4 กันยา : รำลึกถึงพระปิ่นเกล้า

           ในประวัติศาสตร์ชาติไทยที่ปกครองโดยพระมหากษัตริย์อันมีระยะเวลายาวนาน  ได้มีเหตุการณ์ที่เกิดได้ยากแต่ก็เกิดขึ้น และควรแก่การจดจำถึงสองครั้งในสองแผ่นดิน  นั่นคือ

           1) การที่พระมหากษัตริย์ทรงสถาปนาสมเด็จพระอนุชาธิราชให้ดำรงตำแหน่งเสมอด้วยพระเจ้าแผ่นดินอีกพระองค์หนึ่ง  สมัยกรุงศรีอยุธยา 
             สมเด็จพระนเรศวรมหาราชได้โปรดเกล้าฯ ให้สถาปนาพระเอกาทศรถ ผู้ทรงร่วมรบเคียงบ่าเคียงไหล่ในการกอบกู้เอกราชและรักษาบ้านเมือง 

           2) การที่พระมหากษัตริย์ทรงสถาปนาสมเด็จพระอนุชาธิราชให้ดำรงตำแหน่งเสมอด้วยพระเจ้าแผ่นดินอีกพระองค์หนึ่ง ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ 
            เมื่อพระบรมวงศานุวงศ์กราบทูลเชิญสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จครองราชสมบัติ พระองค์ทรงตอบว่า  ถ้าจะถวายราชสมบัติแด่พระองค์  ขอให้ถวายแด่พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวด้วย  ดังนั้น  พระบรมวงศานุวงศ์  ข้าราชการผู้ใหญ่ผู้น้อยจึงพร้อมใจกันอัญเชิญสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติเมื่อวันที่  3  เมษายน  2394   

           สมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวผู้มีพระปรีชาสามารถในเชิงกวีด้วย  ได้ทรงพระราชนิพนธ์เพลงยาวมีตอนหนึ่งที่พรรณนาฐานะของพระองค์ไว้ว่า

เราที่สองรองภูมินทร์นามปิ่นเกล้า        คิดบทเกลาไว้เป็นกลอนสุนทรสนอง
เป็นคติควรดำริขอเชิญตรอง               ตามทำนองโบราณราชประเพณี
แม้ผู้ใดใครเป็นข้าราชกิจ                    อย่าห่อนคิดถือโกรธเท่าเกษี
ถึงจะต้องราชทัณฑ์สักพันที                ก็ควรที่รับผิดอย่าคิดโกง

              พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวนั้น  ทรงได้รับการศึกษาเยี่ยงเจ้านายชั้นสูงทั่วไป  และทรงสนพระทัยในการศึกษาวิชาภาษาอังกฤษมาก  มิชชันนารีที่เข้ามาเผยแพร่ศาสนาคริสต์ในสมัยนั้นเป็นผู้ถวายการสอน และเนื่องจากทรงมีความรู้ภาษาอังกฤษอย่างดี  จึงทรงเป็นกำลังสำคัญในการติดต่อทำสนธิสัญญากับนานาประเทศหลายครั้ง  เช่น  เมื่อครั้งเซอร์ เจมส์ บรุ๊ค  เข้ามาขอแก้ไขสนธิสัญญาการค้า  เมื่อ พ.ศ. 2393 

              พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว  มีกระแสพระราชดำริตอนหนึ่งว่า 

“การครั้งนี้เป็นการฝรั่ง สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอเจ้าฟ้ากรมขุนอิศเรศรังสรรค์
ทราบอย่างธรรมเนียมฝรั่งมาก  ควรจะเอาเป็นที่ปฤกษาใหญ่ได้”  

           เจ้าฟ้ากรมขุนอิศเรศรังสรรค์เป็นพระนามเดิมของพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว ผู้ซึ่งนอกจากจะทรงใช้ภาษาอังกฤษให้เป็นประโยชน์แก่บ้านเมืองอย่างที่กล่าวมา  ยังทรงใช้ภาษาอังกฤษเพื่อการศึกษาวิชาการตะวันตกด้านอื่นอีกหลายแขนง ประกอบกับทรงมีความคิดก้าวหน้า เห็นการณ์ไกลรอบรู้เหตุการณ์บ้านเมืองทั้งในพระนครและต่างประเทศ  ทรงศึกษาและชำนาญในสรรพาวุธสำหรับการรณรงค์สงครามเนื่องจากสนพระทัยเป็นพิเศษในด้านการทหาร 

         ดังนั้นในยุคที่ทรงกำกับดูแลเรื่องการทหารจึงเป็นยุคที่การทหารมีความเข้มแข็ง มีการสร้างป้อมป้องกันข้าศึกทางทะเล  มีการต่อเรือรบกลไฟ  การฝึกหัดทหารยิงปืนใหญ่และอื่น ๆ  จนเป็นที่รู้กันทั่วไปว่า ทรงเป็นเจ้านายที่มีกำลังพลมากและได้รับการฝึกฝนอย่างดีที่สุด พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวก็ ทรงตระหนักดีถึงพระปรีชาสามารถดังกล่าว  จึงได้โปรดเกล้าให้จัดการด้านต่างประเทศ  การป้องกันประเทศ  และการทหารตลอดมา  เมื่อเจ้าฟ้ากรมขุนอิศเรศรังสรรค์ได้รับพระมหากรุณาจากพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ  ให้สถาปนาขึ้นครองราชย์สมบัติร่วมกัน

            พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงทรงเป็นกำลังสำคัญในการป้องกันประเทศ   ทรงริเริ่มปรับปรุงด้านการทหารนำเข้าสู่ระบบที่ทันสมัยตามแบบชาติมหาอำนาจตะวันตก  โดยเฉพาะอย่างยิ่งกิจการทหารเรือ  ได้ตั้งพระทัยทำนุบำรุงอย่างจริงจัง  นับเป็นผู้บังคับบัญชาพระองค์แรกของทหารเรือ  และถือได้ว่าทรงเป็นผู้หนึ่งที่นำพาประเทศให้เจริญรุดหน้ามีศักดิ์ศรีเสมอนานาอารยประเทศ

          พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จสวรรคตด้วยโรคลมวิงเวียนที่ประชวรต่อเนื่องมานาน  เมื่อวันที่ 7 มกราคม  พ.ศ.2408  พระชนมายุ 58 พรรษา  ทรงอยู่ในตำแหน่งพระเจ้าแผ่นดินพระองค์ที่สอง  15 ปี

             4 กันยายนนี้  เป็นวันคล้ายวันพระราชสมภพของพระองค์  สมควรที่เราคนไทยจักพึงระลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณโดยทั่วกัน


เรียบเรียงจาก   - บทความของ  น.ส.บุญหลง  ศรีกนก  หนังสือสดุดี  บุคคลสำคัญ  เล่ม 2 : 2526
                       - บทความของนาวาเอกหญิงรัชนี   ชีวเกตุ  หนังสือนาวิกศาสตร์ : 2534
 

----------------------------------------------------------------------

บทย่อ

- พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว  ทรงเป็นพระอนุชาร่วมพระราชชนกและพระราชชนนี  เดียวกันกับพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

- ทรงมีพระราชสมภพ  ณ  4  กันยายน  พ.ศ. 2351

- พระนามเดิม  เจ้าฟ้าจุฑามณี  กรมขุนอิศเรศรังสรรค์

- ทรงเป็นผู้รอบรู้  เฉลียวฉลาด  และเห็นการณ์ไกล  ทรงศึกษาวิชาภาษาอังกฤษจนใช้ราชการได้ดี  ได้ใช้ช่วยราชการในส่วนที่เกี่ยวกับการต่างประเทศในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว  ทั้งยังใช้เพื่อการแสวงหา วิทยาการตะวันตกอีกหลายแขนง  ทรงมีพระปรีชา  สามารถพิเศษใน กิจการทหารเรือและการทหาร  ปืนใหญ่

- ได้รับพระราชทานบวรราชาภิเษกเป็นพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว  เมื่อ 25 พ.ค. 2394  เป็นสมัยแรกแห่งบรมราชจักรีวงศ์ที่มีพระมหากษัตริย์สองพระองค์ในเวลาเดียวกัน  เช่นเดียวกับครั้งสมเด็จพระนเรศวรมหาราชแห่งกรุงศรีอยุธยา ทรงสถาปนาสมเด็จพระเอกาทศรถให้มีพระราชอำนาจเสมอด้วยพระองค์

- ทรงเป็นผู้นำศิลปวิทยาการสมัยใหม่มาปรับปรุงกิจการบ้านเมืองและการทหารให้เจริญรุดหน้ามีศักดิ์ศรีทัดเทียมนานาอารยประเทศ

- เสด็จสวรรคต  เมื่อวันที่ 7 มกราคม 2548 พ.ศ. 2408  พระชนมายุ  58  พรรษา  ทรงอยู่ในตำแหน่งพระเจ้าแผ่นดินพระองค์ที่สอง  15  ปี     



ข้อมูลจาก  บทความพิเศษ ประกอบรายการของสถานีวิทยุ อสมท  เรื่อง  "4 กันยา : รำลึกถึงพระปิ่นเกล้า"  ผลิตโดย ส่วนสนับสนุนการผลิตวิทยุ งานบริการการผลิต ฝ่ายออกอากาศวิทยุ กรุงเทพ