หน้าที่ของพุทธมามกะ

ในชีวิตประจำวัน พุทธมามกะมีหน้าที่ปฏิบัติตน ดังนี้
๑) ศึกษาหลักธรรมให้เป็นสัมมาทิฏฐิ
๒) ฟังธรรมหรือสนทนาธรรมตามกาล
๓) ทำบุญตักบาตร
๔) ไหว้พระสวดมนต์ก่อนนอน
๕) ปฏิบัติตนตามศีล ๕ เป็นอย่างน้อย
๖) ปฏิบัติกิจกรรมในวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา
เราเป็นชาวพุทธ เราต้องปฏิบัติตามหลักธรรมคำสอนและบำเพ็ญตนให้เป็นประโยชน์ เพื่อการอยู่ร่วมกันอย่างเป็นสุข

                                                                    มรรยาทชาวพุทธ

• มารยาทชาวพุทธ คือ ระเบียบปฏิบัติต่าง ๆ ที่ชาวพุทธยึดถือเป็นหลักในการปฏิบัติตนทั้งต่อพระภิกษุ และพุทธศาสนิกชนด้วยกัน ในสถานที่ต่าง ๆ เช่น ที่วัด หรือที่อื่น ๆ
ดังนั้น ชาวพุทธทุกคนจำเป็นต้องศึกษา และฝึกปฏิบัติเพื่อให้เป็นผู้ที่มีมารยาทงดงาม ปฏิบัติตนได้ถูกต้องเหมาะสมตามแบบพุทธศาสนิกชนที่ดี
• การปฏิบัติตนที่เหมาะสมต่อพระภิกษุ พระภิกษุเป็นผู้ที่พุทธศาสนิกชนสมควรสักการะ บูชากราบไหว้ด้วยความเลื่อมใสศรัทธา เพราะพระภิกษุเป็นผู้ประพฤติดี ประพฤติซื่อตรงประพฤติเพื่อให้ออกไปจากทุกข์ และประพฤติถูกต้องดียิ่ง

พุทธศาสนิกชนพึงปฏิบัติต่อพระภิกษุให้ถูกต้องเหมาะสม ดังนี้

• การไปหาพระภิกษุที่วัด
การไปหาพระภิกษุที่วัด เช่น ไปเยี่ยมด้วยความคุ้นเคย ไปเพื่ออาราธนาท่านไปประกอบพิธีกรรมบางอย่าง ไปเพื่อขอคำปรึกษาเกี่ยวกับกิจธุระที่ท่านอาจให้คำปรึกษาได้ หรือไปเพื่อศึกษาธรรม เป็นต้น
ดังนั้น การไปหาพระภิกษุที่วัดเราควรปฏิบัติต่อท่านด้วยความเคารพรักษากิริยามารยาททางกาย ทางวาจา และทางใจให้เรียบร้อย อันแสดงออกถึงความมีศรัทธาเลื่อมใสเป็นอย่างดียิ่งโดยมีหลักปฏิบัติ ดังนี้
การแต่งกาย ผู้ที่จะไปหาพระภิกษุควรแต่งกายสุภาพเรียบร้อย ดังนี้
ผู้ชาย ควรสวมกางเกงขายาว จะสวมเสื้อแขนสั้น หรือแขนยาวก็ได้ ถ้าสวมเสื้อเชิ้ตควรสวมกางเกงทับให้เรียบร้อย ไม่ควรปล่อยชายเสื้อออกมา
ผู้หญิง ควรสวมเสื้อผ้าสีเรียบ เสื้อและกระโปรงควรเป็นแบบที่สุภาพไม่สั้น ไม่บาง หรือรัดรูปจนเกินไป และไม่ควรใส่เครื่องประดับที่มีราคาแพง 

                                                                การอาราธนาพระภิกษุ

• การไปหาพระภิกษุเพื่ออาราธนาไปประกอบพิธีงานมงคลหรืองานอวมงคล ควรนำเครื่องสักการบูชา เช่น ดอกไม้ ธูปเทียน ใส่พานนำไปถวาย เพื่อแสดงความเคารพบูชา
• เมื่อไปพบพระภิกษุ ถ้ามีพระพุทธรูปตั้งอยู่ต้องกราบพระพุทธรูปก่อน แล้วจึงกราบพระภิกษุแบบเบญจางคประดิษฐ์ แล้วนั่งพับเพียบเก็บปลายเท้า ไม่นั่งบนอาสนะเสมอกับท่านหรือบนเสื่อผืนเดียวกัน ถ้านั่งเก้าอี้ควรจะนั่งเว้นระยะห่างจากท่านพอสมควร

                                                                        การสนทนา

• ในการสนทนากับพระภิกษุต้องใช้คำพูดที่เหมาะสมสุภาพ เช่น
 - การใช้สรรพนามแทนตัวเอง ใช้คำว่า “ผม,กระผม” (สำหรับผู้ชาย) “ดิฉัน” (สำหรับผู้หญิง)
- การใช้สรรพนามแทนพระภิกษุ ใช้คำว่า “พระคุณเจ้า,หลวงพ่อ,ท่านพระครู,ท่านเจ้าคุณ,ใต้เท้า” เป็นต้น
    - เวลารับคำต้องใช้คำว่า “ครับ,ขอรับ” (สำหรับผู้ชาย) “ค่ะ,เจ้าค่ะ” (สำหรับผู้หญิง)
  ถ้าพระภิกษุรูปนั้นเป็นพระเถระผู้ใหญ่ เราควรประนมมือพูดกับท่าน สำหรับผู้หญิงไม่ควรพูดกับพระภิกษุสองต่อสองในที่ลับตาคน เมื่อเสร็จธุระแล้วควรลากลับ ไม่ควรสนทนาเกินควรเพราะเป็นการรบกวนเวลาของท่าน ก่อนกลับให้กราบเบญจางคประดิษฐ์ แล้วจึงเดินเข่าออกไป 

                                                      การแสดงความเคารพต่อพระภิกษุ

๑) การกราบ การกราบพระที่ถูกต้อง จะต้องกราบแบบ “เบญจางคประดิษฐ์” มีขั้นตอนในการปฏิบัติ ดังนี้ 

 ขั้นที่ ๑ ท่าเตรียม ให้นั่งคุกเข่า
ผู้ชาย นั่งคุกเข่า ท่าเทพบุตร ได้แก่ นั่งบนส้นเท้า ปลายเท้าตั้งตรง ลำตัวตรง เข่าทั้งสองห่างกันเล็กน้อย โดยวางมือทั้งสองข้างบนหน้าขา นิ้วชิดกัน
ผู้หญิง นั่งคุกเข่า ท่าเทพธิดา ได้แก่ นั่งบนส้นเท้า เท้าไขว้กันหรือเหยียดตรง
 ขั้นที่ ๒ อัญชลี (ประนมมือ)
ให้ประนมมือระดับอก ปลายนิ้วเบนออกจากอกประมาณ ๔๕ องศา แขนและศอกแนบลำตัว
 ขั้นที่ ๓ วันทา (ไหว้)
ยกมือขึ้น ก้มศีรษะลงรับมือเล็กน้อยให้หัวแม่มือจรดระหว่างคิ้ว ปลายนิ้วชี้จรดไรผมเหนือหน้าผาก
ขั้นที่ ๔ อภิวาท (กราบ)
ก้มลงกราบ โดยการให้แขนทั้งสองลงพร้อมกัน มือทั้งสองคว่ำวางให้ห่างกันเล็กน้อย พอให้หน้าผากจรดพื้นได้
ขั้นที่ ๕ ท่าจบกราบ
• เมื่อกราบครบ ๓ ครั้งแล้ว ให้เงยหน้าขึ้นยกตัวอยู่ในท่าวันทา (ไหว้) แล้วลดมือลงในท่าอัญชลี (ประนมมือ) ทำเพียงครั้งเดียวแล้วนั่งพับเพียบ
๒) การไหว้ ถ้าอยู่ในที่กราบเบญจางคประดิษฐ์ไม่ได้ ก็ให้ยืนไหว้ทั้งผู้หญิงและผู้ชาย
ผู้ชาย ยืนตรงประนมมือขึ้นหัวแม่มืออยู่ระหว่างคิ้วนิ้วชี้จรดหน้าผากน้อมตัวและก้มศีรษะลง
ผู้หญิง สืบเท้าขวาไปข้างหน้าเล็กน้อย ย่อเข่าและน้อมตัวลงพร้อมกับประนมมือขึ้น หัวแม่มืออยู่ระหว่างคิ้ว นิ้วชี้จรดหน้าผาก 

การพบพระภิกษุ 

• เมื่อพบพระภิกษุ ชาวพุทธที่ดีควรจะแสดงความเคารพในโอกาสต่าง ๆ ดังนี้
๑) เมื่อพระภิกษุยืนอยู่ การเดินผ่านพระภิกษุในขณะที่ท่านยืนอยู่ ให้เดินก้มตัวเมื่อมาถึงหน้าท่าน ให้น้อมตัวลงไหว้แล้วก้มตัวเดินผ่านเลยไป
๒) เมื่อเดินสวนทางกับพระภิกษุ ให้หลีกทางทางด้านขวามือของเรา เมื่อพระภิกษุเดินผ่านถึงตรงหน้า ให้น้อมตัวลงไหว้ รอจนพระภิกษุเดินผ่านไป
๓) เมื่อพระภิกษุนั่งอยู่ ถ้าจำเป็นต้องผ่านพระภิกษุในขณะที่ท่านนั่งอยู่ให้คลานลงมือ เมื่อถึงตรงหน้าให้กราบหรือไหว้ตามแต่ความเหมาะสมกับสถานการณ์นั้น แล้วคลานลงมือผ่านไป พอพ้นระยะแล้วจึงค่อยลุกขึ้นเดิน
๔) การเดินตามพระภิกษุ ให้เดินเยื้องไปทางเบื้องซ้ายของพระภิกษุ โดยทิ้งระยะห่างประมาณ ๒-๓ ก้าว ขณะที่เดินจะต้องสำรวมกิริยาให้เรียบร้อย และไม่พูดเสียงดัง ใช้คำพูดสุภาพ 

                                        การยืน การเดิน และการนั่งที่เหมาะสมในโอกาสต่าง ๆ

๒.๑ การยืน
๑) การยืนตามลำพัง ควรยืนให้อยู่ในลักษณะสุภาพ สบาย ขาชิด ไม่หันหน้า หรือแกว่งแขนไปมา ยืนเอียงเล็กน้อยแต่พองามก็ได้
๒) การยืนเฉพาะหน้าผู้ใหญ่ ซึ่งถ้าไม่จำเป็นไม่ควรยืนตรงหน้า ควรยืนเฉียงทางใดทางหนึ่งทำได้ ๒ วิธี คือ

๑. ยืนตรง ขาชิดปลายเท้าห่างกันเล็กน้อยมือทั้งสองแนบข้างลำตัว

๒. ยืนค้อมส่วนบนตั้งแต่เอวขึ้นไปเล็กน้อยมือประสานกัน

                                                                      การยืนไหว้ผู้ใหญ่

ผู้ชาย ยืนส้นเท้าชิดกัน ปลายเท้าห่างกันเล็กน้อย ประนมมือขึ้น นิ้วชี้อยู่ระหว่างคิ้วน้อมศีรษะลงพองาม ยกมือขึ้นและน้อมตัวลง
ผู้หญิง ยืนส้นเท้าชิดกัน ปลายเท้าห่างกันเล็กน้อย ประนมมือให้นิ้วชี้อยู่ระหว่างคิ้วพร้อมกับสืบเท้าขวาไปข้างหน้าเล็กน้อย และน้อมตัวลง 

• การเดิน
๑) การเดินตามลำพัง พึงตั้งตัวตรง หลังไม่งอ ไม่ก้มหน้าหรือไม่เชิดหน้าจนเกินไป ทอดสายตาพอประมาณ เดินอย่างสุภาพ ระยะก้าวไม่ยาวหรือสั้นจนเกินไป ไม่เร็วหรือช้าเกินไปอย่าเดินลงส้น แกว่งแขนพอประมาณ
๒) การเดินกับผู้ใหญ่ หรือเดินตามผู้ใหญ่ ควรเดินตามไปข้างหลัง เยื้องไปทางซ้ายจากท่านประมาณ ๒-๓ ก้าว เพื่อสะดวกแก่การสนทนา การเดินให้อยู่ในกิริยาอาการแสดงความเคารพนอบน้อมมือประสานไว้ข้างหน้า 

การเดินสวนกับผู้ใหญ่
การเดินสวนกับผู้ใหญ่หรือการเดินผ่านผู้ใหญ่ ควรหลีกให้ห่างเล็กน้อย และค้อมตัวลง เมื่อผู้ใหญ่ทักทายก็ให้หยุดยืนมือประสานกัน เมื่อจบการสนทนาแล้วให้ไหว้ค้อมตัวก่อนผ่านไป 

• การนั่ง
๑) การนั่งเก้าอี้ ควรนั่งตัวตรง หลังพิงพนักเก้าอี้ เท้าชิด เข่าชิด มือวางบนหน้าขา เมื่อนั่งตามลำพังไม่ควรนั่ง “ไขว่ห้าง” ควรนั่งเต็มเก้าอี้ อย่านั่งโยกเก้าอี้ ถ้าเป็นนักเรียนหญิงต้องระวังเครื่องแต่งกาย
๒) การนั่งกับพื้น ควรนั่งพับเพียบในลักษณะสุภาพ ยืดตัว อย่าเหยียดเท้า ถ้านั่งต่อหน้าผู้ใหญ่ ต้องนั่งเก็บปลายเท้า มือประสานกันวางไว้ที่บริเวณหน้าตัก
๓) การนั่งคุกเข่า ควรนั่งตัวตรง วางก้นบนส้นเท้า ปลายเท้าตั้ง มือทั้งสองประสานกัน หรือจะวางคว่ำบนหน้าขาก็ได้ 

ขอขอบคุณเนื้อหาจาก พระมหาปรีชา ปภสสโร