คุณภาพชีวิตที่ดี คือ จะต้องมีสุขภาพกายและสุขภาพจิตที่ดี การมีชีวิตที่ดีแค่อย่างหนึ่งอย่างใดนั้นยังไม่นับว่าเป็นชีวิตที่มีคุณภาพ และถึงแม้ว่าทั้งสุขภาพกายและสุขภาพจิตนั้นจะมีความเกี่ยวเนื่องและสอดคล้องกัน เช่น สุขภาพกายดี ก็มักจะส่งผลให้สุขภาพจิตดี หรือสุขภาพจิตที่ดี ก็มีแนวโน้มที่จะทำให้มีการพัฒนาสุขภาพกายดีขึ้นตามไปด้วย แต่บางครั้งสิ่งแวดล้อมก็ไม่ได้ทำให้ทั้งสองสิ่งนี้แปรผันไปในทิศทางเดียวกัน

เมื่อถึงวัยเข้าโรงเรียน เด็กทุกคนจะต้องเข้าเรียนตามมาตรฐานการศึกษาที่ได้กำหนดไว้ เพื่อศึกษาหาความรู้ และเป็นการเตรียมพร้อมให้เด็กทุกคนเติบโตมาเป็นผู้ใหญ่ที่เป็นทรัพยากรที่สำคัญของชาติอย่างเหมาะสม ดังนั้นโรงเรียนจึงเป็นสถานที่ฝึกฝนและเรียนรู้ที่สำคัญสำหรับเด็กและเยาวชน

การศึกษาเล่าเรียนในโรงเรียนนั้น ส่งผลต่อตัวนักเรียนได้ทั้งทางตรงและทางอ้อม เพราะในการมาโรงเรียน นักเรียนจำเป็นต้องปรับตัวกับสภาพแวดล้อมในโรงเรียนที่เปลี่ยนไปแทบจะตลอดเวลา ไม่ว่าจะเป็นชั้นเรียนใหม่ เพื่อนใหม่ บทเรียนใหม่ ๆ ที่ต้องเรียนรู้ รวมไปถึงประสบการณ์ใหม่ที่นักเรียนมีโอกาสพบเจอในแต่ละวัน การสร้างสุขให้เกิดขึ้นในโรงเรียนนั้น จะทำให้นักเรียนมีสุขภาพจิตที่ดี ซึ่งจะส่งผลดีต่อการสร้างเสริมทักษะชีวิตและการเรียนรู้ และถือว่าเป็นความสำเร็จอย่างหนึ่งในระบบการศึกษา

ต่อไปนี้คือปัจจัยที่มีผลกระทบต่อสุขภาพจิตของนักเรียนในโรงเรียน รวมถึงแนวทางในการแก้ไขอย่างคร่าว ๆ ที่สามารถดำเนินการได้ ซึ่งได้แก่

การปฏิสัมพันธ์กันระหว่างนักเรียนกับครูผู้สอน

ความสัมพันธ์ระหว่างนักเรียนกับครูผู้สอนมีผลต่อสุขภาพจิตของนักเรียน ครูผู้สอนที่เป็นกันเอง รับฟังความคิดเห็น และมีความเข้าอกเข้าใจนักเรียน จะส่งเสริมให้นักเรียนมีสุขภาพจิตที่ดีและเรียนรู้ได้อย่างมีความสุข ในทางตรงข้ามกัน ครูผู้สอนที่เข้มงวดและกดดันเกินไป จะส่งผลให้นักเรียนมีภาวะเครียดซึ่งส่งผลต่อปัญหาสุขภาพจิตได้ในระยะยาว ดังนั้นการวางตัวอย่างเหมาะสมตามยุคสมัยของครูผู้สอนโดยคำนึงถึงตัวนักเรียนจึงถือเป็นเรื่องที่สำคัญ

การปฏิสัมพันธ์ระหว่างนักเรียนกับเพื่อน

สำหรับเด็กและเยาวชน เพื่อนคือบุคคลสำคัญที่มีผลต่อการพัฒนาบุคลิกภาพและทักษะทางสังคม การโดนกลั่นแกล้งรังแก หรือ การทะเลาะเบาะแว้ง ล้วนเป็นอุปสรรคต่อการมีสุขภาพจิตที่ดีของนักเรียน ทำให้นักเรียนมีพฤติกรรมที่เปลี่ยนไปและไม่มีความพร้อมในการเรียนรู้ ซึ่งถ้าครูผู้สอนพบว่านักเรียนมีปัญหาการปฏิสัมพันธ์ระหว่างกัน โดยสามารถสังเกตเห็นได้จากการทำกิจกรรมต่าง ๆ ของนักเรียน ครูผู้สอนควรเข้าไปสอบถามและให้คำปรึกษาอย่างเหมาะสม เพื่อจัดการกับต้นตอที่ส่งผลกระทบกับนักเรียนได้อย่างทันท่วงที

สิ่งแวดล้อมในโรงเรียนและบริเวณโดยรอบโรงเรียน

สิ่งแวดล้อมทั้งในและนอกโรงเรียนนั้นมีผลต่อสุขภาพจิตของนักเรียนอย่างมาก โรงเรียนที่ตั้งอยู่ในจุดที่มลภาวะไม่ดี มีภาวะอากาศที่ร้อนหรือเย็นเกินไป มีมลพิษทางเสียง หรือมีความเสี่ยงในด้านความปลอดภัย ล้วนทำให้นักเรียนรู้สึกถึงความไม่มั่นคง และส่งผลต่อปัญหาสุขภาพจิตตามมา ดังนั้นการปรับปรุงภูมิทัศน์และสนับสนุนให้เกิดห้องเรียนที่มีบรรยากาศที่เอื้อต่อการเรียนรู้จะช่วยให้ต้นตอของปัญหาในส่วนนี้ลดลง

การสนับสนุนด้านโภชนาการ

โครงการอาหารกลางวันและนมโรงเรียนนั้น นับเป็นโครงการที่มีประโยชน์ ซึ่งช่วยให้นักเรียนมีสุขภาพพลานามัยที่สมบูรณ์แข็งแรง ซึ่งความแข็งแรงนี้จะส่งผลดีต่อสุขภาพจิตของนักเรียนด้วยเช่นเดียวกัน ดังนั้นจึงควรดำเนินโครงการเหล่านี้ด้วยความใส่ใจและตั้งอยู่บนความโปร่งใส เพื่อให้ประโยชน์เกิดขึ้นกับนักเรียนอย่างแท้จริง

การจัดตารางเรียน

หลายโรงเรียนให้ความสำคัญกับผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนรู้อย่างมาก โดยพยายามเขี้ยวเค็ญให้นักเรียนมีทักษะความรู้ให้พร้อมต่อการประเมินผลการเรียนรู้ ซึ่งมีทั้งส่งเสริมให้นักเรียนเรียนเต็มเวลา เรียนเสริมนอกเวลา และมีเรียนเพิ่มเติมในวันเสาร์อาทิตย์ ซึ่งเป็นการเบียดบังเวลาพักผ่อนอย่างเหมาะสมสำหรับเด็กและเยาวชน ทำให้นักเรียนมีความเครียดและมีปัญหาสุขภาพจิต ดังนั้นจึงควรพิจารณาจัดสรรเวลาเรียนให้นักเรียนอย่างเหมาะสม โดยไม่กระทบต่อสุขภาพกายและสุขภาพจิตของนักเรียนมากเกินไป

สุขภาพของนักเรียน

ปัญหาสุขภาพของนักเรียน นอกจากส่งผลกระทบต่อร่างกายของนักเรียนแล้ว ยังส่งผลกระทบต่อสุขภาพจิตของนักเรียนด้วย นักเรียนที่ประสบปัญหาด้านสุขภาพ มักจะมีปัญหาด้านการเรียนตามมา คือเรียนไม่ทันเพื่อนเนื่องจากปัญหาสุขภาพจึงทำให้ต้องหยุดบ่อย ความสัมพันธ์กับเพื่อนน้อยลง ตามบทเรียนไม่ทัน ส่งผลให้เกิดความเครียดและความวิตกกังวล ครูผู้สอนจึงควรให้คำปรึกษาและช่วยเหลือนักเรียนที่ประสบปัญหาลักษณะนี้อย่างเหมาะสม โดยอาจให้มาเรียนเพิ่มเติมกับครูผู้สอนในเวลาว่าง หรือเน้นให้นักเรียนทำกิจกรรมที่ส่งเสริมให้นักเรียนมีปฏิสัมพันธ์กันมากขึ้น เป็นต้น

ภาวะความผิดปกติทางจิตเวชของนักเรียน

ปัจจุบันนี้โรคที่เกิดเกี่ยวกับความผิดปกติทางจิตเวชในเด็กและเยาวชนมีมากขึ้น เพราะด้วยเทคโนโลยี ทำให้นักเรียนเข้าถึงสื่อต่าง ๆ ได้ง่ายขึ้น ซึ่งสื่อเหล่านี้ถ้าไม่ได้อยู่ในระดับที่ควบคุมได้ ก็จะส่งผลกระทบต่อเด็กและเยาวชน ทำให้มีอาการป่วยทางจิตเวช เช่น สมาธิสั้น มีอารมณ์ก้าวร้าวรุนแรง ซึมเศร้า เป็นต้น ซึ่งการช่วยเหลือนักเรียนในส่วนนี้ จำเป็นต้องมีการวางระบบช่วยเหลือ โดยมีความร่วมมือระหว่างโรงเรียน ผู้ปกครอง จิตแพทย์ รวมถึงผู้เชี่ยวชาญ เพื่อช่วยเหลืออย่างมีขั้นตอนและเป็นระเบียบแบบแผน ซึ่งการวางระบบช่วยเหลือนี้สามารถเป็นแนวทาง เพื่อนำไปประยุกต์ใช้ในการช่วยเหลือนักเรียนที่ประสบปัญหาด้านการเรียนในอื่น ๆ ได้อีกด้วย

ทั้งหมดนี้คือปัจจัยใหญ่ ๆ ที่มีผลต่อสุขภาพจิตของนักเรียนในโรงเรียน ซึ่งทุกภาคส่วนในโรงเรียนควรใส่ใจและให้ความสำคัญ เพราะปัญหาสุขภาพจิตของนักเรียนนั้น ไม่ใช่เรื่องเล็กน้อยอย่างที่ใครหลายคนคิด แต่เป็นเนื้อร้ายซึ่งถ้าไม่ได้รักษาให้หายขาด ก็มีแต่รอวันที่จะปะทุได้ทุกเมื่อ...

เรียบเรียงโดย : นรรัชต์  ฝันเชียร