เรื่อง: สิรินทร์ จ่างรัตศศพินทุ ภาพประกอบ: อารัมภ์พร เอี่ยมวุฒิ

April’s Fool ทำไมต้องโกหก

มีใครโชคร้ายตกเป็นเหยื่อเชื่อเรื่องโกหกของเพื่อนๆ เมื่อวันที่ 1 เมษายนที่ผ่านมากันบ้างคะ ประเพณีวันโกหกหรือ April’s Fool ที่เกิดขึ้นในวันแรกของเดือนเมษายนที่ยอมให้ผู้คนแกล้งหลอกให้คนเชื่อในเรื่องไม่จริง โดยคนที่ถูกแกล้งห้ามถือโทษโกรธคนแกล้งเสียด้วย แต่ก็ไม่ใช่ว่าเราจะสามารถโกหกไปเรื่อย “Fool” นี้ต้องโกหก “อย่างถูกธรรมเนียม” ด้วยนะ จะเป็นอย่างไร เรามารู้ทันเทศกาลแปลกๆ นี้กันค่ะ

เทศกาลวัน April’s Fool ก็เหมือนกับเทศกาลเก่าแก่อื่นๆ ที่มักมีเรื่องเล่าความเป็นมาที่แตกต่างกันไป แต่เรื่องเล่าที่แพร่หลายที่สุดก็คงจะมีต้นกำเนิดจากการที่ พระเจ้าชาล์สที่ 9 ของฝรั่งเศส ทรงตัดสินใจเปลี่ยนปฏิทินจากเดิมที่ใช้ปฏิทินแบบจูเลียน (Julian Calendar) ซึ่งใช้กันมาตั้งแต่สมัยโรมัน มาเป็นปฏิทินแบบเกรกอเรียน (Gregorian Calendar) ตามที่พระสันตะปาปาเกรกอรี ที่ 13 ทรงประกาศให้ใช้ในปี ค.ศ. 1582 ตามปฏิทินแบบเดิม ผู้คนจะเฉลิมฉลองปีใหม่ในวันที่ 1 เมษายน แต่เมื่อเปลี่ยนปฏิทินเป็นแบบที่ใช้ในปัจจุบันแล้ว วันขึ้นปีใหม่จึงย้ายขึ้นมาเป็น 1 มกราคมแทน โชคร้ายที่ในสมัยนั้นยังไม่มีไฮสปีดอินเทอร์เน็ต รูปแบบการสื่อสารที่ “ไฮสปีด” ที่สุดคือคนขี่ม้าเร็วกระจายข่าวเรื่องการเปลี่ยนปฏิทินไปตามเมืองต่างๆ ทำให้หลายคนตกข่าวและยังคงฉลองปีใหม่ในวันที่ 1 เมษายนอยู่อย่างนั้น คนฝรั่งเศสในสมัยนั้นจึงเรียกล้อเลียนคนที่ตกข่าวว่าเป็นพวก “Poisson d’Avril” หรือ “ลูกปลาเดือนเมษา” เพราะลูกปลาเกิดใหม่จะไม่ค่อยรู้ประสีประสาจึงโดนหลอกจับได้ง่าย คนตกข่าวพวกนี้อาจถูกหลอกให้ไปงานเลี้ยงปีใหม่ที่ไม่ได้จัดขึ้นจริงเพื่อเป็นการล้อเลียน และเป็นที่มาของเทศกาลโกหก April’s Fool Day ในวันที่ 1 เมษายน

เมื่อเทศกาลสนุกๆ นี้เผยแพร่ออกไปยังประเทศอื่นๆ การโกหกล้อเล่นก็เริ่มมีวิวัฒนาการมากขึ้น  จากการโกหกล้อเล่นกันระหว่างเพื่อน ในช่วงหลังๆ เราสามารถพบเห็นสินค้าหรือสื่อใหญ่ๆ ที่หาเรื่องเล่นสนุกกับวัน April’s Fool ด้วย ตัวอย่างเช่น สำนักข่าวบีบีซีเคยทำสกู๊ปข่าวเรื่อง “ฟาร์มเส้นสปาเกตตี้” ในรายการพาโนรามา หลอกผู้ชมเมื่อวันที่ 1 เมษายน ค.ศ. 1957 เนื้อข่าวพูดถึงฟาร์มปลูกเส้นสปาเกตตี้ทางตอนใต้สวิสเซอร์แลนด์ โดยมีภาพครอบครัวชาวสวิสกำลังเก็บเส้นสปาเกตตี้ออกจากต้นไม้ และเฉลิมฉลองฤดูเก็บเกี่ยวด้วยมื้ออาหารใหญ่ แม้จะมีผู้ชมหลายคนทราบทันทีว่านี่เป็นเรื่องหลอกเล่นเนื่องในวัน April’s Fools แต่ก็ผู้ชมมีอีกจำนวนไม่น้อยที่เชื่อสนิทเนื่องด้วยบีบีซีเป็นสื่อที่น่าเชื่อถือ ถึงขั้นโทรไปถามสถานีว่าถ้าอยากจะปลูกต้นสปาเกตตี้บ้างจะต้องทำอย่างไร การโกหกครั้งนี้จึงถูกบันทึกไว้ในประวัติศาสตร์วันโกหกด้วย

คงเห็นแล้วว่าไม่ใช่ทุกคนที่สนุกกับการโกหก ชาวตะวันตกผู้ริเริ่มเทศกาลนี้จึงกำหนดขอบเขตการโกหกล้อเล่นในวัน April’s Fool เอาไว้อย่างไม่เป็นทางการ นั่นก็คือ ต้องไม่ทำอันตรายทั้งทางร่างกายและจิตใจกับผู้ที่โดนหลอก และต้องไม่เป็นไปในทางที่มุ่งร้าย หรืออาจตีความได้ว่า ถ้าหลอกแล้วผู้ถูกหลอกยังขำออกเมื่อรู้ความจริงก็ใช้ได้แล้ว นอกจากนี้ ในประเทศอังกฤษและประเทศเครือจักรภพจะมีธรรมเนียมเพิ่มขึ้นมาว่า การโกหกจะดำเนินไปได้ถึงเที่ยงวันเท่านั้น หลังจากนั้น หากมีใครเล่าเรื่องโกหกก็จะกลายเป็น April’s Fool หรือ “เมษาหน้าโง่” เสียเอง

รู้ทันวันโกหกกันแล้ว มาเรียนรู้สำนวนภาษาอังกฤษที่เกี่ยวกับวัน April’s Fool กันบ้าง คำว่า “ฉันล้อเล่น” ในภาษาอังกฤษสามารถพูดได้หลายแบบ มาเรียนรู้จากคลิปวีดีโอจาก YouTube พร้อมคำแปล ที่ https://www.trueplookpanya.com/true/knowledge_youtube.php?youtube_id=461 

ฝึกเอาไว้เวลาจะเฉลยเรื่องโกหกกับใคร หวังว่า 1 เมษายนปีหน้า เพื่อนๆ จะเตรียมตัวเป็นอย่างดี ไม่โดนใครหลอกเอานะคะ

ที่มา : นิตยสาร Plook ฉบับที่ 16 เดือนเมษายน 2555