอง และพัฒนารูปแบบจนมีเอกลักษณ์อย่างในปัจจุบัน

อีกผลงานที่ทำให้วัฒนธรรมไทยมีอัตลักษณ์แบบสังคมพุทธในทุกวันนี้ ก็เพราะพ่อขุนรามคำแหงทรงรับพระพุทธศาสนาเถรวาท แบบลังกาวงศ์ เข้ามาสู่ราชอาณาจักรเป็นครั้งแรก ส่งผลให้พระพุทธศาสนาลงหลักปักฐาน และเจริญงอกงามในแผ่นดินไทย กลายเป็นที่พึ่งพิงและที่ยึดเหนี่ยวจิตใจของคนไทยตลอดมา

พระมหาธรรมราชาที่ 1 หรือ พระยาลิไทย

ทรงพระราชนิพนธ์ “เตภูมิกถา” หรือ “ไตรภูมิพระร่วง” ซึ่งถือเป็นงานวรรณกรรมทางศาสนาที่ทรงอิทธิพลต่อคติความเชื่อของคนในสมัยนั้น และสมัยต่อมาอย่างแน่นแฟ้

ไตรภูมิพระร่วงฉายภาพของภูมิทั้ง 3 ที่สัตว์ทั้งหลายเวียนว่ายตายเกิดในสังสารวัฏไม่รู้จบรู้สิ้น คือ กามาวจรภูมิ รูปาวจรภูมิ และอรูปาวจรภูมิ สัตว์ที่ประกอบกรรมดี ก็จะไปเกิดยังภูมิที่ดีตามแรงบุญ ในทางตรงข้าม สัตว์ที่ประกอบกรรมชั่ว ก็จะไปเกิดยังภูมิที่ต้องทนทุกข์ทรมานเพื่อชดใช้บาป

ผลจากความเชื่อในเรื่องบาปบุญหรือกฎแห่งกรรม ทำให้คนเกรงกลัวและละอายต่อการทำความผิดบาป เมื่อคนเกรงที่จะทำผิดทำชั่ว สังคมก็จะเกิดสันติสุข มีความปรองดองและเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ ดังเช่นอุปนิสัยโอบอ้อมอารี มีไมตรีจิต อันเป็นเอกลักษณ์อันโดนเด่นของชนชาติไทยในสายตาของชาวโลกนั่นเอง