ช่วงเดือนกันยายนในปฏิทินสากล มักเป็นเดือนที่ตรงกับเดือนแปดในปฏิทินจันทรคติของจีนค่ะ สำหรับคนส่วนใหญ่เดือนนี้อาจจะไม่ได้มีความสำคัญอะไร แต่สำหรับลูกหลานชาวจีนแล้ว เดือนนี้มีเทศกาลที่สำคัญเป็นอันดับสอง รองลงมาจากเทศกาลตรุษจีนเลยค่ะ

           เทศกาลที่ว่านี้คือเทศกาลไหว้พระจันทร์ หรือที่ชาวจีนเรียกกันว่า จงชิวเจี๋ย (中秋节) ซึ่งแปลว่า เทศกาลแห่งฤดูใบไม้ร่วงนั่นเองค่ะ หากจะเปรียบเทศกาลตรุษจีนเป็นเทศกาลใหญ่แห่งปีเหมือนเทศกาลสงกรานต์ของชาวไทย เทศกาลไหว้พระจันทร์ ก็คงเปรียบเหมือนเทศกาลลอยกระทง ที่สำคัญรองลงมา แถมยังเฉลิมฉลองกันตอนค่ำคืนเหมือนกันด้วย

           เทศกาลไหว้พระจันทร์ตรงกับวันเพ็ญ เดือนแปดตามปฏิทินจันทรคติจีนค่ะ เนื่องจากเทศกาลนี้เป็นเทศกาลเก่าแก่ ตำนานที่เกี่ยวเนื่องกับการไหว้พระจันทร์นี้จึงมีอยู่มากมายหลายเรื่อง แต่เรื่องที่แพร่หลายที่สุดคงจะเป็นเรื่อง ฉางเอ๋อเหินสู่ดวงจันทร์ ที่เล่าถึงสาวงามนามว่าฉางเอ๋อ ภรรยาของโฮวอี้ ผู้เป็นวีรบุรุษที่ใช้ธนูดอกเดียวทำลายดวงอาทิตย์ได้ถึงเก้าดวง ตามตำนานกล่าวว่าเดิมทีโลกของเรามีดวงอาทิตย์ถึงสิบดวง ซึ่งทำให้โลกของเราร้อนระอุทุกหย่อมหญ้า น้ำก็เหือดแห้ง การที่โฮวอี้ยิงดวงอาทิตย์ดับไปเก้าด้วงจึงทำให้เขาเป็นวีรบุรุษและถูกยกย่องขึ้นเป็นกษัตริย์ แต่นานวันเข้าโหวอี้กลับลุ่มหลงในสุรานารีและอำนาจที่อยู่ในกำมือ ทำให้เขากลายเป็นทรราชที่ประชาชนต่างเกลียดชัง โฮวอี้ก็รู้ตัวดีว่าคงอยู่เสวยสุขไปได้ไม่นาน จึงตามหายาอายุวัฒนะเพื่อให้เขาไม่แก่ไม่ตาย สุดท้ายโฮวอี้ก็ได้ยาอายุวัฒนะมา แต่ฉางเอ๋อเกิดสงสารราษฎรที่จะต้องถูกปกครองโดยสามีทรราชที่กำลังจะได้อยู่ยงคงกระพัน จึงขโมยกลืนยาอายุวัฒนะไปเสียเอง เมื่อเธอกลืนยาลงไป ร่างกายเธอก็เบาลงๆ จนลอยขึ้นไปสู่ดวงจันทร์ และจากนั้นมาดวงจันทร์ก็ปรากฏเป็นเงาของเทพธิดาฉางเอ๋อมาจนถึงปัจจุบันค่ะ

           อย่างไรก็ตาม หากมองในแง่ของสังคมการเกษตรในสมัยโบราณแล้ว ช่วงเดือนแปด ซึ่งอยู่ในฤดูใบไม้ร่วง เป็นช่วงของการเก็บเกี่ยวผลิตผลทางการเกษตร จึงเชื่อกันว่าเทศกาลไหว้พระจันทร์นี้เป็นการเฉลิมฉลองฤดูกาลเก็บเกี่ยว และดวงจันทร์ในคืนวันเพ็ญ เดือนแปด ก็เป็นดวงจันทร์ที่กลมสวย ประกอบกับสภาพอากาศในฤดูใบไม้ร่วงที่ฟ้าโปร่งกำลังเย็นสบาย เหมาะแก่การเซ่นไหว้และชมจันทร์ในเวลากลางคืนมากกว่าฤดูไหนๆ จนเกิดเป็นเทศกาลไหว้พระจันทร์อย่างที่เรารู้จักกันค่ะ

           ถ้าพูดถึงไหว้พระจันทร์ แล้วไม่พูดถึงขนมไหว้พระจันทร์ก็เหมือนจะขาดอะไรไป เพื่อนๆรู้ไหมคะว่า ขนมไหว้พระจันทร์เดิมทีไม่ได้เป็นหนึ่งในของเซ่นไหว้อย่างทุกวันนี้ แต่เริ่มมาเป็นส่วนหนึ่งของเทศกาลไหว้พระจันทร์ก็เมื่อประมาณ 600 ปีก่อนนี่เอง เหตุเกิดขึ้นในสมัยราชวงศ์หยวน ซึ่งเป็นสมัยที่ชาวมองโกลเข้ามาปกครองชาวจีนฮั่น  สมัยนั้นชาวจีนฮั่นถูกมองโกลกดขี่ข่มเหงอย่างมาก และด้วยเหตุนี้ ความรู้สึกต่อต้านการปกครองจึงมีมากในหมู่ประชาชน จนสุดท้ายก็เกิดการก่อกบฏขึ้น โดยการนำของ จูหยวนจาง เหล่ากบฏได้คิดอุบายใช้ขนมไหว้พระจันทร์เป็นเครื่องมือสื่อสารการก่อกบฏ โดยสอดกระดาษเขียนข้อความ “คืนไหว้พระจันทร์สังหารชาวมองโกล” ไว้ในขนม แล้วแจกจ่ายให้กับชาวจีนฮั่นคนอื่นๆในเมือง ในคืนวันไหว้พระจันทร์นั้นเองที่ชาวจีนฮั่นพร้อมใจกันสังหารผู้คุมชาวมองโกล และยึดเมืองคืนได้สำเร็จตามแผน ซึ่งตามมาด้วยการลุกฮือต่อต้านมองโกลของชาวจีนฮั่นในเมืองอื่นๆ ทำให้ขับไล่มองโกลสำเร็จ และก่อตั้งราชวงศ์หมิง โดย จูหยวนจาง ได้กลายมาเป็นจักพรรดิหงหวู่ ปฐมกษัตริย์ของราชวงศ์หมิงในเวลาต่อมา เพื่อเป็นการรำลึกถึงการกู้ชาติในครั้งนั้น ชาวจีนจึงใช้ขนมไหว้พระจันทร์เป็นหนึ่งในของเซ่นไหว้ในเทศกาลนี้ตั้งแต่นั้นมาค่ะ

           พูดถึงขนมไหว้พระจันทร์ผู้เขียนก็เริ่มหิวแล้วค่ะ ไหว้พระจันทร์ปีนี้ เพื่อนๆคนไหนอยากลองทำขนมไหว้พระจันทร์ด้วยตัวเอง เรามีคลิปสอนทำขนมไหว้พระจันทร์จาก YouTube พร้อมคำแปลมาฝาก สามารถเข้าไปดูได้ที่ www.trueplookpanya.com/plook/www_09 ส่วนตัวผู้เขียนเองขออนุญาตไปหาซื้อเตรียมรับเทศกาลไหว้พระจันทร์ที่กำลังจะมาถึงในวันที่ 12 กันยายนนี้ก่อนแล้วกันนะคะ

           ไหว้พระจันทร์ปีนี้ ขอพรจากพระจันทร์ให้ครอบครัวของเพื่อนๆทุกคนมีทั้งโชคลาภและความสุข และ สามัคคีกลมเกลียว พร้อมหน้าพร้อมตากัน เหมือนความหมายที่แฝงไว้ในขนมไหว้พระจันทร์นะคะ

จากนิตยสารปลูก โดย www.trueplookpanya.com ฉบับเดือนกันยายน พ.ศ. 2554