วิญญาณมีจริงหรือไม่ หรือเป็นเพียงความเชื่อที่สั่งสมกันมานาน ถ้าวิญญาณมีจริงจะอยู่ในรูปแบบไหน และหากวิญญาณมีจริง เมื่อคนเราตายลง การจากไปของวิญญาณจะทิ้งร่องรอยใด ๆ ไว้เบื้องหลังหรือไม่

ในยุคกรีกโบราณ เชื่อกันว่า มีวิญญาณอยู่ในมนุษย์ และเรียกการตายของมนุษย์ว่า การสิ้นอายุขัย เมื่อลมหายใจดับลง วิญญาณก็จะออกจากร่างไป อริสโตเติล นักปรัชญาชาวกรีกเชื่อว่า ในสิ่งมีชีวิตต่าง ๆ ทั้งมนุษย์ ทั้งสัตว์ และพืช ต่างก็มีวิญญาณหลากหลายประเภทอาศัยอยู่

แล้ววิทยาศาสตร์มีคำตอบอย่างไรบ้างกับเรื่องราวเหล่านี้ ?

โดยทั่วไป สภาวะตายในทางการแพทย์ หมายถึง การที่หัวใจหยุดเต้นและปอดหยุดหายใจ เซลล์ในสมองหยุดส่งออกซิเจน การทำงานทุกอย่างหยุดลงทันที ซึ่งเป็นการยืนยัน"เสียชีวิต"

21 กรัมที่หายไปเมื่อมนุษย์ตายลง

หนึ่งในเรื่องยอดฮิตที่พูดต่อ ๆ กันมา คือ เมื่อคนเราตาย น้ำหนัก 21 กรัมจะหายไปจากร่างกาย โดยกล่าวกันว่า นั่นคือน้ำหนักของวิญญาณที่หายไป
งานวิจัยนี้ถูกตีพิมพ์ในปี 1907 โดยนายแพทย์ดันแคน แมคดูกาลล์ (Duncan McDougall) โดยทำการทดลองจากอาสาสมัคร 6 คน (แบ่งเป็นผู้ป่วยวัณโรคจำนวน 4 คน ผู้ป่วยโรคเบาหวาน 1 คน และผู้ป่วยไม่ทราบสาเหตุของโรคอีก 1 คน)

เครื่องมือที่ใช้ในการวัดและบันทึกผล เป็นเตียงพิเศษที่สามารถวัดได้กระทั่งการเปลี่ยนแปลงน้ำหนักเพียงเล็กน้อย โดยทำการบันทึกน้ำหนักและการเปลี่ยนแปลง ในช่วงก่อนตาย ช่วงการตาย และหลังการตาย จากผลการสังเกต พบว่า อาสาสมัครรายหนึ่ง น้ำหนักลดลงราว 21 กรัม หลังจากตายทันที ส่วนรายอื่นนั้นไม่ตรงกัน เช่นบางรายลดลง 14 กรัม แล้วจากนั้นก็ลดลงอีก 7 กรัม หรือบางรายน้ำหนักลดลง แล้วก็กลับมาเพิ่มขึ้นมาอีกเป็นต้น (ทั้งนี้ ไม่นับรวมน้ำหนักที่ลดลงเนื่องจากการระเหยของน้ำในร่างกาย)

ต้องบอกก่อนว่า การทดลองนี้ ยืนอยู่บนสมมติฐานที่ว่า “วิญญาณมีอยู่เฉพาะในมนุษย์” ซึ่งนายแพทย์ดันแคนก็ได้ทดลองกับสุนัขจำนวน 15 ตัวด้วยเช่นกัน แต่ไม่พบความเปลี่ยนแปลงของน้ำหนักหลังจากสุนัขได้ตายลง

เมื่ออิงสมมติฐานที่ว่า วิญญาณมีอยู่เฉพาะในมนุษย์ แต่จากผลการสังเกตน้ำหนักของอาสาสมัครทั้ง 6 ราย จะพบว่ามีความคลุมเครือ เนื่องจากมีความผันแปรของชุดข้อมูลที่สังเกตได้ นอกจากนี้ยังไม่สามารถทดลองซ้ำได้ เรื่องนี้จึงเป็นเพียงเรื่องต่อ ๆ กันมาว่า วิญญาณมีน้ำหนัก 21 กรัม โดยที่ยังไม่มีข้อสรุปที่ชัดเจน และหลาย ๆ คนมองข้ามสมมติฐานของการทดลองไปโดยสิ้นเชิง

จิตสำนึกของคนจะเป็นอย่างไรเมื่อเสียชีวิต

เมื่อร่างกายเสียชีวิต การส่งสัญญาณไฟฟ้าทุกอย่างจะหยุดลงพร้อมกันทันที และอาจกล่าวได้ว่า จิตสำนึกของมนุษย์จะจบลงที่ตรงนั้นเช่นกัน

จิตสำนึกของมนุษย์นั้น ได้รับสัญญาณไฟฟ้ามาจากสมอง และมีการสื่อสารระหว่างเซลล์ประสาทที่เรียกว่า “Neuron” โดยทำหน้าที่พื้นฐานทางความรู้สึกและตอบสนองหลายอย่าง ตั้งแต่การเชื่อมโยงกับไขสันหลัง การรับรู้จากประสาทสัมผัสทั้ง 5 รวมไปถึงการออกคำสั่งในการตอบสนองของอวัยวะ

ถ้าสันนิษฐานว่า สิ่งที่เรียกกันว่า ดวงวิญญาณ เชื่อมโยงกับจิตสำนึกของคนแล้วละก็ บางที ในอนาคตอาจเป็นไปได้ที่จะเก็บรักษาความทรงจำของมนุษย์ในรูปแบบสัญญาณทางไฟฟ้าของสมองโดยใช้เครื่องมือบางอย่าง แม้ในปัจจุบันยังคงเป็นเพียงนิยายทางวิทยาศาสตร์ (เช่น ภาพยนตร์เรื่อง Transcendence) แต่ก็มีการค้นคว้าจากสถาบันวิจัยทั่วโลก และอาจเป็นจริงขึ้นมาสักวันก็เป็นได้

แม้ว่าแนวความคิดเรื่องวิญญาณมีอยู่ในตัวมนุษย์จะยังไม่ได้รับการพิสูจน์ในเชิงวิทยาศาสตร์ แต่ความรู้ทางวิทยาศาสตร์ได้เข้าใกล้ความจริงมากขึ้นทุกขณะ ถ้าถามว่า ความเชื่อเรื่องพวกนี้เป็นสิ่งผิดหรือไม่ สำหรับผมเองคิดว่าไม่ผิดแต่อย่างใด ถ้าความเชื่อเหล่านั้น นำไปสู่การค้นหาคำตอบของคำถาม หรือการพิสูจน์ว่าความจริงเป็นอย่างไรกันแน่ กระบวนการเหล่านี้อาจนำไปสู่การค้นพบสิ่งใหม่ ๆ ระหว่างทาง มากกว่าที่เราจะได้พบคำตอบที่ปลายทางก็เป็นได้

บทความที่เกี่ยวข้อง
- สิ่งที่เกิดขึ้นเมื่อวิญญาณออกจากร่าง