แม้ว่าปัจจุบันจะมีอุปกรณ์มากมายที่เป็นตัวช่วยของมนุษย์ในการคำนวณตัวเลข ไม่ว่าจะเป็นเครื่องคิดเลข โทรศัพท์มือถือ หรือแม้แต่การใส่โจทย์ที่มีตัวเลขและสัญลักษณ์ทางคณิตศาสตร์ลงไปในช่องค้นหาของ www.google.com แต่บางครั้งเราก็ต้องพึ่งพาตนเอง ในกรณีที่ไม่มีอุปกรณ์เหล่านี้อยู่ในมือ หรือไม่สะดวกที่จะหยิบขึ้นมาใช้ และการรู้เทคนิคคิดเลขเร็วหรือการคิดเลขในใจก็เป็นตัวช่วยที่ดี

1. บวกและลบเลขจากซ้ายไปขวา

โดยทั่วไป เราถูกสอนให้บวกและลบเลขจากหลักหน่วย หลักสิบ หลักร้อย หลักพันไปเรื่อย ๆ กล่าวคือ จากหลักเล็ก ๆ ไปหลักใหญ่หรือจากขวาไปซ้าย แต่สำหรับการคิดเลขในใจแล้ว การคำนวณจากซ้ายไปขวาหรือเริ่มจากเลขที่มีค่ามากที่สุดนั้นเป็นเรื่องที่ทำได้ง่ายกว่า เช่น 39+54 สามารถคำนวณในใจได้โดยการบวกตัวเลขในหลักสิบก่อน คือ 30+50 = 80 จากนั้นจึงบวกตัวเลขในหลักหน่วย คือ 9+4 = 13 และนำผลลัพธ์ที่ได้ทั้งหมดมารวมกันอีกที คือ 80+13 = 93

2. ปรับตัวเลขให้เป็นเลขจำนวนเต็มของหลักเพื่อการคำนวณที่ง่ายขึ้น

เมื่อต้องคำนวณตัวเลขจำนวนมาก ๆ ในใจ  วิธีที่ทำให้มันง่ายขึ้นก็คือ การปรับค่าตัวเลขให้เป็นเลขจำนวนเต็มของหลักใดหลักหนึ่ง เช่น 794+230 ให้นำ 794 บวกด้วย 6 ก่อน จะได้ 800 จากนั้นจึงนำไปบวกกับ 230 ซึ่งเขียนได้เป็น 800+230 = 1,030 จากนั้นจึงค่อยนำ 6 มาลบออกไป จะได้คำตอบที่ถูกต้องคือ 1,024

3. จดจำตารางสำเร็จรูปให้ได้เพื่อการคำนวณที่รวดเร็วขึ้น

ค่าการหารเป็นสิ่งสำคัญสำหรับการคิดเลขในใจ เพราะบางครั้งการหารก็ไม่ลงตัวและทำให้เหลือเป็นเลขเศษส่วนหรือทศนิยม ซึ่งหากเราจดจำตารางค่าการหารที่ใช้บ่อยได้ เราก็จะสามารถตอบโจทย์ง่าย ๆ ที่อาจจะซ่อนอยู่ในโจทย์ที่มีความซับซ้อน ซึ่งช่วยให้การทำโจทย์ข้อนั้น ๆ เร็วขึ้นได้ โดยค่าการหารที่ใช้บ่อยและควรจดจำมีดังนี้

 
4. เรียนรู้เคล็ดลับการคูณ

- เคล็ดลับที่ง่ายและชัดเจนที่สุดสำหรับการคูณก็คือ จำนวนใด ๆ ที่คูณด้วย 10 จะได้ผลลัพธ์เท่ากับจำนวนนั้น ๆ เติมศูนย์ที่ท้ายจำนวน เช่น 78x10 = 780 หรือ 32x10 = 320
- จำนวนใด ๆ ที่คูณด้วย 5 จะได้คำตอบเป็นจำนวนที่ลงท้ายด้วยเลข 0 หรือ 5 เสมอ
- การคูณจำนวนใด ๆ ด้วย 5 เราสามารถหาคำตอบอย่างง่ายได้โดยคูณจำนวนนั้นด้วย 10 ก่อน แล้วจึงนำมาหาร 2 เช่น 5x612 = 6120/2 = 3060

5. จดจำตัวเลขยกกำลัง

ในการคำนวณโจทย์คณิตศาสตร์หลาย ๆ ข้อ มักมีเลขยกกำลังเข้ามาเกี่ยวข้อง และมันเป็นความคิดที่ดีที่คุณจะจดจำตัวเลขยกกำลังในแบบสำเร็จรูปเพื่อการคำนวณที่รวดเร็วขึ้น เช่น 23x22 หากเราจำได้ว่าเลขยกกำลังสองของ 23 เท่ากับ 529 เราก็สามารถนำ 529 - 23 ได้เลย ซึ่งคำตอบจะได้เป็น 506

6. ทำให้ปัญหาใหญ่แตกออกเป็นกลุ่มเล็ก ๆ

ในโจทย์ส่วนใหญ่จะประกอบไปด้วยตัวเลขมากกว่า 1 จำนวน เราสามารถแยกตัวเลขเหล่านั้นออกมาเป็นหลายจำนวนได้โดยให้อยู่ในรูปที่คำนวณง่ายขึ้น เช่น จำนวนใด ๆ คูณด้วย 12 จะเป็นการเพิ่มขึ้นของจำนวนนั้น 10 เท่าบวกกับจำนวนนั้นคูณด้วย 2 เช่น 6x12 สามารถแยกได้เป็น (6x10)+(6x2)= 60+12 = 72 หรือ 6x(12+23) สามารถแยกได้เป็น (6x12)+(6x20)+(6x3) = 72+120+18 = 210 จะสังเกตได้ว่าเราสามารถนำกฎการบวก การลบ การคูณ และการหาร มาใช้เพื่อให้สามารถคำนวณตัวเลขรวดเร็วขึ้นได้

7. ใช้สัญลักษณ์ทางวิทยาศาสตร์เข้ามาช่วยในกรณีที่มีตัวเลขจำนวนสูง ๆ

เมื่อคำนวณตัวเลขที่มีจำนวนสูง ๆ ในใจ เราสามารถเปลี่ยนพวกมันให้อยู่ในรูปสัญลักษณ์ได้ ตัวอย่างเช่น 44,000,000,000/400,000 เราสามารถเปลี่ยนตัวเลข 44,000,000,000 ให้เป็น 44x10⁹ ส่วนตัวเลข 400,000 สามารถเปลี่ยนให้อยู่ในรูป 4x10⁵ ซึ่งแยกได้เป็น 44/4 และ 10⁹/10⁵ จะได้ 11x10⁴ หรือ 110,000 ซึ่งแสดงให้เห็นว่า กฎการหารเลขยกกำลังทำให้เราคำนวณตัวเลขจำนวนสูง ๆ ได้ง่ายขึ้น

8. การตัดเลข 0 ออกก่อนคำนวณ

เมื่อมีการบวกและลบโดยท้ายจำนวนเป็นเลข  0 ทั้งสองจำนวนในโจทย์ เราสามารถตัดเลข 0 ออกไปก่อนสำหรับการคำนวณตัวเลขในใจได้ แล้วค่อยนำกลับมาเติมในภายหลัง เช่น 350-40 เมื่อตัดเลข 0 ที่ท้ายจำนวนในโจทย์ออกไปก่อนการคำนวณ จะได้เป็น 35-4 =31 จากนั้นจึงนำเลข 0 ใส่กลับเข้าไป จะได้คำตอบเป็น 310 หรือ 800+300 เมื่อตัดเลข 0 ที่ท้ายจำนวนในโจทย์ออกไปก่อนการคำนวณ  จะได้เป็น 8+3 = 11 จากนั้นจึงนำเลข 0 ใส่กลับเข้าไป จะได้คำตอบเป็น 1,100

9. คำนวณตัวเลขเป็นเปอร์เซ็นต์

ในกรณีที่ต้องการคำนวณเปอร์เซ็นต์ หากเป็นเปอร์เซ็นต์ที่ลงท้ายด้วยเลข 0 จะสามารถใช้วิธีเลื่อนจุดทศนิยมได้ เช่น เมื่อคำนวณค่าทิป 10% ของราคาอาหาร 1,387.25 บาท ให้ย้ายจุดทศนิยมไปทางซ้าย 1 จุด ก็จะได้ 138.725 บาท หรือถ้าต้องการคำนวณ 15% ของ 40 ก็สามารถแยกคำนวณ 10% ของ 40 ก่อน ซึ่งจะได้ 4 จากนั้นจึงคำนวณอีก 5 % ที่เหลือ แต่ 5% เป็นครึ่งหนึ่งของ 10% จึงกล่าวได้ว่า 5% ของ 40 จะเท่ากับ 2 เมื่อนำ 4+2 ก็จะได้คำตอบเป็น 6 ซึ่งก็คือ 15% ของ 40 นั่นเอง